Tíminn - 01.02.1991, Blaðsíða 2

2 Tíminn
' Éöstudagur T.'janúár'1991
Þjóðhagsstofnun reiknar afkomu atvinnuveganna 1988-1989:
Afkoman batnaði sem nam
lækkun launahlutfallsins
Þrátt fyrir nokkurn samdrátt í veltu fyrirtækja milli 1988 og
1989 jókst hagnaður af reglulegri starfsemi sem hlutfall af tekj-
um hækkaði úr 0,6% í 1,8% milli ára. Að mati Þjóðhagsstofnun-
ar má helst rekja þennan bata á afkomunni til lækkunar á launa-
hlutfallinu. Launakostnaður þessara fyrirtækja lækkaði milli
þessara ára úr 24,9% af tekjum í 23,6%, eða nánast um sama
hlutfall og hagnaðurinn jókst.
Útreikningar Þjóðhagsstofnunar
ná til ársreikninga 1.114 fyrirtækja
sem veltu um 220 milljörðum
króna árið 1989, eða um 40-45% af
heildarveltu atvinnurekstrarins í
landinu. Af fyrri reynslu telur
Þjóðhagsstofnun að afkoma fyrir-
tækja utan þessa úrtaks hafi verið
lélegri og reiknar með að í heild
hafi atvinnureksturinn verið rek-
inn með um 1% halla árið 1989.
Velta úrtaksfyrirtækjanna jókst
um 18,4% milli áranna 1988/89.
Það er um 2-3% minni veltuaukn-
ing en sem nam almennum verð-
lagshækkunum, sem sýnir í raun
nokkurn samdrátt hjá fyrirtækjun-
um í heild.
Sá 1,2% bati, sem varð á afkom-
unni 1988/89, er ekki stór þegar
litið er til þess að árið 1988 hafði
afkoma fyrirtækja versnað um 3%
frá árinu 1987. Afturförin 1988 var
fyrst og fremst skrifuð á reikning
gífurlegrar hækkunar raunvaxta
(úr 3,6% '87 í 10,3% ‘88) milli ára.
Batinn 1989 fæst hins vegar með
lækkun launakostnaðar sem hlut-
falli af heildarveltu, sem áður
greinir. Sú lækkun kom fram í nær
öllum atvinnugreinum nema í
byggingariðnaði, hjá tryggingafé-
lögum og í nokkrum þjónustu-
greinum, ekki síst þjónustu við at-
vinnureksturinn. Launakostnaður
þessara 1.114 fyrirtækja hækkaði
úr rúmum 46 milljörðum í 52
milljarða milli ára eða aðeins um
12,4%. Á sama tímabili hækkaði
vísitala framfærslukostnaðar um
21,1%, þ.e. 7,7% umfram heildar
launakostnað f þeim tæplega
helmingi atvinnulífsins sem þessi
athugun nær til. Virðist það fara
mjög nærri þeirri kaupmáttar-
rýrnun, sem fram kemur í útreikn-
ingum Kjararannsóknarnefndar
fyrir sömu ár, hvort sem þá er mið-
að við heildarlaunin eða tímakaup-
ið.
Fyrirtækjunum skiptir Þjóðhags-
stofnun í 13 atvinnugreinar. Þótt
hagnaður þeirra í heild hafi verið
1,8%, er afkoman mjög mismun-
andi milli greina.
Hagnaður að ráði er aðeins í
fimm þeirra: Bankakerfinu (15%),
tryggingafélögum (14%), stóriðju
(13%) og orku-/veitufyrirtækjum.
Byggingariðnaður var 7% yfir
núllinu, þótt afkoman hafí versnað
töluvert frá fyrra ári. Þjónustufyr-
irtæki, verslun og samgöngufyrir-
tæki voru réttu megin við núllið.
Sjávarútvegur var hins vegar rek-
inn með 4% tapi 1989 (í stað 9%
taps árið áður), iðnaður annar en
stóriðja með 4% tapi og tap land-
búnaðar tvöfaldaðist í 10%. Tap á
veitinga-/hótelrekstri minnkaði úr
30% í 5%, en fiskeldið sökk ennþá
dýpra, úr 37% niður í 45% tap á
árinu 1989.
Skánandi hagur sjávarútvegs er
skýrður með hlutfallslegri lækkun
vaxta-, launa- og hráefniskostnað-
ar. Viðlagatryggingar eiga stóran
hluta í hagnaði tryggingafélag-
anna. í landbúnaði eykst tapið
vegna þess að fóðurbætir og
áburður tóku stærri hluta tekn-
anna.
Hagnaður þessara 1.114 fyrir-
tækja var 3,9 milljarðar kr. af
reglulegri starfsemi, en 2,3 millj-
arðar eftir að tekið var tillit til
óreglulegra tekna og skatt-
greiðslna. Eigið fé þeirra er talið
um 131 milljarður að meðaltali á
árinu (bókfært eigið fé er um 30%
heildareigna). Hagnaður eftir
skatta svarar því til 1,8% arðsemi
eigin fjár að meðaltali.
Að jafnaði fjárfestu fyrirtækin
meira en fyrir afskriftum. Heildar-
skuldir sem hlutfall af veltu ann-
arra fyrirtækja en fjármála- og
orkufyrirtækjum hækkuðu úr
66% í 70% milli ára og höfðu þá
hækkað rúmlega annað eins milli
1987 og 1988.
-HEI
Ríkisendurskoðun um fullyrð-
ingar Ólafs Ragnars:
Boöar svar-
bréf við
ásökunum
ráðherra
Ríkisendurskoðun harmar og vísar
algerlega á bug fullyrðingum fjár-
málaráðherra þess efnis að ákveðn-
ir aðilar hafí pantað skýrslur frá
Ríkisendurskoðun og fengið niður-
stöður mjög ólíkar, sem þjóna
hagsmunum hvors aðilans fyrir sig.
Þetta kemur fram í fréttatilkynn-
ingu, sem Ríkisendurskoðun sendi
frá sér í gær.
í henni segir einnig að forsetar Al-
þingis hafi í gær sent Ríkisendur-
skoðun til umsagnar bréf fjármála-
ráðherra til forseta sameinaðs Al-
þingis, þar sem forsetarnir eru
beðnir um að taka skýrslu stofnun-
arinnar um sölu hlutabréfa ríkisins í
Þormóði ramma hf. til rækilegrar
athugunar og kanna vinnubrögð við
gerð hennar, forsendur og framsetn-
ingu, eins og segir í bréfmu. Þá seg-
ir að Ríkisendurskoðun muni innan
tíðar senda forsetum Alþingis um-
sögn sína um nefnt bréf fjármála-
ráðherra. Jafnframt muni hún skila
Alþingi sérstakri greinargerð þar
sem þeirri gagnrýni, sem fram hafi
komið opinberlega af hálfu ráðherra
og ráðgjafa hans á skýrslunni og for-
sendum hennar, sem lagðar voru til
grundvallar við mat á verðmæti
hlutabréfanna í Þormóði ramma hf.,
verður svarað. —SE
Veðurstofa íslands:
Hlýtt verður í ár
og góður heyfengur
RAFTENGI SKAL
FYLGJA HVERRI
DRÁTTARKÚLU
Nú um áramótin tóku gildi hjá Bifreiðaskoðun íslands sérstakar
reglur um dráttarkúlur bifreiða.
Að sögn Karis Ragnars, forstöðumanns Bifreiðaskoðunarinnar, er
með þessu gerðar sérstakar kröfur til dráttarkúlna, en áður giltu
nær engar reglur um þær.
Veðurstofa íslands segir að miðað
við iofthitann á Jan Mayen frá ág-
ústbyrjun og út janúar megi búast
við að hafís við ísland verði lítill
sem enginn í vor. Jafnframt telur
Veðurstofan líkur á að árið verði
hlýtt hér á landi, líkt og í fyrra og að
heyfengur verði meiri en í meðal-
lagi.
Þessa spá sína byggir Veðurstofan á
68 ára reynslu af mælingum á sam-
hengi milli hita á Jan Mayen og haf-
íss við ísland, en frá Jan Mayen tekur
það hafstrauma um hálft ár að ná til
Norðurlands. Sé lofthiti og sjávarhiti
við Jan Mayen mjög lítill, bendir það
til að hafís verði lengur við ísland en
ella. Þrisvar sinnum hefur þessi spá-
regla gefið vísbendingu um að ís
verði lengur við landið en þrjá mán-
uði og í öll skiptin hefur það gengið
eftir, árin 1965,1968 og 1969.
Samkvæmt upplýsingum frá Veður-
stofunni er árshitinn á fslandi líka
tengdur hitanum á Jan Mayen haust-
ið á undan, en þó er talið að haust-
hiti á næstsíðasta ári eigi þar líka
nokkurn hlut að máli. Stafar það af
því að kaldur sjór, sem kemur sem
hafís frá Jan Mayen til Norðurlands,
á þá eftir að hringsóla talsvert lengi
með strandstraumum umhverfis
landið, þó sjálfur ísinn bráðni á sama
ári og hann birtist.
Loks styður það spá Veðurstofunn-
ar um að árið verði hlýtt að árið 1990
var ekki aðeins hlýtt á Jan Mayen, því
að á Svalbarða og Bjamareyju lengra
norðaustur í hafi voru líka mikil hlý-
indi.
Flugleið-
ir kaupa
í hóteli
á Akureyri
Flugleiðir keyptu nýlega 40%
hlutaijár í Hótel Norðurlandl
hf. á Akureyri af Gísla Jónssynl,
Þórami Jónssyni og hlutafélag-
inu sjálfu. Auk Flugleiða á
Flugfélag Norðurlands 40%
hlut í féiaginu, Ferðaskrifstofa
Akureyrar 10% og þelr Gísli og
Þórarinn 10% saman.
Hótel Noröurland ervel stað-
sett í miðbæ Akureyrar. Það er
nýuppgert, allar innréttingar
eru nýjar og reksturinn lofar
góðu. Með þátttöku Flugleiða er
stefnt að því að byggja það upp
og styrkja, segir í fréttatilkynn-
ingu frá félaginu. —SE
Reglugerðin var samþykkt um ára-
mótin 1989-1990 og var allt síðasta
ár gefið sem aðlögunartími. Regl-
urnar, sem nú hafa tekið gildi, fylgja
sérstökum staðli. Samkvæmt hon-
um verður dráttarkúlan að vera 50
millimetrar. Þá verður festingin,
sem heldur kúlunni uppi, að sæta
sérstakri athugun Iðntæknistofnun-
ar, áður en framleiðandi setur hana
á markað. Þriðja atriðið er síðan að
raftengi verður að fylgja dráttarkúl-
um, því nú skal Ijós vera aftan á öll-
um kerrum.
Aðlögunartími var gefinn vegna of-
annefndra atriða. Hann er nú liðinn
og því komast bílar ekki gegnum
skoðun nú nema þeir fullnægi þess-
um skilyrðum.
Karl Ragnars sagði að hér eftir yrði
þess sérstaklega gætt við skoðun
hvort bílar séu með dráttarkúlu og
ef svo væri, yrði sérstök stoðun á
henni innifalin í skoðunargjaldi bif-
reiðar, en ekki innheimt sérstaklega
fyrir það. -sbs.
Margþætt menningarstarfsemi í Norræna húsinu
Norræna ráðherranefndin hefur
samþykkt að stofna nýja stöðu á
skrifstofu Norræna hússins. Lars-
Ake Engblom, forstöðumaður Nor-
ræna hússins, kynnti þessa ákvörð-
un á blaðamannafundi nýlega og
sagði að mikil ánægja ríkti um
þessa ákvörðun, því áður hafði
komið fram tillaga um að skera nið-
ur fjárveitingu til norrænna stofn-
ana um 10%, sem af þessum sök-
um mun ekki snerta Norræna hús-
ið í Reykjavík. Staðan verður aug-
Iýst fljótlega. Einnig verður ráðinn
tungumálaráðunautur í sumar, sem
mun hafa aðstöðu í Norræna hús-
inu.
Starfsemi Norræna hússins verður
fjölbreytt á næstunni, sem endra-
nær, og verður dagskrá frá öllum
Norðurlöndunum, þar með töldum
Færeyjum, Grænlandi, Álandseyj-
um og frá svæðum Sama.
Um helgina verður leiksýning fyrir
börn á vegum færeyska leikhópsins
Leikapettið, leikritið sem þau sýna
kallast Kraddarin. Jan Klövstad,
framkvæmdastjóri Norðurlanda-
hússins í Færeyjum, er staddur hér
á landi um þessar mundir og kynnti
m.a. þessa leiksýningu á blaða-
mannafundinum í gær. Hann sagði
m. a. að leikritið hafi verið sýnt að
undanförnu í Færeyjum við fádæma
góða aðsókn. Sýningarnar urðu 51
og rúmlega 5000 börn sáu hana. Jan
sagði að fyrirhugað væri að halda
skólasýningar á leikritinu fyrir börn
í grunnskólum Reykjavíkur og
Kópavogs á mánudag og þriðjudag
n. k. Leikritið er flutt á íslensku.
Samvinna milli Norræna hússins
og Norðurlandahússins í Færeyjum
og Norrænu menningarmiðstöðvar-
innar á Álandseyjum og Grænlandi
er sífellt að aukast og mun Norræna
húsið t.d. standa fyrir kynningu á ís-
lenskri menningu á Álandseyjum í
byrjun aprfl. Októbermánuður verð-
ur helgaður Grænlandi með kynn-
ingu á landi og þjóð og sýningum
um Grænland.
Ýmislegt fleira er á döfinni hjá Nor-
ræna húsinu á næstunni, auk þess
sem endurbætur hafa verið gerðar á
húsinu. Kaffistofan hefur opnað nú
að nýju eftir breytingar og hafa gólf í
bókasafni og í fundarsal verið slípuð
og lökkuð. Helgina 16. og 17. febrú-
ar verður norsk bókakynning og
tvær sýningar frá leikhúsinu í
Þrændalögum. Síðustu helgina í
febrúar verður opnuð sýningin
Samaland í anddyri hússins.
Norræna húsið hefur fengið styrk
frá norrænu ráðherranefndinni til
að halda tvö námskeið í íslensku fyr-
ir Norðurlandabúa og er fyrirhugað
að halda námskeið fyrir byrjendur
og framhaldsnámskeið næsta sum-
ar. Ekkert þátttökugjald verður.
Á árinu eru fyrirhugaðar kvik-
myndavikur í samvinnu við Há-
skólabíó, þar sem sýndar verða
danskar, finnskar, norskar og
sænskar kvikmyndir eina viku í
framkvæmdastjóri Norðuriandahússlns í Færeyjum, á blaðamanna- senn
fundinum í gær. Timamynd: Ami Bjama Margt fleira er á döfinni hjá Nor-
Lars-Áke Engblom, forstöðumaður Norræna hússins, og Jan Klövstad,