Tíminn - 13.08.1991, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Þriðjudagur 13. ágúst 1991
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin t Reykjavtk
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gtslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrtmsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gislason
Skrifstofur:Lyngháls 9,110 Reykjavik. Siml: 686300.
Auglýsingasfmi: 680001. Kvöldsimar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Timans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1100,-, verð i lausasölu kr. 100,- og kr. 120,- um
helgar. Grunnverö auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Davíö gegn þjóðarsátt
Nærri tvær vikur eru liðnar af ágústmánuði sem
er síðasti heili mánuður þjóðarsáttartímans.
Samningstímabilið er að renna út.
Þrátt fyrir það viðurkennir Davíð Oddsson for-
sætisráðherra að engar eiginlegar viðræður séu
hafnar milli ríkisstjórnarinnar og aðila vinnu-
markaðarins um nýja kjarasamninga.
Forsætisráðherra skýrir þennan undandrátt í því
að slíkar viðræður fari að eiga sér stað með því að
gerð kjarasamninga sé í höndum aðila vinnu-
markaðarins. Um leið hlýtur hann þó að benda á
að ríkið sjálft er stærsti einstaki vinnuveitandinn í
landinu. Það eitt gerir það nauðsynlegt að ríkis-
valdið sé með í hvers kyns viðræðum um undir-
búning og gerð kjarasamninga. Ríkisvaldið er
einn af aðilum vinnumarkaðarins.
Þessi feimni forsætisráðherra við að segja skýrt
og skorinort að ríkisvaldið eigi að vera vakandi í
kjaramálum og hafa þar réttmæt áhrif, þarf að
vísu ekki að koma á óvart. Davíð Oddsson bregður
sér í þessu efni í það gervi hræsninnar sem fylgir
Sjálfstæðisflokknum í mörgum málum.
Tvískinnungurinn um það hver sé aðili vinnu-
markaðarins og hver ekki og hver sé staða ríkis-
valdsins í því sambandi, er auðvitað eins hjá for-
sætisráðherra sem öðrum í hans flokki. Hins veg-
ar er það alvarleg missögn af hans hendi að ríkis-
valdið hafi „flækst fyrir“ gerð þjóðarsáttarinnar í
febrúar 1990. Hið rétta er að ríkisstjórn Stein-
gríms Hermannssonar hafði skapað efnahagsleg
skilyrði og pólitískan anda sem var grundvöllur
þjóðarsáttar. Launþegar og atvinnurekendur voru
sammála um að fara nýjar leiðir í gerð kjarasamn-
inga. Sú leið var valin að semja þannig um kaup
og kjör að samningarnir samræmdust heildstæðri
efnahagsstefnu sem ríkisvaldið bar að sjálfsögðu
höfuðábyrgð á.
Þjóðarsáttin hefur skilað þeim árangri sem vænst
var. Jafnvel Davíð Oddsson viðurkennir það í við-
tali sínu við Tímann á laugardaginn, þar sem
hann segir að tvö prósent kaupmáttaraukning
muni sýna sig í lok þjóðarsáttartímans og sé það
mikil aukning þegar hagvöxtur er lítill sem eng-
inn.
Hvað þjóðarsáttina og framkvæmd hennar snert-
ir er þess að minnast að það var Davíð Oddsson
sem manna mest stóð fyrir andstöðu í Sjálfstæðis-
flokknum gegn henni. Hann gerði það við ýmis
tækifæri í orði og verki, en aldrei jafnákveðið og
áberandi eins og þegar hann beitti sér fyrir því að
þingflokkur Sjálfstæðisflokksins kæmi fram sem
andstæðingur þjóðarsáttarinnar á Alþingi. Þessi
afstað Davíðs verður lengi í minnum höfð. Hún
var ábyrgðarlaus frá almennu sjónarmiði og
hneykslanleg í augum margra flokksmanna hans.
GARRI
Eitt sinn var spurt bveiju goðin
heföu reiðsL Langt er síðan og mik-
iö grjót hefur bæst ofan á land okk-
ar ftó fyrstu rífrOdisdögum okkar á
AJþingi á Þingvöllum. Síðan hefur
veríð þrefað og ályktað vfða um
land. Orrustur voru háðar aðBæog
Húnaflóa. Þurftí norskan kúng tll
að fríða tandið eftírallan þann grjót-
burð. En svo er tekið ti! orða af því
orrustur áður fyrr byggðust oft á
gijótkastL Nú heyrír grjótburður
undir Náttúruverndarráð, en fram-
kvæmdir í landinu undir svonefnda
kndverói, sem er ný vaidastétt f
landinu. Landverðir hafa nú haldið
sitt fyrsta þing í Hrossafoorg. Fúru
uðu undir beru loftí. Umræðuefhið
á Hrossaborgarþingt, þar sem hk-
lega verður reist minnismeríd síðar
meir eins og að Áshildarmýrí, var
hugsanleg sjónmengun Landsvirkj-
unar, sem sögð er ætla að eyðileggja
Öskju og Herðubreiö fyrir ref og tú-
ristum í framtíðinni með raflínum
ftá Ffjótsdalsvirkjun. Landverðir
feggja áherslu á að friða Ódáða-
hrann fyrir ágangi tæknínnar, og
njóta v» það fuiltíngis sjónvarps-
stöðva, sem geta birt myndir af því
hvemig verður að horfa tíl Herðu-
breiðar. Má í þessu sambandi taka
sér gamalt orðtæki í munn lítið
brQítt og og spyrjæ Hveiju reiddust
landverðir er hraun rann, þar sem
sér við að telja rafmagns-
staura í stað þess að kveðæ
Biskups hefég beðið með ratm
r bitið litinn kast.
át ég þurran ost.
Víð þetta gamnaði fyigdarmaður
sér og skrífaði I flag, sem hann
hafði ekki tekiö í fóstur, handa
biskupi að iesa. Nú er öldin Önnur
þjá landvörðum. Þeir tyggja
smjörið á meðan þeir bíða biskupa
Landsvirkjunar.
Föóurland spóans
Þútt iandverðir hafí nú tekið af
skarið á Hrossaborgarþingi hvað
væntanfega sjónmengun snertír
Vegna raflínu, er það ekki einasta
vandamái dagsins. Eiður Guöna-
son, ráðherra, fæst við grút á
Ströndum og menn hafa klagað
undan steinatöku í einhvetjum
hraunkambi nyrðra. Hefur ekld
fyrr verið vitað að við ættum of Jft-
ið af gijútí. Einkum hefur DV ver-
ift ákaft vift að hamra á einhverjum
Austurríkismönnum, sem hér
hafa verið á ferft, fyrir að hafa tínt
upp nokkra hraunmola á ieið sinni
um iandið til að brjóta og skoða
þegar heim er komið, Þessi ofur-
viðkvæmni út af gijúti hefði betur
átt við á Sturlongaöid, þegar menn
fúru úvarfega með gijot, svo að
stúrsá á fólki, jafnvei svo að sumir
lágu dauðir efthr. Það hefur lengi
verið vandlifað á ísiandi. Þrátt fyr-
ir ttrekaðar tílraunir hefur ekki
tekist að viðhalda smaladýrðinnL
Oldmr hefur verið ýtt út úr heimi
lambasparða upp í þotur og sólar-
landafcrðir, og oidmr hefur verið
kenndur slfkur þrifnaður síðan
umhverfismálaráðuneytið var
stofnað, að sjálft Ódáðahraun
þyrfti helst að standa hvítskúraö
fýrir sjúnum manna. Fjölmiðlar
eru voðaiega uppteknir af náttúru-
vemd, og vijja heist stöðva allar
framkvæmdir og umgang um
landið svo það fái að standa
óbreytt og ónýtt næstn þúsund ár.
Morgunbiaðið túk sig tíl um helg-
ina og vitnaði í ástmög aiira blek-
bullara, Halldúr Laxness, sem
iagði inn oið fyrir spúann hér S ár-
um áður.þegarbyrjað var að rækta
fúamýrar fyrir alvöru. Nú er amast
við því eins og raunar öllura Iand-
búnaði, og er það í samræmi við
sjónarmið tískuheimsins. Island
er vart iengur föðuriand þeirra
sem fara um landið Og nýta það
eftir bestu getu. Það er orðið föð-
uriand spóanna.
Útrýming og friöur
Mengunarslys verða víða um
heím. A Íslandi eru þau ekki nm-
talsverð. En þá er að búa þan til.
Rollan er áiitin mengunarslys.
Bóndinn er mengunarsiys af því
hann raektar land. Hross eru
mengunarsiys af því þau vita ekki
að þau mega ekki skfta í berg-
vatnsár. Síðasta mengunarsiysið
er svo rauðátan, sem tók upp á þvf
að drepast án þess að biðja um
leyfi. Aftur á móti eru veiðibjöliur
eWd mengunarsiys, og faeldur ekld
spúinn hans Haildórs. Þá hefur
komið á daginn að túristar eru
mengunarslys, sem standa þar að
auki fýrir útflutningi á gijóti, sem
við erum sárafátæk af. Snúið er
upp á neflð á stjúm Náttúruvemd-
anáðs með Hrossaborgarsam-
þykktum, vegua þess að hún hafði
éídd áttað sig á, að rafmagn væri
mengunarvaldur. Ljúst er að friður
fæst ekld í landinu fyrr en öllu
hefur verift útrýmt nema spúum
og veiðibjölhim, umhverfismáia-
ráðuneytinu, iandvÖrðum og Nátt-
úravemdarráði. Garri
lltfl AF ERLENDUM VETTVANGI_!
Sviss í sjö hundruð ár
Því hefur stundum verið haldið fram
að Sviss sé einhvers konar fýrir-
myndairiki, ef ekki sjálft þúsundára-
ríkið holdi klætL
Slíkt oflof um stjómskipulag og
samfélagsgerð á sér auðvitað enga
stoð. Þótt Svisslendingar eigi sér
langa og merka sögu og hafi skorið
sig úr um margt í aldanna rás, hafa
þeir að sjálfsögðu ekki fundið upp
þúsundáraríkið og raunar misskiln-
ingur að þeir hafi lifað saman í ein-
drægni gegnum aldimar íýrir stjóm-
skipulagið eitL
Virkt hlutleysi
Hins vegar em Svisslendingar að
halda hátíðlegt 700 ára afmæli sam-
bandsríkis síns, sem rakið er til þess
að íbúar þriggja héraða í Alpalönd-
um „Hins heilaga rómverska ríkis
þýskrar þjóðar" stofnuðu með sér
vamarbandalag gegn öðrum þjóðum
þessa Evrópubandalags miðaldanna.
Þetta gerðist árið 1291, tæpum þrem
áratugum eftir lok Sturlungaaldar á
íslandi. Þá sóru íslendingar Hákoni
Hákonarsyni hollustueið í góðri trú
um að milliríkjasáttmáli sá sem
eiðnum fýlgdi færði þeim langan
frið, framfarir og öryggi.
Hvað sem segja má um sögufrægð
íslands eftir þessa lokaáratugi 13.
aldar, má fúllyrða að frá þessum tíma
fer frægðarsaga Svisslendinga að
gerast fýrir alvöru. Sá sjálfstjómar-
kjami sem myndaðist 1291 fór
stækkandi með hverri öldinni sem
leið, svo að svissneska kantónusam-
bandið var orðið það öflugt í raun og
sérstætt árið 1648 að sjálfstæði þess
gagnvart „rómverska ríkinu“ var við-
urkennL
En þar með er ekki sagt að Sviss-
f 1.r,r.jy \
lendingar hafi ætið verið látnir í friði
með sitt Franskur her lagði Sviss
m.a. undir sig á byltingarárum
(1798) og breytti stjómskipun lands-
ins um skeið. Napóleon mildaði þetta
hemám að vísu um sína daga, en það
var ekki fýrr en á Vínarfundi 1815
sem stórveldin viðurkenndu sjálf-
stæði og hlutleysi Iandsins. Þó er það
ekki fýrr en eftir setningu stjómar-
skrár landsins 1848 sem Sviss fer að
fá á sig það stjómarform sem það er
frægt fýrir. Þá fýrst fer hin svissneska
samstaða að verða það sem telja má
til fýrirmyndar í átökum Evrópu-
þjóða. Kórónan á virðingarstöðu
Svisslendinga meðal þjóða er hversu
vel þeim tókst að gæta hlutleysis í
stórveldaátökum 20. aldar, að halda
sér utan við heimsstyrjaldimar tvær.
Hitt er annað að smám saman em
sagnfræðingar og höfundar þjóðfé-
lagsgagnrýni famir að sjá svissneska
sögu og þjóðfélagsþróun í öðm ljósi
en þjóðsagnakennd aðdáun hefur
gert til þessa. Þótt hægt sé að teygja
sögu ríkjasambandsins aftur um 700
ár, er ekki þar með sagt að hún sé
óræk sönnun fýrir því að ríkjasam-
bandshugmyndin sé alger og óum-
deilanleg lausn á sambúðarvanda
ólíkra þjóða, hvar og hvenær sem er,
frekar en júgóslavneska ríkjasam-
bandið er sönnun um slíkt eða sovét-
sambandið eða öll hin ríkjasambönd-
in og sambandsríkin sem mynduð
hafa verið um aldimar og ekki er lát
á að búa til og engir hafa verið iðnari
við að koma á laggimar en Evrópu-
stórveldin.
Hið nýja Sviss
Á 700 ára afmæli Svisslands sést að
vísu að einingarhugsjónin þróaðist
stig af stigi og til varð sá „svissneski
fríður" sem hægt er að dást að. Svo
sundurleitir sem Svissarar em að
máli og menningu er varla hægt að
sjá annað en að þeir séu samstæð
þjóð. Þessi alþýðlega þjóðareining
kemur nú fram í því að stjómmála-
menn og kaupsýslumenn eiga í vök
að verjast með þá stefnu sína, sem
þeir hafa undir niðri, að tengjast Evr-
ópubandalaginu nánari böndum en
samrýmist svissnesku fullveldi, sjálf-
stæði og hlutleysi. Svo evrópusinn-
aðir sem ráðamenn svissnesku þjóð-
arinnar em í raun og vem verða þeir
að iúta þjóðarviljanum um að selja
ekki fullveldi, sjálfstæði og hlutleysi
úr höndum sér. Þessar andstæður
milli ráðandi afla og almennings í
Evrópumálum minna á íslensk við-
horf til þessara mála. En samanburð-
ur á íslandi og Sviss nær heldur ekki
miklu lengra. Að öðm leyti em að-
stæður svo ólíkar í þessum löndum,
að tilgangslítið er að bera þær sam-
an.
Svisslendingar hafa þótt til fýrir-
myndar um föðurlandsást, dugnað
og framtakssemi. Land þeirra er
stórbrotið og undrafagurt, þjóðfélag-
ið löngum talið hvítþvegið eins og
hreinleiki náttúmnnar krefst að allt
umhverfið sé. En það er tímanna
tákn að á sjö alda hátíð ríkisheildar-
innar sjá gagnrýnendur ekki aðeins
fýrir sér Ijóma sögunnar, heldur vax-
andi stjómmálaspillingu, kaldrifjaða
auðhyggju og hugmyndir um að pól-
itískt fúllveldi sé undanþægt og háð
milliríkjasamningum. Svisslending-
ar eiga við öll þau félagslegu vanda-
mál að stríða sem nútíminn hefur
leitt yfir þjóðimar. Margir telja að þar
sé verst spilling hinna ráðandi stétta.
I.G.