Tíminn - 04.06.1991, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Þriðjudagur 4. júní 1991
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin (Reykjavlk
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gíslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Asgrlmsson
Auglýsingastjóri: Steingrlmur Gíslason
Skrifstofur:Lyngháls 9,110 Reykjavlk. Slmi: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldslmar: Áskrift og dreiflng 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setnlng og umbrot: Tæknideild Tlmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1100,-, verð I lausasölu kr. 100,- og kr. 120,- um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Undir regnhlíf íhaldsins
Þjóðhagsstofnun hefur sent frá sér spá um verð-
bólguþróun miðað við aðstæður nú um mitt árið.
Samkvæmt spánni nálgast verðbólgan að verða 8%
frá upphafi árs til ársloka, sem er veruleg hækkun
frá því sem áður hefur legið fyrir. Þetta þarf engan að
undra, því að á fimm vikna ferli nýrrar ríkisstjórnar
hafa hækkanir dunið á þjóðinni og sumar af óþörf-
um eða mjög umdeilanlegum tilefnum. Skal þar
sérstaklega minnt á vaxtahækkanir þær sem orðið
hafa og mælast illa fyrir hjá launþegum sem þær
koma fyrst og fremst niður á.
Þótt út af fyrir sig skuli ekki bornar brigður á það
álit þjóðhagsstofnunar að kaupmáttur gæti vaxið
eins og staðan er nú, er á fleira að líta í því efni. í
fyrsta lagi er naumast hægt að gera ráð fyrir því í
góðærinu að kaupmáttur sígi niður á við, því að við-
miðunin er í raun og veru við það bága kaupmáttar-
stig sem var á samdráttartímanum þegar verst
gegndi. Hins vegar er alls óvíst hvernig mál þróast
síðar á árinu, hreinlega hvort þjóðarsátt verður end-
urnýjuð á grundvelli sömu markmiða og áður, hvort
sú samstaða, sem vera þarf milli þjóðfélagsaflanna,
reynist nægilega heil til þess að nýir kjarasamning-
ar verði gerðir í anda þjóðarsáttar.
Á þessu stigi er varla ástæða til bjartsýni um heil-
indin milli aðila þjóðarsáttarinnar. Miklu fremur
hlýtur að vera kvíði í hugum fólks vegna þeirrar
óvissu sem ríkir um það mál. Samstaðan milli at-
vinnurekenda og launamanna um afstöðu til verð-
bólguhvetjandi aðgerða ríkisstjórnar hefur rofnað.
Þetta kemur gleggst fram í vaxtamálum, þar sem
talsmenn atvinnurekenda verja vaxtahækkanirnar,
en forystumenn launþega fordæma þær harðlega.
Hvers vegna kemur nú fram þessi munur á afstöðu
til vaxtahækkana? Ekki er langt um liðið síðan at-
vinnurekendur töldu fjármagnskostnað vera að sliga
atvinnureksturinn í landinu, og það meira en flest
annað. Þá var um það talað að launþegar og atvinnu-
rekendur ættu í þessu efni samleið, því að vextir og
lánakostnaður væri ekki síður þungur baggi á heim-
ilisrekstrinum. Því var talið nauðsynlegt að hafa
hemil á vaxtatöku og öðrum lánsfjárkostnaði og
krefjast þess að bankaveldið tengdist þjóðarsáttinni.
Svarið við því að atvinnurekendur láta sér vaxta-
hækkanir nú í léttu rúmi liggja felst í því tvennu að
margir í atvinnurekendastétt eru sjálfír á kafi í því
að græða á ávöxtunarviðskiptum og aðrir gera sér
vonir um að geta tekið lán sín erlendis á betri kjör-
um.
Ekkert af þessu býðst launþegastéttinni. Hún
stendur ekki í ávöxtunarviðskiptum. Hún má þakka
fýrir það að smáfjárhæðir á sparisjóðsbókum hennar
bera þokkalega vexti, ef eitthvað er afgangs til þess
að rísa undir þungum heimilisrekstri, þar sem hús-
næðiskostnaðurinn er þyngsti bagginn auk ótelj-
andi annarra útgjalda.
Núverandi ríkisstjórn er borin uppi af auðvaldsöfl-
unum í landinu. Þessi öfl ætla sér að draga lengsta
stráið í samstarfi íhalds og krata. Þetta er þeirra
óskastjórn, því að þau vita að efnahags- og fjármála-
viðhorf manna í Alþýðuflokknum eru hin sömu og
þeirra sjálfra. Þar kemst ekki hnífurinn á milli. Al-
þýðuflokkurinn á heima undir regnhlíf íhaldsins.
Þar er hann best kominn.
■ z A DDI
uAnnl
Fréttlr frá Afríkulöndum hafa árum Akxandm Bcssmerlnykhs. Þessi
og áratugum saman veriö á eitm nöfn eru einsltonar „stikkorð" í
veg: Innanlandsstyjjaldir, ofbeldis- t
verk, þurrkar, hungur, landflótti og s
rausnarieg neyðarhiáip frá vest-
rænum mannúðarstofnunum og
öriátum rOdsstjóroum. Þessum ríkir. Hvað sem líður tiiefnum Áfir-
neyðarhjálparátokum hefur fýdgt flrnbúa sjálfra tíl þess að heyja lát-
myndraent fréttaflóð útsendra laus ættfloMfastríð (ef menn rifja
fréttahauka heimspressunnar þar aetla þeim meira í því efni en inn-
sem eidd hefur staðið á því í seinni hyggjurum annarra heimsálfa) er
tíð að yónvarp Ríkisútvarpsins is-
Ienska hafl látið að sér kveða fyrir
snilid allra sínna kvarana, hafsteina
arra sérútvaiinna í fámennishópi
íu. Um það er ekkert að villast að
shóm í iandinu eftir stnu höfðl,
»*

sogunnar
soppi öriaganna sem Afríka virðist
vera og maður hefur næstum farið
að trúa að væri á einnl állsheijar
heiför og ættl sér ekki viðrelsnar
von vegna sjálfstortímingar. Eða
hvað? í vikunni sem leið linnti ekki
fréttum af stórviðburðum úr þeim
Afríkuiöndum sumum hverjum
sem mest hafa verið orðuð við
sjálfstortímingu, þ.e. Eþíópíu og
Angóla, sem hafa hvað helst verið
orönð við að vera svörtust allra
landa f þeirri svörtustu Afrfku.
Að vísu átti sú frétt sinn aðdrag-
hefðu saraið frið og þurfö ekki að
koma á óvart Undirritun friðar-
samninga rílrfsstjómar og skæru-
Bða í Angóla fór fram í Lissabon,
höfuðborg hins gamla nýienduveld-
is, að viðstöddum utanrfldsráð-
og ntanrðdsráðherra Sovétrfljanna
istíi ákvaö að leggja niður vold og
Sem augjjóst má vera
það ckki ótilneyddur. Og
það voru auðvitað ekki hans eigin
menn sem knúðu hann tii vaidaaf-
sals og Jandílótta. Rðdsstjóralr
að nú yrði Mcngistu að flúka. Sov-
étrfldn eru komin í þá stöðu að þau
geta ekki haldiö uppi völdum harð-
Lenín, bæði af því að hehna fyrir
ero Sovétmcnn að stokka upp alit
það kerfi og svo bitt að þelr hafa
leppa sinna úti um aílar jarðir. En
mestu munar þó að perestrotkan
hans Gorbatsjovs hefur helst náð
að afreka það að Sosétríkin ero orð-
in svo háð Bandaríkjunum, að
Rússar verða að sitja og standa eins
og Könum líkar. Heimurinn á eftir
að sjá meira af því á næstu misser-
um, en maður þessi er í svipaðri
fail Hitlers. Dönitz naut að vísu
eldd fufira griða í réttarhöldum yfir
tölulega vei frá þeim dómi.
Fiiður í nánd?
Mikiii iéttir híýtur að verða að
valdaskiptunum í Eþíópíu og von
um að þau boði frið í þessu stríðs-
hijáða iandi. Sá friður er að vísu
ekki kominn á, en boðað hefur ver-
ið tfl ráöstefnu næstu daga tfl þess
að Jeita friösamlcgra leiða út úr
deflumáJum. Framtíðin sker úr því
,4ive vænleg ráð menn hitta" fii
iausnar öllum þeim pólitísku og
þjóðemislegu flækjum sem við er
að ghma í Eþíópíu. Vonandi verður
vægi innan rfldsms en ekki valda-
töku nýrra einræðisafla eða lepp-
liiil

..... VÍTT OG BREITT
EKKI MEIR, EKKI MEIR
Húsameistari ríkisins, ekki meir,
ekki meir, hrópaði Steinn í örvænt-
ingu þegar áætlanir um opinberar
hátimbranir tóku út yfir allan þjófa-
bálk. Að sjálfsögðu var ekkert tillit
tekið til óska skáldsins, enda skuld-
aði hið opinbera honum aldrei neitt
og skattborgarar gátu sofið rólegir
vegna þess að þeir þurftu engar
áhyggjur að hafa af framfærslu þess.
Þeim hefði kannski komið betur að
húsameistari hefði verið stöðvaður,
en það er önnur saga.
Það er að bera í bakkafullan Iækinn
að fara að troða upp í þeirri tragik-
ómedíu sem opinber umræða um
Þjóðleikhúsið er og hefur verið lengi.
En á foraðið skal maður etja sjálfúm
sér og í því skal svamlað.
Viðgerðir og breytingar á sal Þjóð-
leikhússins tóku mestallt síðasta
leikár og hátt í milljarð af opinberu
fé. Mikið var rifist innan húss og utan
um þær framkvæmdir allar, en vilji
guðs og þáverandi menntamálaráð-
herra hlaut að ráða og ákveðið var að
þeir, sem vildu ekki kosta til milljarði
og umtuma vönduðum arkitektúr,
væru á móti menningunni og nú-
tímanum og var helmingur hússins
rifinn og byggður upp á nýtt og nú er
hinn helmingurinn eftir.
Kúltúrtröllaslagur
Á meðan Þjóðleikhúsið var í rúst
var rokið til að segja upp allmörgu
starfsfólki, því endumýja þurfti liðið
til að leika í endumýjuðum sal, sem í
em aðeins einar svalir í stað tveggja,
en eins og allir vita krefst nútíminn
aðeins efri svala, en neðri svalir eru
ótímabær óhæfa.
En endumýjun leikara er gerð með
svo dramatískum hætti, að enginn
von er til að hægt sé að setja upp verk
á sviðinu sem tekur því fram að reisn
og andagift.
Lögskýringar á valdsviði leikhús-
stjóra eru eins margbrotnar og ráð-
leggingar og undirmál hirðmanna í
konungaleikritum Shakespeares.
Æ fleiri finna hjá sér hvöt til að
kasta sér út í opinberu umræðuna
um uppsagnir í Þjóðleikhúsi og eru
málin þvæld og flækt og hið eina,
sem maðurskilur orðið, eru bölbæn-
ir og sú ógn sem yfir leikhús þjóðar-
innar heíúr dunið.
Þegar fréttir og greinaskrif, yfirlýs-
ingar og samþykktir duga ekki leng-
ur til að halda fjörinu uppi er jainvel
farið að auglýsa lagaskýringar og
stuðning þrýstihópa við eigin skiln-
ing á lögunum. Nær 150 manns,
sem flestir hafa meiri eða minni
nasaþef af leikhúsum, auglýsa stórt í
Mogga hvað sé í þágu leiklistarinnar
(Alltaf ber blessað fólkið listina fyrst
og fremst fyrir brjósti).
í þágu listarínnar!!!
Leiklistarfólkið vill láta reka leikara
í þágu leiklistarinnar og kallar það
réttlætismál.
Skýringin er einfaldlega sú að í öllu
landinu eru aðeins 60 stöðugildi fyr-
ir leikhúisfólk, en „yfir 300 manns
um hituna", segir í auglýsingunni.
Það á að reka 12 til 15 manns úr
Þjóðleikhúsinu af því að 300 leikhús-
manna og -kvenna vantar vinnu.
í sama Morgunblaði og heilsíðuaug-
lýsingin í þágu leiklistarinnar birtist
er frá því skýrt að 750 íslendingar séu
nú við listnám, ýmist í útlöndum eða
hér á landi. Þessi myndarlegi hópur
endumýjast stöðugt, því margir
verða íúllnuma á hverju ári og aðrir
bætast við. Fróðlegt væri ef tölu-
glöggur maður reiknaði út hve
margir fullnuma listamenn eru
skapaðir á áratug.
Þótt listneysla íslendinga sé mikil er
hætt við að þjóðinni verði bumbult
ef troða á allri listaframleiðslunni í
hana, því framleiðslugetan er ótví-
ræð, þótt það sé einn af hverjum tíu
nemendum sem hefúr hæfiíeika til
listsköpunar, eins og haft er eftir
kennara í einum helsta listskóla
þjóðarinnar.
Stundum auglýsa verslanir hræbil-
legar útsölur vegna þess að rýma
þurfi fyrir nýjum birgðum.
Eftir lestur auglýsingarinnar, sem
menntað menningarfólk setti í
Moggann í þágu leiklistarinnar, er
greinilegt, að hreinsa þarf út úr Þjóð-
leikhúsinu til að rýma fyrir nýjum
birgðum.
300 manns vantar vinnu við að
leika, stjóma leikritum og teikna
tjöld og búninga og dansa og spila.
Þá eru allir hámenntuðu óperu-
söngvaramir ótaldir.
Þótt hver einasti maður væri rekinn
úr öllum leikhúsum landsins og nýir
ráðnir vantaði 240 listamenn enn
vinnu í leikhúsum, fyrir utan þá
brottreknu, sem að sjálfsögðu bætt-
ust í atvinnuleysingjahópinn.
Fýrir hverja Þjóðleikhúsið og önnur
skattpeningaleikhús eru rekin er
hvergi minnst á í allri umræðunni.
Það dugir líklegast að sletta því fram
að þau séu rekin í „þágu leiklistar-
innar“.
Ef Þjóðleikhúsið verður í standi til
að opna aftur eftir sumarleyfi ætti að
vera búið að skipa málum svo að kát-
ínuleikir fari ffam á sviðinu en ekki í
fjölmiðlum. Ef rifrildið um stöðu-
gildin heldur enn áfram er best að
loka og taka undir með skáldinu:
„ekki meir, ekki meir.“ OÓ