Tíminn - 04.01.1991, Síða 2

2 Tíminn
í'CO»' ■>
Föstudagur 4. janúar 1991
Myndlyklaeign ræðst verulega af menntun fólks:
Menntakonur miklu
færri „afruglaðar“
Myndlyklar virðast miklu sjaldgæfari á heimilum kvenna sem geng-
ið hafa menntaveginn (46%), heldur en á heimilum kvenna sem að-
eins luku skyldunámi (75%). Af því leiðir eðlilega að aðeins rúm-
lega þriðjungur bama (37%) menntakvenna horfa reglulega á
morgunsendingar Stöðvar 2, þegar hins vegar langt yfir helmingur
(58%) af börnum kvenna sem aðeins hafa lokið skyldunámi sitja
við skjáinn.
Þessi áberandi munur kom fram í
grein Baldurs Kristjánssonar sál-
fræðings, „Börn á fjölmiðlaöld", í
blaðinu „Ný menntamál". Baldur
greinir þar frá tvennum rannsókn-
um um uppeldisskilyrði barna á for-
skólaaldri, annarri samnorrænni og
hinni íslenskri. Baldur kemst að
m.a. þeirri niðurstöðu að sjónvarpið
gegni ámóta félagsmótandi hlut-
verki fyrir mörg ung börn eins og
t.d. leikskólinn.
Sjónvörp fleiri en
þvottavélar
Kom t.d. í ljós að hlutfallslega fleiri
barnafjölskyldur (99,5%) eiga sjón-
varpstæki heldur en þvottavél
og/eða sfma, þó munurinn sé ekki
mikill. Um tvær af hverjum þrem
barnafjölskyldum eiga myndlykil.
(Samkv. annarri könnun munu
myndbandstæki litlu færri en mynd-
lyklar).
í íslensku könnuninni voru for-
eldrar 4-5 ára barna spurðir um
sjónvarps- og myndbandanotkun
barnanna einn ákveðinn virkan dag.
En virka daga er eðlilega fyrst og
fremst um síðdegissendingar sjón-
varpsstöðvanna á barnaefni að ræða.
í ljós kom að meira en fjórðungur
þessara ungu barna horfði á sjón-
varp í eina til tvær klukkustundir og
nær helmingurinn f hálfa til eina
klukkustund. Fjórðungur barnanna
horfði skemur en hálfa stund og þar
af tæplega helmingurinn ekki neitt
(10% af heildinni).
Enginn marktækur munur kom
þarna fram eftir menntun eða bú-
setu foreldra. Hins vegar kom fram
mjög athyglisverður munur, eftir
menntun mæðra, þegar spurt var
hvort börnin horfi á barnatíma
Stöðvar 2 á laugardags- og sunnu-
dagsmorgnum og sömuleiðis um
myndlykil á heimilinu. Innan við
helmingur mæðra með stúdents-
próf eða lengri skólagöngu hafði
myndlykil á heimilinu, en hins veg-
ar um þrjár af hverjum fjórum
mæðra með skemmri skólagöngu.
Af sjálfu leiðir að áþekkur munur
var á því hvað 4-5 ára börn þessara
kvenna þeirra horfa oft á morgun-
barnatíma Stöðvar 2 um helgar, eins
og glöggt kemur fram á eftirfarandi
yfirliti:
Stöð 2 eða stúdentspróf?
Horfun 4-5 Minna en Meira en
ára bama: stúdent: stúdent:
Alltaf/yfirleitt 57% 37%
Stundum 20% 11%
Sjaldan/aldrei 22% 51%
Myndlykill heima 75% 46%
Athygli vekur hvað foreldrar eru
ánægðir með barnaefni í sjónvarpi.
Aðeins 11-12% þeirra kváðust frem-
ur eða mjög óánægð. Nær tveir
þriðju (64%) voru fremur eða mjög
ánægð með barnaefni sjónvarps, en
tæplega fjórðungur foreldra lét
þessari spurningu ósvarað. Þar kom
þó einnig fram nokkur munur eftir
menntun. Tvöfalt fleiri langskóla-
gengnar mæður gerðu kröfu um
meiri íslenskun á barnaefni og í
þeim hóp voru sömuleiðis tvöfalt
fleiri sem sögðu barnaefni annað
hvort ekki nógu fræðandi ellegar of
óraunverulegt.
Mæðurnar voru sömuleiðis spurð-
ar hvort bömin séu vön að horfa á
vídeó á morgnana. Sárafá reyndust
gera það jafnaðarlega, en nær 30%
stundum. Margar mæður létu þess-
ari spurningu ósvarað, en ríflega
helmingur (56%) sagði börnin aldr-
ei horfa á vídeó á morgnana.
Sjónvarpið stjórnar
fjölskyldunni
í samnorrænu rannsókninni segir
Baldur skýrt hafa komið fram hvað
fjölskyldulíf er orðið í samstíga takti
við sjónvarpsdagskrár á Norður-
löndum, hvorugt megi troða hinu
um tær. „Fastir liðir í heimilishald-
inu ákvarðast víða af sjónvarpsdag-
skránni". T.d. sé almenna reglan sú,
að foreldrar finni sameiginlegri
kvöldmáltíð fjölskyldunnar stað
þannig að hún rekist hvorki á barna-
tíma né sjónvarpsfréttir.
Þarna hafa íslensku fjölskyldurnar
þó nokkra sérstöðu. Því fyrst og
fremst meðal þeirra reyndust geta
orðið harðir hagsmunaárekstrar
milli barna og foreldra um sjónvarp
og matartíma. Ástæðuna segir Bald-
ur samkeppni Stöðvar 2 og ríkis-
sjónvarpsins um börnin, sem leiði
til þess að hvor rás um sig sendi
barnaefni óháð hinni.
íslensk smáböm ein
við skjáinn
Það kom sömuleiðis í ljós að ís-
lenskir foreldrar hafa almennt mun
minni afskipti af sjónvarpsnotkun
barna sinna en foreldrar á hinum
Norðurlöndunum. Og ennfremur að
íslenskir foreldrar horfi sjaldan á
barnaefni með börnum sínum, sem
hins vegar er algengt að foreldrar
geri á hinum Norðurlöndunum.
Niðurstöður rannsóknarinnar eru
taldar sýna að með sínum föstu
tímamörkum gegni sjónvarpið mik-
ilvægu hlutverki í að gera síðdegis-
lífíð í barnafjölskyldum reglubundið
og gefa því festu. ,Að því tilskildu að
sjónvarpsvenjur hópsins í heild séu
áþekkar ætti sjónvarpið því einnig
að stuðla að því að steypa fjölskyldu-
líf alls hópsins í sama mótið,“ segir
Baldur. Enda segir hann rannsókn
þessa leiða í ljós að á eftir kvöldverð-
inum sé það varla nokkuð sem sam-
einar fjölskyldur jafn mikið og ein-
mitt sjónvarpið. - HEI
Utanríkisráðuneytið:
Breytingar í
utanríkis-
þjónustunni
Gerðar hafa verið eftirfarandi
breytingar á utanríkisþjónust-
unnl:
Sigríður Snævarr hefur verið
skipuð sendiherra og tekur við
starfl sendihenra ísiands í
Stokkhólmi frá 1. febrúar n.k.
Gunnar Pálsson hefur verið
skipaður sendihem og falið fyr-
irsvar í afvopnunarviðræðum frá
1. þ.m.
Gunnar Gunnarsson hefur
verið skipaður sendifulltrúi og
starfar á alþjóðaskrifstofu utan-
ríkisráðunejrtísins frá 1. þ.m.
Sigurður Sigfússon.
SÍF í Mílanó
Stjórn Sölusambands íslenskra fisk-
framleiðanda hefur ákveðið að opna
söluskrifstofu í Mílanó á Ítalíu. For-
svarsmaður hennar verður Sigurður
Sigfússon viðskiptafræðingur. Sig-
urður hefur starfað hjá SÍF undan-
farin sex ár og hefur síðustu árin
venð ábyrgur fyrir sölustarfseminni
á Ítalíu.
Félag fyrirtækja að fæðast nyrðra:
Samsteypa á
Sauðárkróki
Frá Guttormi Oskarssyni, fréttaritara
Tímans á Sauðárkróki
Þann 27. des. sl. gengust nokkrir
áhugamenn um atvinnumál á Sauðár-
króki fyrir fjölsóttum kynningarfundi
um félag fyrirtækja í bænum, en félag-
inu er ætlað að verða samstarfsvett-
vangur fyrirtækja á Sauðárkróki.
Hugmyndin er að nýja félagið hafi
frumkvæði um athuganir, undirbúning
og stofnun fyrirtækja um hagkvæm
verkefni og móta viðhorf um bætta að-
stöðu og umhverfi fyrirtækjareksturs í
bænum. í fyrstu atrennu er félaginu
ætlað að starfa f tvö ár, en að þeim tíma
liðnum verður það, starfshættir þess og
árangur tekið til endurmats. Ætlunin
er að félagið verði hlutafélag og ætlun-
in er að stofnfundur verði haldinn þann
17. janúar nk. og hefur öllum fyrirtækj-
um á Sauðárkróki verið boðin aðild að
því. Ekki er ætiunin að félagið hafi tekj-
ur, heldur munu rekstrarframlög og
hlutafé standa undir rekstri út starfs-
tfmann. Gert er ráð fyrir að með fyrstu
verkum stjómar félagsins verði að aug-
lýsa eftir starfsmanni fyrir félagið.
Fjármál Suðureyrarhrepps hafa verið tekin föstum tökum, en fjárhagsvandi hreppsins er mjög alvarlegur:
Ibúar á Suðureyri bjartsýnir
þrátt fyrir mikla erfiðleika
Suðureyrarhreppur hefur fengið heimild tii þriggja mánaða
greiðslustöðvunar. Þessi ákvörðun var tekin í kjölfar rannsóknar
félagsmálaráðuneytisins á fjármálum hreppsins, en þar kom fram
að fjárhagsstaða hreppsins er alvarleg. Nettóskuldir Suðureyrar-
hrepps um áramótin 1989-1990 voru um 189 milljónir króna og
hafa vaxið talsvert á því ári sem liðið er. Langstærstan þátt í erf-
iðleikum sveitarfélagsins á Fiskiðjan Freyja, en fyrirtækið hefur
átt í miklum rekstrarerfiðleikum á undanfömum árum og hefur
þess vegna ekki getað greitt lögboðin gjöld til sveitarfélagsins.
í september síðastliðnum til-
kynnti Suðureyrarhreppur félags-
málaráðuneytinu að hann gæti
ekki staðið í skilum um lögboðnar
greiðslur, en þetta gerði hann í
samræmi við ákvæði sveitarstjórn-
arlaga. Eftir að ráðuneytið hafði
gert rannsókn á fjárreiðum
hreppsins var ákveðið að veita
sveitarfélaginu þriggja mánaða
greiðslustöðvun. Ekki var gripið til
þess ráðs að svipta sveitarstjórnina
fjárráðum, eins og heimilt er að
gera samkvæmt sveitarstjórnarlög-
um. Skipaður hefur verið sérstakur
endurskoðandi til að vinna að því í
samvinnu við sveitarstjórn að
koma fjármálum hreppsins til betri
vegar.
Snorri Sturluson, sveitarstjóri
Suðureyrarhrepps, sagði að menn
myndu á næstu dögum búa til
raunhæfa áætlun til bjargar sveit-
arsjóðnum. Áætlunin verður lögð
fyrir félagsmálaráðuneytið og ef
það samþykkir hana verður reynt
að nota þetta þriggja mánaða tíma-
bil til að hrinda henni í fram-
kvæmd. Snorri sagðist gera ráð
fyrir að reynt yrði að gera sér grein
íýrir hverjar tekjur hreppsins yrðu
næstu árin og síðan myndu menn
reyna að laga skuldagreiðslur að
þeim. Hann taldi víst að reynt yrði
aö semja við lánardrottna og fá
niðurfellingu skulda hjá opinber-
um sjóðum. Einnig sagði hann
nauðsynlegt fyrir hreppinn að fá
betri lánskjör á þau lán sem hann
hefur og losna við dráttarvexti. Þá
sagði hann að leitað yrði eftir fram-
lögum frá Jöfnunarsjóði sveitarfé-
laga, en hann á lögum samkvæmt
að bregðast við vandamálum sem
þessum.
Snorri sagði ljóst að framkvæmd-
ir á vegum sveitarfélagsins yrðu í
atájöru lágmarki á næstu árum.
„Eg á von á því að við verðum með
bundnar hendur í nokkur ár hvað
framkvæmdir varðar. Við munum
þó reyna að halda áfram við nauð-
synlegar framkvæmdir við höfn-
ina,“ sagði Snorri.
Meginástæðan fyrir fjárhagsvanda
Suðureyrarhrepps er fjárhagsvandi
Fiskiðjunnar Freyju. Skuldir fyrir-
tækisins við hreppinn voru um 50
milljónir í byrjun síðasta árs. Sam-
ið var í vor um að breyta 30 millj-
ónum af þessari skuld í hlutafé
gegn því að Freyja greiddi það sem
á vantaði. Þetta var hluti af aðgerð-
um sem Hlutafjársjóður og At-
vinnutryggingasjóður gripu til fyr-
irtækinu til bjargar. Hlutafjársjóð-
ur á nú yfir 50% hlutafjár í fyrir-
tækinu. Snorri sagði að Freyjan
hefði staðið sig nokkuð vel síðan í
sumar í að greiða af skuld sinni til
sveitarfélagsins.
Snorri sagði að fyrir sveitarsjóð
skipti öllu máli hvernig til tækist í
atvinnumálum á Suðureyri í fram-
tíðinni og þar skipti Freyja lang-
mestu máli. „Ég lít svo á að þær að-
gerðir, sem sveitarstjórnin er að
fara út í til bjargar fjárhag sveitar-
félagsins, standi og falli með Freyj-
unni og öðrum atvinnurekstri á
staðnum," sagði Snorri og bætti
við að ekki yrði komist hjá því að
hafa náið samráð við forráðamenn
Freyjunnar um endurskipulagn-
ingu á fjárhag hreppsins.
Á síðasta ári fækkaði íbúum á
Suðureyri um 27 manns. 1. des.
1990 bjuggu á Suðureyri 367
manns. Á sama tíma 1984 bjuggu
þar 459 manns. Fækkað hefur um
nærri 100 manns á sex árum.
Óvissan í atvinnumálum á stóran
þátt í þessari fólksfækkun. Fiskiðj-
an Freyja var Iokuð í nær tvo mán-
uði síðastliðið sumar og sagði
Snorri að þá hefði gripið um sig
talsverð svartsýni og nokkrar fjöl-
skyldur hefðu flutt í burtu. Síðustu
mánuði hefði hins vegar fjölgað
aftur á staðnum, enda væri næg at-
vinna. Hann sagði að þrátt fyrir erf-
iðleikana væri fólk á Suðureyri
bjartsýnt á framtíðina. Fólk væri
ánægt með að loksins hefði verið
gripið til nauðsynlegra aðgerða til
bjargar fjárhag sveitarfélagsins og
Fiskiðjunnar Freyju. Að vísu ætti
eftir að koma í ljós hvort fjárhags-
vandi Freyju væri endanlega úr
sögunni, en menn vonuðust til að
svo væri.
Snorri sagði að fyrirhugaðar
framkvæmdir við jarðgöng á Vest-
fjörðum ættu mikinn þátt í að auka
mönnum bjartsýni á Suðureyri.
Slæmar samgöngur væru mikið
vandamál. Fólk á Suðureyri gerði
þá kröfu að geta sótt nauðsynlega
þjónustu til ísafjarðar allt árið.