Tíminn - 19.03.1991, Blaðsíða 5

»
Þriðjudagur 19. mars 1991 Tíminn 5
Seðlabankinn: Ibúðalán um 14 milljarða umfram byggingarkostnað allra nýrra íbúða:
Farið í einkaneyslu
og til verðbréfakaupa
Árið 1990 fóru húsnæðislán í nær 22 milljarða króna, þótt aðeins
væru byggðar íbúðir fyrir um 15 milljarða. Seðlabankinn hefur reikn-
að út að á árunum 1987-1991 verði heildarkostnaður vegna íbúða-
bygginga alls um 75 milljarðar, m.v. núverandi verðlag. En á sama
tímabili nemi húsnæðislán samtals um 89 milljörðum — þ.e. um 14
milljörðum króna umfram það sem farið hefur til bygginga. Þessa
„geysimiklu umframfjármögnun“ rekur Seðlabankinn til lágvaxta
lánakerfísins frá 1986. „Lán hafa því runnið til annarrar ráðstöfunar,
svo sem einkaneyslu og fjárfestinga í verðbréfum með vöxtum.“
1986-kerfið 32 til 45
milljarðar
Að mati bankans verða lán úr 86-
kerfinu komin í samtals 32 milljarða
kr. í Iok þessa árs og 13 milljarða
þurfi til viðbótar ef um 5.000 rétt-
hæfir umsækjendur í þessu kerfi
ættu einnig að fá lán. „Má ætla að
tap sjóðsins vegna þessara lánveit-
inga sé á bilinu 10-13 milljarðar kr.,
sem er svipuð fjárhæð og eigið fé
Sjómaður var hætt kominn í gær þegar hann féll útbyrðis. Þyrla Land-
helgisgæslunnar flutti hann á Borgarspítalann og var þessi mynd tekin
þegar veríð var að koma með manninn. Timamynd: Pjetur
Sjómaður féll
útbyrðis
Sjómaður var hætt kominn þegar
hann féll útbyrðis af bátnum
Sandafelli frá Hafnarfírði um há-
degisbilið í gær. Bátsverjar náðu
að bjarga honum um borð. Maður-
inn slasaðist nokkuð og missti
meðvitund og var Landhelgisgæsl-
an beðin um aðstoð.
Þyrla gæslunnar fór af stað og var
ætlunin að hífa manninn frá borði.
Aðstæður voru hins vegar það erf-
iðar að ekki var hægt að hífa mann-
inn frá borði og seig því þyrlulækn-
irinn um borð í skipið og hlúði að
manninum meðan skipið sigldi til
Keflavíkur. Þar var hann síðan
fluttur um borð í þyrluna sem
flaug með hann á Borgarspítalann.
Þyrlan lenti þar klukkan tuttugu
mínútur í fjögur og var maðurinn
síðan fluttur á Landakot.
—SE
Botnfiskvinnslan
er rekin með tapi
Að mati Samtaka fískvinnslu-
stöðva er botnfískvinnslan nú rek-
in með 1.7% tapi að meðaltali,
þrátt fyrir hagstætt afurðaverð og
nokkrar hækkanir á helstu afurð-
um að undanfömu.
Samtök fiskvinnslustöðva nefna
fyrir því tvær ástæður: fiskverð á
mörkuðum innanlands, og í bein-
um viðskiptum, hefur hækkað
verulega umfram samningsbundn-
ar hækkanir. Og um þessar mundir
greiðir vinnslan 4.5% af útflutn-
ingstekjum sínum í Verðjöfnunar-
sjóð sjávarútvegsins.
Samkvæmt fiskverðskönnun, sem
SF gerði í janúar og febrúar, hefur
meðalverð á þorski í beinum við-
skiptum milli útgerðar og vinnslu
hækkað um 5.7%. Er þá reiknað
með 2.0% meðalhækkun frá 1.
mars. Víða hafði verið samið um
verð á hráefni út vetrarvertíðina
fyrir 1. mars, en þá hækkuðu laun
fiskverkafólks um 2.8%. Auk þess
er heimalöndunarálag nú víðast
allt að 30% ofan á Verðlagsráðs-
verð.
Greiðslur botnfiskvinnslunnar í
Verðjöfnunarsjóð sjávarútvegsins,
miðað við núverandi greiðsluhlut-
fali, eru tæpar 1.700 millj.
sjóðsins um þessar mundir," segir í
skýrslu Seðlabankans.
.JMokkur rök má færa fyrir því að
húsbréfakerfið geti leitt til offjár-
mögnunar á íbúðalánum, þar sem
vextir eru lægri vegna ríkisábyrgðar
á húsbréfúm. Þessa hlýtur þó að
gæta í minna mæli, þar sem um
markaðsvexti slíkra lána er að ræða.
Ljóst er að ríkissjóður, eða Bygging-
arsjóður ríkisins, tekur áhættu með
milligöngu um almenn húsnæðis-
lán, þar sem hann stendur ábyrgur
fyrir greiðslum til lánveitenda óháð
greiðslum íbúðakaupenda af lánum
sínum. Með húsbréfakerfinu verður
þó lítil breyting hvað þetta varðar og
í raun er þetta hluti af þeim vanda
sem við er að glíma varðandi ríkis-
ábyrgðir," segir Seðlabankinn.
Um 5 milljarða „gat“ í ár
Að mati Seðlabankans verða hús-
næðislán á þessu ári alls um 21,4
milljarðar króna (þó nýbyggingar
verði aðeins 16,5 milljarðar). Þar af
er reiknað með 19,4 milljörðum úr
opinbera húsnæðiskerfinu: Um 9,5
milljörðum úr byggingarsjóðum
ríkisins og verkamanna (um helm-
ingur úr hvorum) og síðan tæplega
10 milljörðum í húsbréfum.
Að viðbættum neikvæðum vaxta-
mun á útlánum sjóðsins og þeim
lánum sem hann tekur frá lífeyrs-
sjóðunum telur Seðlabankinn að
opinbera lánakerfið þurfi að afla um
20,7 milljarða króna á árinu. Seðla-
bankinn býst hins vegar ekki við að
lífeyrissjóðimir geti uppfyllt nema
um 15,7 milljarða af þessari lánsfjár-
þörf opinbera húsnæðislánakerfis-
ins.
Seðlabankinn segir því ráð fyrir því
gert að 5 milljarðar af húsbréfaút-
gáfunni verði fjármögnuð beint af
seljendum íbúða eða með kaupum
verðbréfasjóða og annarra lánasjóða
á húsbréfum. „Ekki er óhugsandi að
það geti gengið, en óvissa hlýtur að
ríkja um hlut seljenda íbúðarhús-
næðis að þessu leyti.“ Reynsluna af
húsbréfakerfinu til þessa segir bank-
inn þá, að 50- 60% bréfanna leiti út á
fjármagnsmarkaðinn, og að líkind-
um muni þetta hlutfall þó hækka.
Endar með vaxtahækk-
unum og erlendum
lántökum
„Hér er um miklar lánveitingar á
sviði húsnæðismála að ræða og aug-
ljóslega mun það viðhalda þeirri
spennu, sem verið hefur á lána-
markaðnum," segir Seðlabankinn.
Ljóst sé að lántökur opinberra aðila
á síðasta ári hafi leitt til nokkurrar
vaxtahækkunar jafnt á húsbréfum
sem spariskírteinum ríkissjóðs. Og
nú sé áætlað að auka innlendar lán-
tökur opinberra aðila um 8 milljarða
kr. frá síðasta ári. Seðlabankinn
kemst að þeirri niðurstöðu að með
fyrirliggjandi áformum sé hleypt af
stokkunum verulega meiri lánsfjár-
eftirspum heldur en markaðurinn
fái ráðið við. Það muni leiða til al-
mennrar vaxtahækkunar og senni-
lega enda með ótilætluðum erlend-
um lántökum. Rétt sé því að leita
allra leiða til að draga úr útlánum
bæði í 86-kerfinu og húsbréfum.
í því skyni vill bankinn að 86- kerf-
inu verði lokað nú þegar og vextir á
nýjum lánum Byggingarsjóðs ríkis-
ins verði hækkaðir í 6%. Þá sé at-
hugandi að loka fyrir lánsheimildir
til byggingarverktaka, takmarka
veitingu greiðsluerfiðleikalána og
fresta hækkun lánshlutfalls úr 65% í
75% vegna nýbygginga og kaupa
fyrstu íbúðar.
Ríflegar „ríkisgjafir“...?
„Kerfið (ffá 1986) er sprungið í
tvennum skilningi," segir Seðla-
bankinn. „Það ráðstafar stjómlaust
of miklu fjármagni til íbúðalána og
skapar kröfú á ríkissjóð gegnum
ábyrgð hans á Byggingarsjóði ríkis-
ins, sem er meiri en hægt er að
standa undir. Miðað við vexti á útlán-
um og innlánum undanfarin ár, og
endurfjármögnun innlána með svip-
uðum kjörum á næstu árum, má
ætla að 30- 40% útlánanna séu töp-
uð.“
Áðurgreint 10-13 milljarða tap
Byggingarsjóðs ríkisins stafar af
þessari vaxtaniðurgreiðslu af lánum
sjóðsins — og er þar með í rauninni
„gjöf‘ ríkissjóðs til þeirra sem
fengu/fá lán úr 86-lánakerfinu.
„Gjafir" ríkisins em þó enn meiri.
Vaxtabætumar em í raun viðbótar-
niðurgreiðsla á þessum þegar stór-
lega niðurgreiddu vöxtum Bygging-
arsjóðs. Má t.d. benda á, að ekki ein
einasta króna af 1,6 milljarða vaxta-
bótum 1990 var ekki vegna niður-
greiðslu vaxta af húsbréfúm.
_ - HEI
FÉLAGSMÁLARÁÐUNEYTIÐ
Ráðstefna um málefni fatlaðra
laugardag 23. mars 1991, Hótel Holiday Inn, Sigtúni 38, Reykjavík
Svelnn A Jóhanna Stefán Bjaml Bragi Margrét
Morthens Slguröardóttir Hreiðarsson Kristjánsson Guöbrandsson Margeirsdóttir
Dagskrá:
Kl. 10.00 Ráðstefnan sett: Jóhanna Sigurðardóttir félagsmálaráðherra.
Kl. 10.20 Könnun á fjölda fatlaðra og þjónustuþörf: undirbúningur að fram-
kvæmdaáætlun. Stefán Hreiðarsson forstöðumaður og Bjarni Krist-
jánsson framkvæmdastjóri.
Kl. 11.20 Fyrirspurnir og umræður.
Kl. 12.15 Hádegisverður.
Kl. 13.15 Kynning á frumvarpsdögum að nýjum lögum um málefni fatlaðra.
Bragi Guðbrandsson félagsmálastjóri. Andmælandi Sveinn Allan
Morthen framkvæmdastjóri.
Kl. 14.40 Fyrirspurnir og umræður.
Kl. 15.00 Kaffihlé.
Kl. 15.15 Framhald á umræðum.
Kl. 16.30 Ráðstefnuslit.
Ráðstefnustjóri: Margrét Margeirsdóttir deildarstjóri. Þátttaka tilkynnist fé-
lagsmálaráðuneytinu fyrir hádegi fimmtudaginn 21. mars nk. í síma 609000.
Kl. 16.30-18.00 Síðdegisveitingar í boði félagsmálaráðherra.