Tíminn - 15.06.1991, Blaðsíða 3

Laugardagur 15. júní 1991
HELGIN
11
sem flækst hefur inn í heilagleik-
ann, fleygði sér á knén, kvensur og
kallar, ellefu að tölu var sagt, enda
þótt vita mætti að það var ónýtt
nema þeir væru tólf og jafnvel ónýtt
samt Ég veit ekki hver „formaður-
inn“ er, hvort hann er erkibiskup frá
Winnepeg eða eskimóiskur patr-
íarki, en það er víst að hann hefur
nú atvinnu sem „sáluhjálpari" eins
og Tetzel hafði áður atvinnu af að
selja fyrirgefningu syndanna, þang-
að til Lúther steypti honum. En ef
hann hefur haft þau orð sem höfð
hafa verið eftir honum (sem ég eng-
an veginn fullyrði), þá fínnst mér
það undarlegt að manngarmurinn
skyldi ekki velja önnur orð en þau,
sem aldrei heyrast nema í óvönduðu
og hrottalegu tali, eins og „farð’í
helvítil" „farðu bölvaður", sem
raunar er ekki meira tekið mark á
en formælingum og fyrirbænum
„hjálpræðishersins", því allir vita að
allt þesskonar er ónýtt og þýðingar-
laust, og er mikið að þeim skuli
þykja það tilvinnandi að slíta brók-
um og pilsum á því að liggja á
knjánum og aka þeim á gólfinu, lík-
lega bláum og blóðrisa á endanum,
og það veit ég að Hákon Hlaðajarí
var miklu trúaðri og bænheitari
þegar hann var að biðja Þorgerði
Hörgabrúði um sigur yfir Jómsvík-
ingum og það svo að hann blótaði
syni sínum - færir „hjálpræðisher-
inn“ aðra eins fórn fyrir sáluhjálp
nokkurs manns?
IV.
Eins og ég hef lofað, skal ég nú rita
framhaldið af því sem ég byrjaði á í
vetur, en ég hef nú tafist töluvert af
„hjálpræðishernum", eins og kunn-
ugt má vera og ætla ég mér ekki
lengur að skipta mér af honum, því
ég hef þegar sagt frá honum, en það
er einungis að forminu til að ég get
ekki verið samdóma ísafold og
Kirkjublaðinu, því ég er nú búinn að
sjá að það er tómt háð um „herinn"
sem skrifað er í þessum blöðum,
samkvæmt því sem Snorri Sturlu-
son segir í formálanum fyrir Heims-
kringlu, að ef ausið væri á mann lof-
gjörð fyrir það sem hann á ekki skil-
ið, þá væri það háð en ekki lof. Og
þetta sem nú stóð síðast í ísafold, að
um „herinn" væri ritað með „span-
gólandi gandreiðar hringlanda", það
er í rauninni það besta í hinni löngu
ritgerð um herinn, sem á að vera
lofræða um hann, en verður ein-
tómt spott, og var óþarfi að bendla
biskupinn og aðra merka menn við
þetta, eða útlenda prófessora og fyr-
irfólk, sem hafa gefið „hemum"
ölmusugjafir og mest til þess að
kaupa hann af sér. Það er illa gert af
blöðunum að vera að þessu hringli
með hergreyið, eða að ofsækja þessa
guðsmenn og „líknarmenn" eins og
gert var við kristna menn á ofsókn-
aröldum Rómarkeisaranna, þessa
heilögu sáluhjálpara, sem frelsa svo
marga frá fyrirdæmingunni sem
þeir kenna. Og það er illa gert að
tefja fyrir þessari gullöld sem þeir
eru að láta rísa hér upp í ljómandi
morgunroða kristilegrar náðarsólar,
þegar allir fátæklingar og volaðir fá
nýtt trúarlíf, nýja krafta, verða synd-
lausir og sannheilagir, sáttir og
sáluhólpnir, rífast aldrei og reiðast
aldrei, en ætla að springa af guð-
hræðslu og dugnaði í að fá nauð-
synjar lífsins fyrir ekkert hjá sálu-
hjáíparhernum, hafa ekkert að gera
nema þiggja velgerðir eða hlusta á
sætan englasöng við hina heilögu
guðsþjónustu hersins. Skárri er það
gullöldin! Trúarlífið frá sáluhjálpar-
hemum og vísindalífið úr stúdenta-
fyrirlestrunum! Því miður hef ég
orðið að fara á mis við þennan Mím-
isbrunn, því ég hef aldrei átt 10 aura
til að kaupa mér einn drykk af hon-
um, svo ég hef orðið að drekka blá-
vatn, svo nærri má geta hvernig
þekking mín er, og svo ef maður
nefnir hlandfor, þá eru allir hinir
virðulegu hlandforareigendur borg-
arinnar fokreiðir, því þetta heyrir til
að prýða bæinn eins og hrossataðið,
sem liggur út um allar götur, svo ef
maður nefndi það, þá mundi fjúka í
alla hrosseigendur og væri illt að
verða fyrir því kafaldi. ísafold hlýtur
að játa - og hefur í rauninni játað -

að ómögulegt er að rita um þetta
nema með „spangólandi gandreiðar-
hringlanda"; ísafold hefur hitt upp á
það eina orð, sem hér á við, því
spangól hundanna veit á góðviðri,
segja menn, og spangólið um hjálp-
ræðisherinn hlýtur að vita á gott
fyrir hann; en úr því hundahug-
myndin er nú komin, þá liggur beint
fyrir að minnast þess að „oft fær
grimmur hundur rifið skinrí' en til
þess útheimtist að til sé annar
hundur, kannske enn grimmari,
sem rífur skinnið. Hvað „gandreið-
ina“ snertir, þá er það alkunnugt að
bæði skáld og ritstjórar fara á gand-
reið eða „hleypa göndum", og er því
alveg rangt að steypa saman því
ástandi og hinu venjulega lífseðli
þessara manna. Hvað segir Byron?
„A man’s poetry is a distinct faculty,
or soul, and has no more to do with
the every-day individual than the In-
spiration with the Phytoness when
removed from the tripod". Alveg
eins stendur á með einn ritstjóra
eða blaðamann, en menn blanda
manninum oftast nær saman við
blaðið, og gera þá afglapan að halda
að hann og blaðið séu eitt og hið
sama og virðist þó ekki mikill vandi
að gera mun á þessu, eða með öðr-
um orðum: menn láta manninn og
málefnið verða eitt, en það geri ég
ekki, svo „herinn" skal ekki geta
hlakkað yfir því að hafa komið mér
til að fjandskapast við Björn per-
sónulega, þó að ég ekki geti komið
til hans, af því „líknarmennimir"
ganga þar um eins og gráir kettir.
„Bevísið" er hér:
Þó ég færi að Fúlutjöm
fullur til að slaga,
alltafskal ég elska Bjöm
alla mína daga -
en að láta Björn vera sama sem fsa-
fold, það er sú mesta „skandale" sem
hugsast getur og sést það á eftir-
fylgjandi „patriotisku“ kvæði sem er
svo tilkomið, að fyrir nokkm stóð
löng grein á há-Baldvinsku um
„ættjarðarást” með venjulegu span-
gólandi gandreiðarhringli um Am-
eríku - Ameríka hér og Ameríka þar
- að allir ættu að flýja landið, ef eitt-
hvað gengi að, og margt fleira; þar á
meðal það að vér getum ekki látið
okkur nægja með vor gömlu kvæði
(það er gamla og nú úrelta kenning-
in um „unga ísland”; en höfundur
hefur víst ekki vitað að aðrar þjóðir
em alls ekki leiðar á sínum kvæð-
um, þó að þau séu yfir hundrað ára
gömul, en em alltaf sungin og þykja
alltaf jafn góð, bæði Marseillaisen,
Rule Britannia, Kong Kristian stod
ved höjen mast o. fl.) svo við tókum
okkur saman og létum compónera
nýja poesi með spangólandi gand-
reiðarhringlanda, samkvæmt ósk-
um ísafoldar, og vonum við hún eigi
við nútímann, en við máttum til að
stela tveimur fyrstu vísuorðunum
og vonum það ekki verði skoðað
sem meiri þjófnaður en svo margur
annar sem nú tíðkast:
Eldgamla ísafold
ástkæra fósturmold,
Ameríka!
Hótel Reykjavík eöa „okaker-
ið“, sem Sveinbjörn Hallgríms-
son nefndi svo. „Nú er okaker-
ið raunar orðið svo fornfálegt
að lífshætta er að vera þar
inni.“
Aldamót, hœnsnaher,
Heródes, Lúcífer
hjálpi og hampi þér,
Halelúja!
Eldgamla ísafold
ástkæra fósturmold
Ameríka!
Húmbúg við þína hlið
hressandi mannkynið
kúnkar um kristinn sið,
Halelúja!
Eldgamla ísafold
ástkæra fósturmold
Ameríka!
Hjálpræðisherinn þinn
hleypur á kamarinn,
skýtur* þar skrílnum inn,
Halelúja!
*(hér ætti kannske betur við að hafa aðra stafsetningu).
Um leið og ég þess vegna gleðst yf-
ir því að ég er í raun og vem sam-
dóma Kirkjublaðinu og ísafold, þá
skal ég nú byrja á fiskunum á nátt-
úmsafninu og þá fyrst á
MARHNÚT
Það er merkilegur fiskur, allur
brynjaður og með sterkum bein-
göddum út úr höfðinu, svo hann er
rammlega víggirtur fyrir árásum
djöfulsins og allra freistinga og væri
óskandi að fá nokkra marhnúta í
sáluhjálparherinn til þess að
remma og styrkja trúna með sting-
andi spjótum á móti árásum heið-
ingja og spangólandi gandreiðar-
hringlara. Marhnútar eru gmnn-
fiskar og halda sig nærri löndum og
er hægt að ná þeim, því þeir eru við-
feldnir greyin, þó að þeir séu ekki
fríðir, og syndlausir eru þeir. Ég veit
ekki til að marhnútur sé nefndur
nema einu sinni í íslenskum skáld-
skap, en á því stendur þannig að um
það leyti sem Þórður Sveinbjörns-
son var sýslumaður í Árnessýslu bjó
sá maður á Hjalla í Ölvesi sem Sig-
urður hét og var ávallt kallaður
„Sigurður á Hjalla". Hann var
merkisbóndi, fremur hroðalegur að
sjá; ég sá hann einu sinni í ung-
dæmi mínu, og þá var hann á stór-
um kalmúksfrakka og sýndist mér
hann ærið stórskorinn í framan,
eins og andlitið væri skorið út úr
tré. Ég heyrði þá einnig að einu
sinni var brúðkaupsveisla á Hjalla
og þá holuðu þeir innan hvítasykur-
stoppa og höfðu þá fyrir drykkjar-
ker. „Þá var glatt á Hjalla", segja
menn, hvort sem þetta orðtæki er
komið þaðan eða ekki. Einhverju
sinni hitti Sigurður Breiðfjörð Sig-
urð á Hjalla í sölubúð og vildi láta
hann gefa sér í staupinu, en Sigurð-
ur á Hjalla vildi ekki. Þá sagði Sig-
urður Breiöfjörð:
Efþað væri ekki synd,
að ég líkti saman,
segði ég hefði marhnúts mynd
mannskrattinn í framan.
Páll Melsted hefúr sagt mér að Sig-
urður á Hjalla hafi komið austan úr
Öræfum og fengið ríka giftingu í Öl-
vesi. Hann var fremur drykkjumað-
ur og óeirinn, reið stundum á bæi
og safnaði að sér öðrum slörkurum,
svo þeir urðu saman tíu eða tólf og
gerðu óspektir, en Þórður sýslumað-
ur tók þá það ráð að hann gerði Sig-
urð að sáttasemjara og varð hann
spakari eftir það. Sigurður á Hjalla
var annars höfðingi á sinn hátt, þó
það væri ekki samkvæmt nútíman-
um.
Þetta er sagan um marhnútinn og
Sigurð á Hjalla.
(Fjallkonan 1895-1896)
Oskum
landsmönnum
allra heilla í tilefni
þ j óðhátí ðardagsins
17 júní
<

KAUPFÉIAG
EYFIRÐINGA