Tíminn - 24.05.1991, Qupperneq 2

2 Tíminn
Föstudagur 24. maí 1991
Bókakostur landsmanna er prentaður á súran pappír og ástæða til að hafa áhyggjur af afdrifum hans:
Er menningararfurinn að
molna í höndunum á okkur?
Verulegur hluti þeirra bóka sem prentaðar eru á íslandi eru prent-
aðar á súran pappír. Bókaútgefendur eru þó í auknum mæli famir
að láta prenta bækur sínar á sýrulausan pappír. Ekki hefur verið
gerð nein heildarúttekt á ástandi bóka í íslenskum bókasöfnum, en
Finnbogi Guðmundsson landsbókavörður segist telja ástandið vera
taisvert betra en gerist í nágrannalöndum okkar.
Nýlega var sýndur þáttur í sjónvarpi
um endingu bóka í bókasöfnum í
Ameríku. Fram kom í þættinum að
stór hluti bókakostsins er að skemm-
ast. Ástæðan er fyrst og fremst að
pappír sem hefur verið í notkun síð-
ustu 150 ár er súr og verður stökkur
og molnar með aldrinum. Leitað er
allra leiða til að bjarga bókunum frá
tortímingu.
Þorgeir Baldursson, forstjóri Prent-
smiðjunnar Odda, sagði gæði þess
pappírs sem notaður er á íslandi vera
almennt betri en pappírs sem notað-
ur er í öðrum löndum. íslenskir
bókaútgefendur væru kröfuharðari
en útgefendur í nágrannalöndunum.
Þorgeir sagði að pappírinn sem not-
aður er hér á landi væri að sjálfsögðu
misgóður. Dagblaðapappír væri t.d.
lélegur pappír enda Iitu menn svo á,
nema kannski bókasafnsfræðingar,
að dagblöð ætti ekki að geyma.
Þorgeir sagði að flestir bókaútgef-
endur veldu pappír í bækur sínar
með tilliti til þess hve lengi þeim
væri ætlað að endast. Hann sagði að
verðmunurinn á góðum og lakari
pappír til bókagerðar væri ekki mik-
ill, en vissulega væri sýrulaus pappír
dýrari.
Þorgeir sagði að prentiðnaðar-
menn vissu vel af því vandamáli
sem fjallað var um í umræddum
sjónvarpsþætti og það sama mætti
segja um bókaútgefendur. Hann
sagðist hins vegar ekki telja vanda-
málið eins umfangsmikið hér á
landi og það er í öðrum löndum.
Finnbogi Guðmundsson lands-
bókavörður sagði að ekki hefði ver-
ið gerð nein skipulögð könnun á
ástandi bókakosts í Landsbókasafn-
inu, en sagðist þó telja vandamálið
ekki eins stórt hér á landi og það
væri í öðrum löndum. Hann sagði
að það vandamál sem bókaverðir á
Landsbókasafninu yrðu mest varir
við væri ending dagblaðanna. Papp-
írinn í blöðunum væri lélegur og
þau mikið notuð. Þess vegna
skemmdust þau fyrr en önnur gögn
safnsins. Brugðist hefur verið við
þessu vandamáli með því að setja
blöðin á filmur. Safngestir verða þá
að nota filmurnar, en sjálf blöðin
eru ekki Iánuð. Finnbogi sagði að
núna væri búið að setja um helm-
ing blaðakosts safnsins á filmur.
Finnbogi sagði að það væri löngu
þekkt staðreynd að um miðja 19.
öld fóru menn að nota miklu verri
pappír en áður tíðkaðist. Pappír fyr-
ir þann tíma væri í mun betra
ástandi nú en pappír frá seinni tíð.
Hann sagði að ekki væri enn farið
að nota hér á landi þá tækni við að
afsýra pappír sem getið var um í
sjónvarpsþættinum.
Þorgeir sagði að það skipti ekki
síður máli, þegar rætt væri um end-
ingu bóka, við hvernig aðstæður
þær eru geymdar. Finnbogi tók
undir þetta og sagði að í Þjóðarbók-
hlöðunni yrði þess gætt að geyma
bækurnar við bestu aðstæður og að
sjálfsögðu við mun betri aðstæður
en þær búa við í dag. -EÓ
Hús Sjómannaskólans við Háteigsveg í Reykjavík.
Merkileg tímamót í menntunarsögu þjóðarinnar í dag:
Stýrimannaskólanum
slitið í 100. sinn
Starfsvetri Stýrimannaskólans
í Reykjavík lýkur í dag. Sérstök
athöfn verður af því tilefni í Há-
skólabíói en þetta er í 100. sinn
sem skólanum er slitið. 112
nemendur stunduðu nám við
skólann nú á vorönn.
Stýrimannaskólinn tók fyrst til
starfa haustið 1891 í svonefndu
Doktorshúsi við Ránargötu í
Reykjavík. Fyrsti skólastjóri,,
Markús F. Bjarnason, bjó þá þar
og hafði á eigin kostnað reist við-
byggingu við hús sitt. Þegar skól-
inn tók til starfa var þörfin fyrir
hann orðin mjög brýn. Þilskipa-
útgerð var í örum vexti en hún
var öðru fremur upphafið að
tæknibyltingunni í íslenskum
sjávarútvegi.
Árið 1891 flutti skólinn að Öldu-
götu í Reykjavík, í gamla Stýri-
mannaskólann. Þar bjó hann um
skeið, við mikil þrengsli, í sam-
býli við Vélskóla íslands. Árið
1941 var bygging Sjómannaskól-
ans við Háteigsveg ákveðin og
þangað fluttu Stýrimannaskólinn
og Vélskólinn haustið 1945. Fyrri
aldarheiminginn í sögu skólans
var kennslan fremur fábreytt á
nútíma mælikvarða. Lögð var
áhersla á að veita nemendum
staðgóða þekkingu í grundvallar-
fræðunum. Síðari aldarhelming-
urinn hefur einkennst af örum
tækniframförum í sjávarútvegi
og sem endurspeglast hefur í
starfi skólans. Á þessum 100 ár-
um hafa 5000 manns lokið próf-
um frá skólanum. Núverandi
skólastjóri Stýrimannaskólans í
Reykjavík er Guðjón Ármann
Eyjólfsson og hefur hann gegnt
því starfi frá 1981.
Á síðustu árum hefur verið unn-
iö að gerð tillagna um breytingar
á námstilhögun við skólann. Að
bestu manna yfirsýn er talið
æskilegt að taka upp kennslu í
stjórnunar- og rekstarfræðum,
líffræði hafsins, markaðs- og
Guöjón Ármann Eyjólfsson hefur
verið skólastjórí firá 1981.
flutningafræðum, fiskmeðferð,
veiðitækni og veiðarfæragerð og
viðhaldi skipa. -sbs.
Uppsagnirnar í Þjóðleikhúsinu:
Leikstjórarnir
styðja Stefán
Félag leikstjóra á ísland og 4.
deild Félags íslenskra leikara hafa
Iýst yfir stuðningi við þá viðleitni
nýráðins þjóðleikhússtjóra að
breyta til í starfsmannahaldi húss-
ins.
í 4. deild Félags ísienskra leikara
eru lausráðnir leikarar án fastrar at-
vinnu. í ályktun fundar hennar er
minnt á að í samningum Félags ís-
lenskra leikara við Þjóðleikhús um
kaup og kjör fastráðinna leikara,
segir: „Fastráðinn leikari skal ráð-
inn til a.m.k. eins árs í senn. Heim-
ilt er aðilum þó að gera ráðningar-
samning til lengri tíma, þ.e. til 2ja
eða 3ja ára, takist um það sam-
komulag. Hafi leikari starfað í 8 ár
eða lengur hjá Þjóðleikhúsinu á
hann rétt á að gerður sé við hann
ótímabundinn ráðningarsamningur
með gagnkvæmum 3ja mánaða
uppsagnarfresti.“
I ályktun fundar 4. deildar Leikara-
félagsins segir svo: „Þarna er þess
hvergi getið að leikarar þeir, sem á
hverjum tíma eru ráðnir til starfa
við stofnunina, hljóti sjálfkrafa ævi-
ráðningu. Samt sem áður hefur af
einhverjum orsökum skapast sú
hefð í Þjóðleikhúsinu að hrófla sem
minnst við þessum „hreyfanlegu"
samningum, sem hefur alið á þeirri
tilhneigingu að skoða þá sem óupp-
segjanlega. Fyrir bragðið hefur
ískyggilega lítil tilfærsla eða endur-
nýjun átt sér stað í leikaraliði Þjóð-
leikhússins mörg undanfarin ár. Að
þessu hefur löngum verið fundið,
bæði af aðilum innan ieikarastéttar-
innar og utan hennar, en því miður
enginn séð ástæðu til að aðhafast
neitt fyrr en nú að nýráðinn þjóð-
leikhússtjóri virðist ætla að taka af
skarið.
Við erum ekki á móti þessum
breytingum í Þjóðleikhúsinu ... Við
viljum taka það skýrt fram að við er-
um ekki að leggja nokkurt mat á
einstakar uppsagnir, einungis að
styðja þá viðleitni að hafa hreyfan-
leika á stöðugildum við leikhús
þjóðarinnar."
í ályktun Félags leikstjóra á íslandi
segir m.a.: „Aðalfundur Félags leik-
stjóra á íslandi haldinn 21. maí
1991...1ýsir stuðningi við þá stefnu
nýkjörins þjóðleikhússtjóra að ráða
leikstjóra einungis til skamms tíma,
eins eða tveggja ára í senn, enda
hefur það verið og er skoðun félags-
manna að endurnýjun sé æskileg í
þessum störfum. Fundurinn bendir
á að nú er liðinn um áratugur frá
því að leikhúsfólki tókst að knýja
það fram að þjóðleikhússtjóri og
aðrir leikhússtjórar atvinnuleikhús-
anna væru aðeins ráðnir til fjögurra
ára í senn og aldrei lengur en í átta
ár. Vildum við með því tryggja að
breyttir tímar og breytt viðhorf end-
urspegluðust ætíð í listrænni for-
ystu húsanna og sú sífellda endur-
nýjun sem er nauðsyn öllum listum
mætti eiga sér stað. Leikstjórum
hefur aldrei dottið í hug að sú end-
urnýjun ætti aðeins að ná til eins
manns þ.e. leikhússtjórans. Breyt-
ing á listrænni forystu hlýtur ætíð
að kalla á aðrar breytingar á skipu-
lagi og starfsliöi hússins.
Fundurinn hvetur leikhúsfólk til
að taka afstöðu til deilnanna á
grundvelli hagsmuna alls leikhús-
fólks og leiklistarinnar í landinu.
Og fundurinn minnir á, að Stefán
Baldursson hefur verið skipaður
þjóðleikhússtjóri. Honum ber sam-
kvæmt lögum skylda til að móta
listræna stefnu Þjóðleikhússins.
Honum ber einnig samkvæmt lög-
um að ráða sér samstarfsmenn til að
hrinda þeirri stefnu í framkvæmd.
Okkur getur greint á um ákvarðanir
hans í einstökum málum, en aðalat-
riðið er að það er hans og einskis
annars að axla þessa ábyrgð."
-aá.