Tíminn - 20.07.1991, Blaðsíða 4

12
HELGIN
Laugardagur 20. júlí 1991
„A bak
við lás
og slá“
London fyrir 122 árum séð
með augum franska teiknar-
ans Gustave Doré
Áríð 1869 kannaði franski teiknarinn Gustave Doré Lundúni og
undirheima þeirra í fylgd með ríthöfundinum Blanchard Jerold. Af-
rakstur rannsóknaferðar þeirra var bókin „London: A Pilgrimage",
sem út kom áríð 1872. Doré, sem þá var þegar orðinn víðkunnur
maður af teikningum sínum, einkum biblíu-skreytingum og bóka-
skreytingum öðrum, þótti hafa lokið miklu listaverki með bókinni,
auk þeirrar minnisstæðu þjóðfélagsmyndar er upp var dregin.
Teikningarnar eru löngu orðnar sígildar og eru birtar aftur og aft-
ur er Lundúnir og saga þeirra er til umræðu á prenti. Hér er birtur
kafli úr bókinni er lýtur að glæpum og fangelsismálum í heims-
borginni og nefnist hann „Á bak við iás og slá“. Á þessum tíma var
margt enn furðu líkt og þá er Dickens rítaði hinar mergjuðu ádeilu-
sögur sínar, svo sem Oliver Twist. Og myndirnar eru mælskarí en
orð um list Doré.
„Drungalegir veggir Newgatefangels-
isins valda því að það setjast að mönn-
um dapurlegar hugsanir um þá þætti
mannlífsins sem varpa skugga á sið-
menningu okkar. Þeir, sem ekki vilja
vinna og geta ekki bjargað sér með
heiðarlegum hætti, eru meinsemd
hvers þjóðfélags. Flækingamir, úti-
gangsmennimir, betlaramir, svindl-
aramir og hrappamir, em sérstök
stétt í þéttbýlli borg með þrjár millj-
ónir íbúa. Þeir, sem vilja beita sér fyr-
ir þjóðfélagslegum umbótum, vita
ekki sitt rjúkandi ráð, því sá, sem ven-
ur sig á að eta brauð iðjuleysisins, á
sér ekki viðreisnar von og verður
seint nýtur borgari. Hann mun flytj-
ast úr einum stað í annan og leita sí-
nýrra blekkingaleiða — allt fremur
en að vinna. Bæli undir mnna, rófa
stolin úr kálgarði eða handfylli af
berjum — ffemur þetta en að láta
eitthvert handtak koma út á sér svit-
anum.
Svikabrögðin taka
framforum
í London hefur jafnan verið fjölda
umrenninga að finna og alltaf fellur
þeim eitthvað til. Þeir em smáútgáfur
af Herra Micawber (í sögu Dickens —
innsk.), sem áleit að eitthvað „hlyti"
að reka á fjömr manna í dómkirkju-
borg. Þeir em beinir afkomendur
múgsins sem safnaðist utan um vagn
Elísabetar drottningar við Islington.
Þeim hefur Iíka fjölgað í jöfnu hlut-
falli við íbúatölu landsins. Svika-
brögðin hafa tekið framfömm og
flækingurinn hefur gert sér sérstakar
ferðaáætlanir. Betlaramir hafa komið
sér upp hundrað raunasögum, sem
flestar em vel kunnar í samfélagi
þeirra á Red Lion torginu og þess eðl-
is að þær hefðu ekki nýst fyrirrennur-
um þeirra.
Aukin menntun, þótt góð sé, hefur
líka orðið til þess að meistarar í ritun
betlibréfa em komnir til skjalanna.
Þau spakviturlegu ummæli em höfð
eftir lögregluþjóni, sem lítið álit hafði
á kennumm og fleiri nýmóðins fyrir-
bæmm, að menntunin hefði aðeins
kennt pottormunum að stela þeim
hlutum einum sem vemlegt verð-
mæti er í.
Með nýjum tímum hefur og fjölgað
miskunnsömum og heimspekilega
þenkjandi mönnum. í hópi þeirra
hafa sprottið upp umbótasinnar, sem
gert hafa áætlanir um að gera nýtileg
störf aðlaðandi fyrir betlaralýðinn.
Þeir hyggjast láta fólk, sem aldrei hef-
ur dyfið hendi í kalt vatn, finna unun
í erfiði.
Götumynd frá Whitechapel aö nóttu tll

Fleiri en
lágstéttarmenn
En margur virðulegur Lundúnabúi,
sem kynni að svipast um í Newgate-
fangelsinu, mundi reka upp stór
augu. Hann gerir sér þá hugmynd að
allir þeir, er betla og stela til þess að
forðast að verða að vinna, búi í White-
chapel eða Dmry Lane. Tvfvegis feng-
um við færi á að sjá fangana, er gengu
í einfaldri röð í fangelsisgarðinum,
sér til hressingar. í röðinni vom ekki
nema fjórir eða fimm lágstéttarmenn.
Þama var t.d. hár og mikill maður,
sem verið hafði höfuðsmaður í hem-
um. í garði þeirra, sem enn biðu
dóms og þar sem fangamir gengu
enn í hversdagsklæðnaði sínum, var
ekki nema einn Iágstéttarmaður.
Þetta var smávaxinn bréfberi, glor-
soltinn og bugaður. í unglingaálm-
unni var ekki nema einn fangi, ungur
skrifari, sem kærður var fyrir ofsa-
fengna árás á lögmann í Temple.
Hann var eymdarlegur ásýndum,
fingurgómamir á smáum höndunum
rétt náðu fram úr ermunum á grófum
fangabúningi hans. Mestur fjöldi
fanga var í álmu „herramanna" — en
„herramenn" hefðu þeir tvímælalaust
verið ávarpaðir framan við grindum-
ar í dómsalnum í Old Bailey. Þeir, sem
ekki vilja vinna og ekki er unnt að lifa
heiðarlegu lífi án tekna af vinnu, finn-
ast í öllum stéttum.
Við höfum rekist á þá á forlagagöngu
þeirra víða um borgina á ferðum okk-
ar.
Nafnaskrár náttbóla, fangelsa og
vinnuheimila sýna hina hliðina á pen-
ingnum, þá sem ekki kemur heim og
saman við söguna um þá ágætu menn
sem byrjuðu með sópinn í höndun-
um, en enduðu sem stórauðugir
höfðingar er allir litu upp til. Þetta
em nöfn manna sem bomir vom til
auðs, en enduðu ævina í niðurlæg-
ingu og tötmm, svo sem þeir John
Dean Paul, Redpath og Roupell.
Uppmálun alls hugsan-
legs hryllings
f þröngsetnum hverfum örbirgðar
og glæpa — í þeim grenjum sem em
í stómm þyrpingum í kringum stofti-
anir eins og Bluegate Fields Ragged
Schools í Shadwell — em hundmð
manna, sem aldrei hafa fengið
minnsta færi á að kynnast neinum
þægindum eða þræða leiðina til
dyggðugara lífs. Mestur hluti þessarar
hersingar em fómarlömb drykkju-
skaparins, mesta bölvaldar landsins,
sem em uppmálun alls hugsanlegs
hryllings, þjáningar og afbrota. Á
homi hvers einasta öngstrætis glóir
lukt kráarinnar — eins og óheilla-
gimsteinn á haus viðbjóðslegs skrið-
kvikindis.
Ég vildi gjama gefa þeim gott ráð
sem vilja fá hugmynd um uppsprettu
glæpahneigðarinnar, sem vilja vita
hvaða áhrif valda henni og hverjum er
hættast. Ráð þetta gæti gagnast þeim,
Vertu í beinu sambandi við Þjónustusímann
og þú veist alltaf hvar þú stendur
191162 4444
BEIIM LIIMA
BAIMKA OG SPARISJOÐA
UM LAIMD ALLT