Tíminn - 13.12.1990, Blaðsíða 12

12 Tíminn
Fimmtudagur 13. desember 1990
Listin að segja
ekki of mikið
Hugleiðtng um Myndir úr lífi Péturs Gggerz,
fyrrverandi sendiherra. Gaman og alvara, sem
er nýjasta bók höfundarins. Útg. Skuggsjá
Hafnarftrði 1990.
Þessi nýja bók Péturs Eggerz, fyrr-
verandi sendiherra, er að því leyti
ólík flestum öðrum íslenskum lífs-
bókum og ævisögum, sem komið
hafa á markað undanfarið, að hún er
guðsblessunarlega laus við raup.
Hið sama gegnir um fyrri bækur
hans fimm, sem bera keim af ævi-
söguritun. Þótt farið væri logandi
Ijósi um þessar bækur, fyndist
hvergi minnsti vottur um það, að
höfundur sé að upphefja sjálfan sig á
kostnað annarra.
Það er út af fyrir sig afrek af Pétri
að hafa þegar skrifað sex bækur á
átján-nítján árum — og var hann þó
fyrir átta árum kominn á eftirlauna-
aldurinn, þá orðinn sjötugur að
aldri. Sannar Pétur, svo að um mun-
ar, að það er hneisa og íslensku sam-
félagi til skammar að afskrifa menn
til orðs og æðis, þótt þeir bæti við
sig árum, en í seinni tíð virðist allt
of litlu skipta, þótt viðkomandi haldi
sér vel og eldist með reisn eins og
sannast með þessari bók höfundar,
sem hann nefnir Myndir úr lífi Pét-
urs Eggerz. Gaman og alvara.
Þetta er Ijúf bók og gædd aðals-
merki, sem allt of fáir íslenskir höf-
undar, þekktir sem óþekktir, eru
gæddir, en það er listin að kunna að
segia ekki of mikið — að undirsegja
eða það, sem enskir kalla „to und-
erstate". Nægir til sönnunar að
benda á örstuttan kafla um meistara
Kjarval, Blóm, sem koma of seint
(en þeir voru miklir vinir meistar-
inn og Sig. Eggerz, sýslumaður og
ráðherra, faðir Péturs). Þessi kafli er
ekki nema níu línur, en heldur
áfram að gagntaka mann. Annar
kafli, langtum lengri, um Kjarval, er
og í bókinni, sem minnir á enskan
húmor eins og hann gerist bestur.
Ef nokkur höfundur á íslandi er
gæddur þessari bresku mýkt og
þessum þýðleika í frásagnarstfl, þá
er það Pétur Eggerz á köflum í bók-
um sínum.
Það er viss ferskleiki í þessari bók
og birta frá horfnum góðum tímum,
sem mun halda áfram að lifa (í end-
urminningunni) á svipaðan hátt og
íslensku Ijóðin eins og þau voru áð-
ur fyrr — með sál og anda og án til-
gerðar. Pétur setur sig aldrei í nein-
ar stellingar, þegar hann ræðir
menn og málefni. Hann gerir úttekt
á lífi sínu, sem hefur verið innilega
laust við gráma hversdagsleikans á
köflum. Starfið í diplómasíunni
bauð upp á tilbreytni, ef því var að
skipta, og Pétur gæddur viðtöku-
hæfileika kúltúrmannsins (af ásettu
ráði greinarhöfundar er ekki notað
hugtakið menning í þessu tilviki
(það er þegar búið að ófrægja það
orð af vinstri slagsíðufólki og snobb-
uðum stofukommum) og því gripið
til útlenska orðsins eins og skyndi-
tökuorðs, enda nær það auk þess
meiningunni betur).
Frásögn höfundar af hinum magn-
aða persónuleika frú Georgíu for-
setafrú hrífur í látleysi sínu. Frú Ge-
orgía var barmafull af húmor — eig-
um við ekki að segja dönskum húm-
or, enda þótt allur húmor megi
teljast alþjóðlegur. Þau Georgía og
Pétur voru perluvinir af guðsnáð og
ef til viil ekki ólík að upplagi öðrum
þræði, bæði greinilega með ríka
réttlætiskennd og góðleik, en þessar
eigindir ásamt með kímnikennd
vantar alltaf meira og meira og
þeirra gerist nú æ meiri þörf.
Sólskinsdagur á Akureyri er að
sumu leyti einn best skrifaði kafli
bókarinnar, efnið samhæfist mann-
lýsingum og umhverfi og auk þess
er brugðið Ijósi á prinsipfestu í emb-
ættismennsku Sigurðar Eggerz,
sem var um hríð sýslumaður á Ak-
ureyri. S. Eggerz var af gamla skól-
anum, öllum minnisstæður, sem
sáu hann. Hvar sem hann fór geisi-
aði af honum glæsileiki. Hann var
andans maður og mikið skáld, smbr.
Ijóð hans Alfaðir ræður, sem hann
orti í tilefni af hörmulegu sjóslysi
við Vík í Mýrdal, þá er hann var
sýsiumaður þar.
Kaflinn Varaður við að gerast leigu-
bflstjóri, þegar höfundur fór á júdó-
námskeið til að læra þessa frægu
sjálfsvarnaríþrótt Japana, er drep-
hlægilegur. Honum var valinn mót-
herji til æfinganna af japanska
kennaranum, meistaranum, það var
leigubílstjóri í Washington D.C. Lýs-
ingin á bílstjóranum, lýsingin á
hættum stórborgar er athyglisverð
og lifandi og þó tekur það út yfir all-
an þjófabálk, þegar Pétur og leigu-
bílstjórinn kveðjast í lok júdónám-
skeiðsins. Þá kemur upp úr dúrn-
um, að taxiekillinn var næstum orð-
inn sannfærður um, að Pétur
Pétur Eggerz.
diplómat hefði hug á því að gerast
leigubflstjóri og því hefði hann (þ.e.
Pétur) vegna væntanlegs starfs talið
nauðsynlegt að læra júdó til að geta
varist alls kyns skálkum og mis-
indismönnum í skjóli nætur í as-
faltfrumskógi stórborgarinnar.
Það eru skemmtilegar andstæður í
þessari bók og allan tfmann skín í
gegn sjálfsvirðing höfundar, þessi
eðliskurteisi, og þrátt fyrir fágun
heimsborgarans hefur Pétur ótal
sinnum á takteinum, en á undir-
sagðan hátt (í Somerset Maugham
stíl), prakkaralegar athugasemdir
um yfirborðsmennsku og upp-
skafningshátt í fari samferðafólks.
En það má fremur lesa milli Iín-
anna, svo varlega fer Pétur Eggerz í
sakirnar eins og hæfir manni með
smekk. Það er andlegur gróði að
þessari bók Péturs Eggerz og auk
þess vaxtaaukainnlegg fyrir síðari
tíma.
Að Hæðardragi,
Steingrímur S.Th. Sigurðsson
BOK UM VATNSDALSA,
VATNSDAL OG ÞING
VATNSDALSÁ
Vatnsdalur — Þing
Ritstj: Císli Pálsson, bóndi, Hofl
Útg: Bókaútgáfan Dyngja
Hofl í Vatnsdal, 1990.
Það eru ekki gefnar út bækur í
hverjum dal á íslandi þessi árin. Því
hlýtur það að teljast til tíðinda að út
er gefin bók í Vatnsda! í Húnaþingi,
sem út kemur samtímis á ensku og
íslensku. Verður það líka að teljast
vel við hæfi fyrir bók um Vatnsdalsá,
Vatnsdalinn og Þing, en alls ekki
sjálfsagt.
Mikil vinna liggur í þessari bók og
hefur ekki verið til sparað varðandi
myndir, töflur og yfirlitskort. Ekki
færri en sextán höfundar eru að les-
máli bókarinnar og er hún samsett
ritgerðarsmíð. Útgefandinn, Gísli
Pálsson bóndi að Hofi í Vatnsdal, rit-
ar formálann og hefur hann greini-
lega lagt á það áherslu að setja í bók-
ina meira en aðeins upplýsingar um
veiðistaði og ána sjálfa. Kaflar eru
um lífríki árinnar, netaveiði fyrri
tíma, sögur af Ingimundi gamla og
um náttúruhamfarir við Skíðastaði
og Bjarnastaði á sextándu öld. Fjall-
að er um sögu veiðifélags árinnar og
greint frá ábúendum og veiðiréttar-
eigendum, svo og þremur leigutök-
um árinnar.
Stórar loftmyndir eru í bókinni og
spanna þær samanlagt allan dalinn
ásamt framdölum. Þekja þessar Ioft-
Gísli Pálsson á Hofi.
myndir, sem teknar eru af Mats Wi-
be Lund, heilar opnur og er þeim
dreift yfir alla bókina. Vel hefði mátt
hugsa sér að þeim yrði raðað skipu-
legar upp, þannig að lesanda yrði
opnaður dalurinn úr norðri og síðan
farið frameftir, eða þá að straumi ár-
innar væri fylgt í norður. Vel merkt
gervitunglamynd af ánni alit frá
ósum Húnavatns suður að Stekkjar-
fossi við Forsæludal, bætir þar
nokkuð um.
Góður sögurammi
Ekki þarf að efast um gildi bókar-
innar fyrir veiðimenn og aðra gesti
Vatnsdals og Þings. Verður þar þó að
koma til annar en ég til að dæma
um hvort ekki sé rétt með farið, þar
sem ég er ókunnugur veiðistöðum í
Vatnsdalsá. Hitt er auðséð að útgef-
endum hefur tekist að ramma efni
bókarinnar skemmtilega inn með
frásögnum af landnámi Ingimundar
og ákvörðun hans að setjast að á
Hofi. Segir þar frá fyrstu alvarlegu
veiðideilum við ána er kostaði
reyndar Ingimund lífið sökum
fólsku Hrolleifs í Ási. Einnig segir
frá fæðingu Þórdísar Ingimundar-
dóttur, fyrsta innfædda Vatnsdæ-
lingsins. Bókinni lýkur með kvæði
Davíðs Stefánssonar um dalinn.
Hefur hann greinilega öðlast góða
kynningu af dalbúum, ef marka má
þessar ljóðlínur hans: „... þegar trú-
in á borgina brestur / og bændanna
höfðingslund, / er hollt að leita í
Vatnsdal vestur / og vera þar gestur
um stund.“
Að opna þessa nýju og vel gerðu
bók Vætnsdæla er eins og að setjast
inn á hefðbundið menningarheimili
til sveita og anda að sér meðvitund
um gildi liðinnar sögu.
Kristján Bjömsson
Ástarorð
Setberg gefur út ástarsöguna
Ástarorð eftir Danielle Steel.
Oliver Watson hefur unnið
kappsamlega að því að byggja
sér öruggan heim. En skyndilega
virðist stoðunum kippt undan
honum. Eftir átján ára hjóna-
band, sem Oliver taldi fullkomið,
ákveður Sara, eiginkona hans, að
yfirgefa fjölskylduna. Oliver
stendur einn eftir með þrjú börn
og vandamál, sem hann verður
að takast á við.
En lífið heldur áfram og mörg
verður raunin áður en úr rætist.
Verð 1.680 kr.
Þjófurinn
Út er komin hjá Máli og menn-
ingu skáldsagan Þjófurinn eftir
sænska rithöfundinn Göran
Tunström í þýðingu Þórarins
Eldjárns. Bókin ætti að höfða til
íslendinga, því hún fjallar um
þjófnað á gömlu handriti, þ.e.
Silfurbiblíunni í Uppsölum. Að-
alsöguhetjan er afstyrmið Jó-
hann, þrettánda bam ídu og
Friðriks í kumbaldanum á Torfu-
nesi í sænska bænum Sunne. Við
fylgjumst með lífshlaupi hans frá
örbirgðinni í Sunne á sjötta ára-
tug þessarar aldar til Uppsala og
þaðan suður á Ítalíu þar sem
leikurinn berst allt aftur á sjöttu
öld, til Ravennu þar sem Þjóðrek-
ur mikli ríkir yfir Gotum.
Bókin sem er 330 bls. og er prent-
uð í Prentsmiðjunni Odda hf.
Kápu hannaði Ragna Sigurðar-
dóttir.
| VÍKINGA-
1 víkingahöndum
Komin er út unglingabókin í
víkingahöndum eftir norska
verðlaunahöfundinn Torill
Thorstad Hauger.
Sagan segir frá systkinum sem
alast upp á írlandi á 10. öld, en
eru tekin höndum af víkingum
og flutt til Noregs. Þar bíður
þeirra þrældómur og ill vist í
landi heiðinna víkinga, en þau
gefast ekki upp heldur eru
ákveðin í að finna undankomu-
leið.
Sólveig Brynja Grétarsdóttir
þýddi bókina sem gefin er út af
Máli og menningu.
Sígild barnasaga
Komin er út hjá Vöku-Helgafelli
hin sívinsæla bamasaga um
Heiðu. Sagan er meira en hundr-
að ára gömul, en er hér endur-
sögð af Anne de Graaf á þann
hátt að hún er skiljanlegri nú-
tímalesendum. Bókin er skreytt
litmyndum á hverri síðu eftir
listmálarann Chris Molan.
Þetta er þroskandi og skemmti-
leg saga, sem margar kynslóðir
hafa notið og tekið ástfóstri við.
Bókin er sett og brotin um hjá
Vöku- Helgafelli hf., filmugerð
annaðist G. Ben. prentstofa, en
prentun fór fram í Hong Kong.
Hún er 94 bls. og kostar 978
krónur.
Tár, bros og
takkaskór
Fróði hf. hefur gefið út aðra
skáldsögu Þorgríms Þráinssonar,
unglingasöguna Tár, bros og
takkaskór, sem er sjálfstætt fram-
hald metsölubókar hans frá síð-
asta ári Með fiðring í tánum.
Enn segir af ferðum Kidda og fé-
laga hans. Knattspyrnan er sem
fyrr aldrei langt undan en spenn-
an nær yfirhöndinni þegar Kiddi
verður vitni að því er slysavald-
ur stingur af frá slysstað. Kiddi
veit að hann verður að grípa til
sinna ráða.
Þorgrímur, sem er landskunnur
knattspyrnukappi og ritstjóri
íþróttablaðsins, hefur einkar
næmt auga fyrir hugarheimi
unglingsins — hugsunum hans
og þrám — og nýja bókin hans á
vafalaust eftir að hitta í mark.