Tíminn - 13.11.1990, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Þriðjudagur 13. nóvember 1990
Þriðjudagur 13. nóvember 1990
Tíminn 9
Anton Bjarnason, lektor við Kennaraháskólann, hefur áhyggjur af því að börn nú tildags fái of litla hreyfingu, sem gæti hamlað gegn námsárangri síðar meir:
Sum börn kunna ekki aö hlaupa
koma í skólann eru þau mjög erfið, vegna
þess að þau ætla að fara að stjórna okkur.
Það tekur pkkur því töluvert langan tíma að
láta þau skilja hver stjórnar. Þessum börn-
um fer fjölgandi og þegar þau koma í skól-
ann sex ára þykir þeim sjálfsagt að segja
„þegiðu“ við kennarann. Maður heyrir þessi
börn segja ótrúlegustu hluti við foreldra
Tímamynd: PJetur
sína þegar þau eru sótt, sem ætti ekki að
lfðast. Kennarar segja mér, að þegar sex ára
börn fara fyrst í frímínútur, þá eru strákarn-
ir ekki tilbúnir að fara í leiki þar sem þeir
þurfa að hlýða." Anton segir vanta upp á að
foreldrar láti börnin fylgja reglum og verði
sjálfum sér samkvæm, og það skýri m.a.
þessa hegðun barna.
En ef það er æskilegt að börnin leiki sér úti
og í hópum, þá má ef til vill Anton spyrja:
Hvar eiga börn að leika sér í dag? Börn
mega hvergi vera. Anton bendir á sundlaug-
ar sem dæmi. „Til skamms tíma hefur það
verið þannig að börn eru alltaf fyrir full-
orðnum. Þau mega ekki vera með leiktæki í
sundi, því þá eru þau rekin upp úr o.s.frv.
Börn sækja ekki sundlaugar í dag, enda
hentar það þeim ekki. Þau fara ekki þangað
til að synda 500 metra, vegna þess að það er
hollt og gott, heldur til að leika sér. Ef þau
mega ekki leika sér, þá fara þau ekki. En
sem betur fer er verið að breyta þessu.“
Hann segir fullorðna fólkið stundum
gleyma því að það var einu sinni börn. „Um-
hverfið er ansi fráhrindandi þegar maður
fer að skoða það.“
Fóstur hafa góða aðstöðu
Anton hefur unnið með nemum í Kenn-
araháskólanum og gefið þeim ráð í þessu
sambandi. Einnig hefur hann farið töluvert
á foreldrafundi dagheimila og rætt þessi
mál og hafa fyrirlestrar hans vakið tölu-
verða athygli. „Fóstur hafa mjög góða að-
stöðu og því hef ég sagt við þær að hafa
skipulega íþróttir hjá börnunum. Leyfið
börnunum bara að ryðja stofuna, þannig að
þau geti hreyft sig ærlega og reglulega. Ef
þau fá ekki æfingu þarna, þá er mjög stór
hópur af börnum sem fær hana hvergi. Eins
hef ég lagt til við kennara í grunnskólum,
að þeir sinni þessu. En því miður skaffar
skólinn sex ára barni bara borð og stól, og
þar skal það sitja hreyfingarlaust í þrjá til
fjóra klukkutíma."
Hann segir að á barnaheimilum sé hægt að
byrgja brunninn áður en barnið dettur í
hann. „Fóstrur eru með færri börn heldur
en kennarinn. Ég held að til skamms tíma
hafi börnum verið ætlað of mikið í ákveðin
verkefni, t.d. föndur, í staðinn fyrir að fá út-
rás fyrir sína orku. Ef það hins vegar kemst
þar inn og slíkt er gert markvisst, þá er ég
bjartsýnn."
Anton hefur einnig farið á nokkra staði úti
á landi og þar virðist ástandið ekki vera
betra. Um daginn hringdi í hann kona frá
Raufarhöfn, en hún hafði heyrt að hann
væri með æfingar fyrir börn. „Ég spurði
hvort þau þyrftu á þessu að halda á Raufar-
höfn, en hún sagði að þessi börn væru al-
gerir búðingar. Ég hélt að Reykjavík væri
versti staðurinn, en það virðist ekki vera.
Ef ekkert verður að gert, þá stefnir í það að
við ölum upp fólk sem er algerlega óstarf-
hæft,“ segir Anton. Hann benti á könnun,
sem gerð var í Japan um skyld mál. Þar
kemur í Ijós að börnum er hættara við bein-
broti en áður, og einnig er algengara að
börn detti á andlitið. Það er talið vera vegna
þess að þau eru svo sein og koma ekki hönd-
unum fyrir sig. „Þetta er allstaðar sama
vandamálið, og ef ekki verður tekið á því, þá
veit ég ekki hvert stefnir."
„Gefum börnunum
meiri tíma“
„Best væri að foreldrarnir gæfu börnunum
meiri tíma og þar með geta þau komið í veg
fyrir t.d. sjónvarpsgláp. Aldurinn frá eins
árs til tíu ára er mjög mikilvægur fyrir
þroska barnsins, ekki bara hvað varðar lík-
amsþjálfun heldur einnig annan þroska. Við
erum svolítið blind á þetta og ég er engin
undantekning. Ég hef sagt á þessum for-
eldrafundum: Þið getið alið barnið ykkar
þannig upp að það biður aldrei um súkku-
laði svona dags daglega. Ef foreldrarnir
kaupa aldrei súkkulaðistykki í matvörubúð-
um, þá er það ekki til umræðu. En aðal boð-
orðið er það, að gefa börnunum meiri
tíma,“ sagði Anton að lokum.
-hs.
Anton Bjamason, lektor vio Kennaraháskóla Islands, ræðlr hér við fóstrur og fbreldra um hreyfiþroska bama.
skemmtilegra. Börnin hafa hins vegar ekki
tíma til að vera börn. Við erum að ala upp
mjög stressuð börn.“
Leikurinn er sem sagt mjög mikilvægur
fyrir uppeldi barna. Vandamálið er hins
vegar það, að þó börn kunni að leika sér svo
og svo mikið, þá er lítið um að þau leiki sér
í hóp. Anton telur hópleiki úti við vera
besta uppeldið sem barn getur fengið,
vegna þess að þar gilda reglur. Eldri krakk-
ar stjórna þeim yngri og þeir sem ekki vilja
hlýða eru reknir heim. „Þetta er besta upp-
eldið, vegna þess m.a. að foreldrarnir eru
svo misjafnir í uppeldinu. Því miður erum
við að fá fleiri og fleiri börn sem eru ótrú-
lega illa öguð.“
Sum börn kunna
ekki að hlýða
Anton segir það vera vegna þess að þau
ráða öllu heima hjá sér og oft fá þau sínu
framgengt, þrátt fyrir að foreldrar hafi í
upphafi ætlað annað. „Þegar þessi börn
Anton Bjamason, lektor við Kennaraháskólann, hefur stundað
íþróttakennslu í ein 20 ár. Hann segist hafa kennt öllum aldurshópum,
en í um 10 ár hafi hann ekki kennt yngsta aldurshópnum, en byrjað að
kenna honum aftur árið 1985. „Þá vaknaði ég upp við það, að þessi
böm vom allt öðm vísi en þau höfðu verið. Ég rak mig á það, að stór
hópur var algerlega þollaus, kraftlaus og samhæfíngarlaus.“ Tíminn
hitti Anton að máli til að kynnast því sem hann hefur að segja um þessi
mál.
Anton sagði þolleysið lýsa sér m.a. þannig,
að þegar hann ætlaði að láta þau fara í leiki,
eins og hann gerði áður, og hreyfa sig í 40
mínútur þá versnaði málið. „Mörg þeirra
héldu ekki út f 10 mínútur. í miðjum
stórfiskaleik t.d., sem tekur ekki nema 3-4
mínútur, hrundu sum hver niður við riml-
ana. Og þegar að var gáð gátu þau ekki
meira." Anton segir að börnin geti ekki,
þegar þau byrja í skóla, margt af því sem
þótti sjálfsagt fyrir nokkrum árum síðan.
Sem dæmi mætti nefna að börn kunna ekki
að grípa og hlaupa eða hlaupa vitlaust, þ.e.
nota ekki allan búkinn.
Einnig sagði hann það vera áberandi að
krakkar kunna ekki að Ieika sér eins og áð-
ur, og mörg hafa aldrei tekið þátt í hópleikj-
um. „Þegar ég ætla að byrja með þau hérna,
þá neita þau að vera með, segja þetta vera
leiðinlegt. Þannig að við erum núna í allt
öðrum málum en við vorum áður.“ Hér áð-
ur var nóg að smella fingrum til að fá
krakka í sjöárabekk í leiki, segir Anton.
„Núna er maður bara í því að koma undir
þau fótunum, kenna þeim að leika sér og ég
tala nú ekki um að öll uppsetning í sam-
bandi við þjálfun hefur breyst.“
Barnið borið út um
allar trissur
En hvers vegna er svo komið? Anton bend-
ir á að allt umhverfi barnsins miði að því að
gera þaö óstarfhæft og byrjar það strax hjá
foreldrunum fyrstu árin. „Þá er keypt grind
þar sem barnið er lokað inni, svo það sé ekki
að skríða um alla íbúð. Þar getur það setið
og fær að dunda sér en ekki skríða, sem er
gríðarlega góð þjálfun. Síðan kemur það
sem kallað er göngugrind, en þar eru þau
látin sitja tímunum saman og á meðan er
efri hluti Iíkamans óstarfhæfur. Svo heldur
þetta áfram og þó að börnin séu farin að
ganga, þá er enginn tími til þess. Foreldrar
hlaupa með börnin út í bíl þegar á að fara
eitthvað, koma með þau undir hendinni á
dagheimilið, sækja þau í miklum látum og
hlaupa með út í bíl. Þar er barnið náttúr-
lega bundið, þangað til það er borið inn og
sett fyrir framan sjónvarpið."
Anton sagðist hafa farið í tvær stórverslan-
ir s.l. laugardag. Á báðum stöðum var sjón-
varp fyrir börnin þar sem hægt var að
geyma þau meðan foreldrarnir versluðu.
„Það er allt gert til þess að láta þau ekki
ganga eða hreyfa sig.“
Ekkert svæöi fyrir börnin
Ef litið er á umhverfi barna, þá telur An-
ton það vera mjög bágborið, alla vega á
Reykjavíkursvæðinu. Hvergi er hugsað fyrir
svæði handa börnum. „Við sjáum á skipu-
lagi hér í Reykjavík, að það er hvergi skilið
eftir svæði fyrir krakka, sem var gert áður.
Skoðum grunnskóla til dæmis. Við Laugar-
nesskóla og fleiri skóla, sem eru byggðir
fyrir um 40 árum síðan, eru stærðarinnar
lóðir. Þegar skólar eru hannaðir í dag er lít-
ið tillit tekið til útivistar barna og við Vest-
urbæjarskólann t.d. er engin lóð fyrir 500-
600 börn. í Hjallaskóla f Kópavogi er ekki
svo mikið sem frímerki fyrir börnin og
svona má lengi telja. Eins og ég segi, þá er
allt gert til að barnið fái sem minnsta hreyf-
ingu.“
Hreyfiþroski og
námsárangur fara saman
Hvað þýðir það þegar barnið kemur svona
illa þjálfað í skólann, eins og Anton segir
vera? ,AHar rannsóknir sýna, að þau börn
sem byrja í skóla líkamlega vel á sig komin,
standa sig betur í námi.“ Anton benti á töl-
ur frá Danmörku sem styðja þetta. Þar var
gerð könnun árin 1983, ‘83 og ‘84 á sex ára
börnum. Skýr fylgni reyndist vera á milli
námsárangurs og hreyfiþroska. „Þetta sýnir
okkur að börn, sem eru á eftir í líkamlegri
færni þegar þau byrja í grunnskóla, eru
áhættuhópur þegar fram í sækir varðandi
námsárangur. Auðvitað geta verið líffræði-
lega skýringar á þessu, en tölurnar eru svo
stórar að ekki verður um villst."
Anton hefur sjálfur mælt hreyfiþroska
fleiri hundruð barna undanfarin ár. „Þau
börn, sem eru búin að þjálfa sig verulega
upp, standa sig betur í skóla. Þau vinna bet-
ur og hafa meiri orku heldur en hin, sem
gefast strax upp.“ Foreldrar hafa oftast í
huga við uppeldið, að ala börnin þannig upp
að þau geti lesið. Börnin sjálf meta sig hins
vegar ekki útfrá því, a.m.k. ekki á fyrstu ár-
um skólagöngunnar, heldur þannig að þau
börn, sem eru félagslega vel á sig komin og
líkamlega vel þroskuð, eru ofarlega í virð-
ingarstiganum. „Ég er búinn að horfa á
mörg börn koma hingað og fara, og ég get
núorðið alveg sagt hvaða börn fara á grænu
Ijósi í gegnum grunnskólann, og hver eiga
eftir að Ienda í basli. Það eru þau börn sem
koma illa út úr líkamsprófinu hjá okkur.“
Anton sagði slfka útkomu ekki eingöngu
vera vegna hreyfingarleysisins sjálfs, heldur
vegna þess að börn, sem eru ekki sam-
keppnishæf strax, verða útundan og eiga
þar af leiðandi erfitt uppdráttar í skóla.
Streita fullorðinna hefur
ahnf a bornin
Breytingarnar eru miklar frá því sem var,
hvað þetta varðar. Þó Anton telji sig ekki
vera mjög gamlan, þá eru breytingarnar
engu að síður miklar. Ekki var t.d. bíli í
götunni þar sem hann ólst upp. Núna eiga
foreldrar á hans aldri tvo bíla, og af því má
ráða þær ólíku aðstæður sem börn alast
Eftir
Hermann
Sæmunds-
son
upp nú og áður. Svo er líka meiri streita og
skipulag í lífi fólks, og það snertir einnig
börnin. „Hugsaðu þér að jafnvel 4 ára barn
er með vinnutöflu eins og við fullorðna
fólkið, þau fá aldrei frítíma til að leika sér.
Ef þessu verður ekki breytt á næstu árum,
þá ölum við upp heila kynslóð af fólki sem
hefur aldrei leikið sér. Við erum búin að
eyðileggja mikið af lífi barnsins. Líf þess á
að vera leikur, því meiri leikur því