Tíminn - 13.08.1991, Qupperneq 10

10 Tíminn
Þriðjudagur 13. ágúst 1991
Grímur E.Thorarensen
frá Sigtúnum
Selfosi var mitt annað æskuheimili. Þar
bjuggu Grímur og Dísa með alla krakk-
ana, Gunna í Ingólfi og Ólafur, Bagga og
strákamir, Dúa, Danni, Grétar og Gulli
ásamt fjölda frænda og ástvina. Selfoss
sogaði allt til sín. Þangað var farið í bíl-
túra, á leið í sumarbústaðinn og í sveitina.
Fyrir ungan strák var Selfoss ein stór par-
adís.
Grímur var óaðskiljanlegur hluti Selfoss.
Elsta bam Egils í Sigtúnum, innkaupa-
stjóri kaupfélagsins og kaupfélagsstjóri,
kunningi allra í héraðinu, bridgespilari og
veiðimaður. Fóstbróðir mjólkurbússtjór-
ans, reglubróðir sláturhússtjórans, ná-
frændi bankastjórans og bróðir forstjóra
Meitilsins í Þorlákshöfn, sem byrjaði nán-
ast sem útibú frá kaupfélaginu. Allt fyrir-
tæki og stofnanir sem pabbi hans hafði
sett á laggimar.
Grímur var rammíslenskari flestum
mönnum, sem ég hef þekkt Fasmikill,
hreinn og beinn, glaðvær og hjartagóður.
Fyrir nær fimmtíu árum giftist hann móð-
ursystur minni og hefur aldrei brugðið
skugga þar á. Mamma sagði oft, að ekki
væru mörg vandamálin í henni veröld, ef
allir væm jafn góðir fjölskyldufeður og
Grímur. Annars var þetta rammpólitískt
hjónaband. Afi minn í TVyggvaskála var
nefnilega einn mesti sjálfstæðismaðurinn
á Suðurlandi, en Egill í Sigtúnum auðvit-
að einn mesti framsóknarmaður héraðs-
ins. Þegar vatnsveitan var lögð um Selfoss
neitaði gamli maðurinn alfarið að leggja
vatnsveitu í TVyggvaskála, vegna þess að
hann hafði heyrt að Egill ætlaði að taka
vatnið í Sigtún. Sigurður Óli og aðrir fé-
lagar hans í flokknum fóm þá með hann á
fund Jóns Þorlákssonar, landsverkfræð-
ings og formanns Sjálfstæðisflokksins,
sem fullyrti að vatnsveitur væm ekki
framsóknarfyrirbrigði. Þá fyrst kom vatn-
sveita í TVyggvaskála. Nokkmm ámm
seinna gifti svo afi dóttur sína elsta syni
Egils, Grími.
Grímur stofhaði Alþýðuflokksfélag Sel-
foss með Guðmundi heitnum skósmið á
Selfossi og fleiri höfðingjum. Gekk þetta
allt mjög vel í byrjun og Grímur leit á sig
sem sanna verkalýðshetju. Þá datt mönn-
um í hug að fara í verkfall, auðvitað gegn
kaupfélaginu, sem átti staðinn og mann-
fólkið nánast líka. Var mikil stemmning á
fundinum, enda verkalýðsfélögin og Al-
þýðuflokkurinn eitt Þá litu menn á Grím,
son kaupfélagsstjórans sem öllu réði.
Grímur dró augað í pung og sagðist þurfa
að víkja sér frá. Eftir það var hann heiðurs-
félagi í Alþýðuflokknum.
Grímur var einn bónbesti maður sem ég
hef kynnst Þegar pabbi dó buðust Grímur
og Dísa til þess að taka stráklinginn aust-
ur, meðan mamma var að jafna sig. Systir
mín vann hjá honum. Þegar mamma
missti vinnuna við lát frænda míns, var
Grímur óðara kominn með vinnu. Þegar
vantaði pening fyrir námi erlendis, var
Grímur óðara mættur með fé.
Um áratugi var atvinnuuppbyggingu á
Suðurlandi stjómað frá Sigtúnum. Kaup-
félag Ámesinga var stofhað og tryggði
framleiðslu, verslun og þjónustu í hérað-
inu. Mjólkurbú Flóamanna var stofnað og
tryggði streymi hvíta lífdrykkjarins vestur
yfir heiði í ört vaxandi byggðarlög við
Faxaflóann. Sláturfélag Suðurlands var
sett niður á Selfossi og átti sinn þátt í því
að bægja hungurvofunni frá, sem ógnað
hafði þjóðinni í kreppunni miklu. Ríkis-
stofnanir og fjármálastofnanir héraðsins
voru í seilingarfjarlægð frá Sigtúnum og
ráðist var gegn æðandi haföldunni á fjög-
ur hundmð kílómetra hafnlausri sunn-
lenskri strönd, sem boðað hafði sæfarend-
um grand allt frá landnámsöld, með upp-
byggingu hafhar í Þorlákshöfn. Þessi hug-
sjónabarátta var veganesti Gríms útí lífið.
Enginn verður óbarinn biskup. Grímur
tók ótrauður við hugsjónastarfi föður síns,
sem lést 1961, dyggilega studdur af Sam-
bandinu. En Þorlákshöfn reyndist of dýr,
kaupfélagið var í erfiðleikum og örlögin
mótdræg. Grímur lét af kaupfélagsstjóra-
starfinu 1966 og hefur búið í Kópavogi
síðan. Aldrei heyrði ég æðmorð, en það
kostaði eldgos í Vestmannaeyjum að
Sunnlendingar fengju boðlega höfh í Þor-
Iákshöfn, sem jafnframt tryggir samgöng-
ur við mestu verstöð landsins, Vestmanna-
eyjar.
Skólasystur Sistu, einnar dóttur Gríms
og Dísu, höfðu stundum á orði við hana í
MR, að hann væri illa bónaður bíllinn
pabba hennar, þegar hann var í bænum,
kominn frá Selfossi yfir Hellisheiði. Lang-
afi Gríms var Skúli Thorarensen, læknir
og alþingismaður Rangæinga að Móeiðar-
hvoli, bróðir Bjama Thorarensen skálds
og amtmanns. Afi þeirra var Bjami Páls-
son, fyrsti landlæknir íslendinga. Hug-
sjónir læknastéttarinnar em heilbrigði og
vellíðan mannfólksins, ekki ytra prjál og
skrauL „Læpuskaps ódyggðir" vom Grími
jafn fjarlægar eins og innantóm skraut-
mynd. Hann var maður hjartalagsins, fé-
lagsskaparins og hefði farið veröldina á
enda fyrir vin sinn, þótt reiðskjótinn yrði
svitastorkinn. Grímur og Dísa áttu átta
böm, en misstu tvö. Þá aðeins hef ég séð
Grími mínum bmgðið, þegar þau háðu
sitt dauðastríð.
Yndislegri móðursystur votta ég mína
dýpstu samúð, bömum, bamabömum og
bamabamabömum sem og öllum ætt-
ingjum og vinum. Alvaldur og algóður
Guð ræður og gaf, því emm við hans,
hvort sem við lifum eða deyjum.
Guðlaugur TVyggvi Karlsson
Helgi Sigurgeirsson
** ^stafni
Fæddur 13. september 1904
Dáinn 21. júlí 1991
Kær föðurbróðir er látinn eftir stutta
legu á Sjúkrahúsi Húsavíkur. Ég var á
leið norður í sumarleyfi er ég frétti lát
hans.
Helgi var fæddur í Stafni í Reykjadal,
sonur Kristínar Ingibjargar Pétursdóttur
og Sigurgeirs Tómassonar bónda í
Stafni. Þau hjón eignuðust 8 syni. Jón,
sem lést um tvítugt, Pétur, Sigurð, Tóm-
as, Helga, Ingólf, Hólmgeir og Ketil.
Eina dóttur eignuðust þau en hún lést
fárra daga gömul.
Bræðumir ólust upp við öll venjuleg
sveitastörf en jafnframt voru þeir hagir
mjög á smíöar, bæði tré og jám, tóvinnu
ýmsa, svo sem spuna og vefnað, einnig
bókband og söðlasmíði. En söðlasmíðin
varð einmitt aðalstarf frænda míns hin
síöari ár. Hann byrjaði hins vegar
snemma á skósmíði og það fyrr en marg-
an grunaði. Eins og áður segir vom þeir
bræður 8 og það var ekki skroppið út í
búð til að kaupa skó á heimilisfólkið,
flest var búið til heima.
Ég ræddi oft við frænda minn og frædd-
ist af honum um fólkið mitt í Stafni sem
horfið var af sjónarsviöinu. Eitt sinn
sagði hann mér hvernig stóð á því að
hann fór að fást við skóviðgerðir og skós-
móðar, en, sagði Helgi „mér rann svo til
rifja að sjá mömmu setjast við skóvið-
gerðir og skótilbúning þegar aðrir gengu
til hvíldar að ég fór að grípa í að hjálpa
henni og síðar að búa til skó sjálfur."
Auðvitað breyttist efni skónna sem hann
smíðaði í tímanna rás. Því fyrstu skómir
vom úr sauðskinni eða þá nautshúð sem
entist þá betur.
Faðir minn, Tómas, og Helgi frændi
vom saman í Hólaskóla vetuma 24-25 og
25-26, en þau afi og amma vildu að synir
þeirra nytu skólagöngu eftir því sem
hægt var. Þeir bræður bjuggust að heim-
an haustið 1924 og fóru fótgangandi til
Hóla, komu heldur seinna en aðrir skóla-
sveinar, en var vel tekið af Þórarni ráðs-
manni á Hólum og konu hans Steinunni.
Þama myndaðist vinskapur sem entist
ævina á enda. En á Hólum má segja að
framtíð þeirra bræðra ráðist, því Stein-
unn varð seinna kona Tómasar og 2 ung-
ar stúlkur að vestan komu til að vinna
við matreiðslu og þjónustu í Hólaskóla,
Ingibjörg systir Þórarins og Jófríður
Stefánsdóttir frá Kleifarstöðum í Gufu-
dalssveit, en þar var komið konuefni
Helga. Margt var mér sagt frá Hólum og
allt gott. Móðuramma mín var þar hjá
dóttur sinni og hún sagði oft „hann
Helgi minn, enginn var eins léttur í lund
og hann og enginn söng eins vel, nema
þá Tómas minn.“ Helgi og Jófríður
gengu í hjónaband þ. 24. apríl 1927 í
Flatey á Breiðafirði og brúðkaupsferðin
þeirra var ferðin norður í Stafn þar sem
þau hófu búskap þá um vorið með þeim
afa og ömmu og þar bjuggu þau allan
Einar S. Guðjónsson
Fæddur 22. október 1901
Dáinn 2. ágúst 1991
Þriggja ára snáði strauk frá fólkinu
heima á I lánefsstöðum og ranglaði niður
að sjóhúsunum og bryggjunni sem voru
í hvarfi. Þetta var í matarhléi um hádeg-
isbil og allir heima að borða. Drengurinn
ætlaði út í árabát, sem lá bundinn við
bryggjuna. Þá tókst svo til, að hann féll í
sjóinn milli báts og bryggju. Um leið rak
hann upp mikið óp. En í þeirri andrá
kom maður fram á brekkubrúnina og
heyrði neyðarópið. Maðurinn snaraðist
niður brekkuna og bjargaði barninu af
miklum vaskleik. Þessi maöur hét Einar
Guðjónsson, en drenghnokkinn var sá er
þetta ritar.
Einar Sigfinnur Cuðjónsson frá Seyðis-
firði andaðist 2. ágúst sl. tæplega níræð-
ur að aldri. Hann var fæddur í Breiðuvík
í Norður-Múlasýslu 22. október 1901.
Hann var yngstur átta systkina, sem öll
eru látin, og missti föður sinn ungur.
Móðir hans, Jórunn, flutti með börnin að
Fjarðarkoti í Mjóafirði. En árið 1918
fluttu þau að Brimbergi í Seyðisfjarðar-
hreppi, en þá lést móðir hans.
Einar fór þá kaupamaður í Hánefsstaði
til Vilhjálms Ámasonar, afa míns. Hann
vannvið sjóinn en jafnframt að landbún-
aðarstörfum. Hann var mjög eftirsóttur
starfsmaður, hamhleypa til vinnu, ágæt-
ur sláttumaður, verklaginn og góður
smiður. Einar var fremur lágvaxinn en
óvenju snarpur og vaskur í allri fram-
göngu. Um 1920 kvæntist hann Önnu
Guðmundsdóttur frá Gullsteinseyri á
Þórarinsstaðaeyrum. Fóru þau að búa á
Hánefsstaðaeyrum. Böm þeirra eru Vil-
borg, húsmóðir í Kópavogi, Einar, raf-
vélavirki, starfsmaður Tryggingastofn-
unar ríkisins, og Jómnn, húsmóðir í
Vestmannaeyjum. Þau systkin eiga hálf-
bróður, Hreggvið Þorgeirsson, raf-
magnstæknifræðing hér í Reykjavík. Ár-
iö 1937 fluttu þau inn á Seyðisfjörð, en
skildu á því ári.
Einar bjó áfram búi sínu á Seyðisfirði,
en árið 1952 giftist hann Ármanínu Jóns-
dóttur, frænku minni. Bjuggu þau í svo-
nefndu Jámhúsi alla tíð, þar til hún lést
árið 1964.
Á Seyðisfirði starfaði Einar löngum sem
sjómaður, m.a. í siglingum. En einnig
viö netaviðgerðir og smíðar með Svein-
laugi Helgasyni. Einar átti jafnan nokkr-
ar kindur og hafði yndi af því. Helsta
tómstundaiðja Einars var að grípa í spil
og var hann ágætur spilamaöur. Eftir lát
Ármanínu flutti Einar fljótlega til
Reykjavíkur og þau Anna giftu sig aftur
og bjuggu saman alla tíð. Fyrst á Austur-
brún, en seinustu árin á Hjúkmnar-
heimilinu Skjóli. f Reykjavík vann Einar
lengi hjá Gamla Kompaníinu eða þar til
hann hætti að vinna fyrir nærri 20 ámm.
Var hann jafnan mjög ánægður í þeirri
vinnu.
Einar Guðjónsson var af áldamótakyri-
slóðinni, sem nú safnast óðum til feðra
sinna. Hann fæddist við fmmstæð lífs-
skilyrði á afskekktum útnesjabæ. Hann
vandist hinni gömli verkmenningu til
sjávar og sveita. Hertist í mótlæti og erf-
iði. En lifði einnig vaxandi tækni- og vél-
væðingu nýrra tíma. Hann var jafnan lið-
tækur verkmaður. Eftir hann liggur mik-
ið ævistarf, sem unnið var í kyrrþey og af
trúmennsku og óvenjulegum dugnaði.
Ég blessa minningu Einars, þegar af
þeirri ástæðu að hann bjargaði lífi mínu
á örlagastundu, og færi fjölskyldu hans
og ættingjum hlýjar samúðarkveðjur.
Tómas Ámason
sinn búskap, seinna með Ólöfu dóttur
sinni og Kristjáni tengdasyni sínum. Þau
tóku síðan alveg við búskapnum 1960 en
Helgi gerðist bryti á Laugum og hélt því
starfi í 14 ár og var þá Fríða oft að störf-
um þar líka. f frítíma og á sumrin þegar
tími var til stundaði hann söðlasmíði og
fengu færri en vildu hnakkana hans
Helga. Síðasti hnakkurinn var afgreidd-
ur eftir að Helgi fór í sína síðustu för til
Húsavíkur.
Þegar ég minnist Helga frænda mín
koma þeir bræður hans allir, sem ég
kynntist, fram í huga minn, en Jón sá ég
aldrei, en þeir voru og eru — því nú er
Ingólfur einn etir, allir hinir mætustu
menn og eins og Páll H. Jónsson fóstur-
bróðir þeirra ritar í minningargrein um
Pétur. „Heimilið var til þess fallið að
þroska ástund, áhuga og félagshyggju.
Próf úr þeim heimilisskóa hafa þeir
Stafnsbræður staðist með ágæturn." Árið
1941 ákváðu Reykhólahjón, Steinunn og
Tómas, að reisa nýtt íbúðarhús. Smiðir
að því ásamt pabba voru bræður hans
Helgi og Ketill. Það ár var fjárlaust í
Stafni og voru þeir bræður því lausari við
og komu til að hjálpa bróður sínum. Þeir
komu snemma vors, skruppu svo heim
um hásláttinn en voru síðan aftur mætt-
ir síðla sumars og voru langt fram á
haust, komu heim í snjóum, eins og sagt
var í Stafni. Lítil stúlka var ég þá og varð
strax ákaflega hænd að þessum frændum
mínum, þótti þeir góðir og skemmtileg-
ir. Við systkinin, Sigurgeir og ég, fengum
Ketil oft til að leika ögn við okkur og
stundum komst ég á háhest hjá honum.
Aftur á móti fékk ég gjarnan sæti á hné
Helga míns. Smíði hússins gekk vel,
enda ekki slegið slöku við vinnuna og
frændur mínir stjórnuðu þessu af mildi
og festu.
í Laugaskóla fór ég 1948 og eftir það
varð heimili þeirra Helga og Fríðu mitt
annað heimili rétt eins og dætra þeirra.
Þar var ég í öllum fríum, hljóp auðvitað í
öll hin húsin í Stafns-hverfi og lét alla
hafa fyrir mér og elskaði allt þetta frænd-
fólk mitt. Og alltaf er ég að koma heim
þegar ég kem í Stafn.
Helgi og Fríða eiga sérstakan sess í hug-
um okkar systkina, það var ekki bara að
Helgi væri bróðir pabba og Fríða mág-
kona, þau voru líka vinir mömmu frá
Hólum og er mamma lést í júlí sl. sumar
mættu allar dætur þeirra til að kveðja
hana. Skömmu seinna kom ég í Stafn og
Helgi minn sagði: „Ósköp þótti mér vænt
um að þær voru þama allar dætumar
mínar." Helga og Fríðu varð 5 dætra auð-
ið, en þær em María Kristín, gift Halli
Jósepssyni, búa á Amdísarstöðum í
Bárðardal, Ólöf, gift Kristjáni Jósepssyni,
búa í Stafni, Ingibjörg, gift Guðlaugi
Valdemárssyni, búa í Reykjavík, Ásgerðir
ljósmóðir, gift Jóni Hannessyni lækni,
búsetti í Garðabæ, Guðrún, gift Gunnari
Jakobssyni, búsett á Akureyri. Bama-
börnin eru 17, bamabarnabömin 32 og
er komið í 5. lið. Hin síðari ár fór heilsu
þeirra Helga pg Fríðu hrakandi en þau
Ólöf og Krístjári hafá'gert állt til að þau
gætu verið heima. Fríða varð svo fyrri
því óláni að fótbrotna sl. vetur og liggja á
sjúkrahúsi, en var svo nýkomin heim er
bóndi hennar lést. Minningamar um
frænda minn em svo margar og góðar að
mér endist ekki dagurinn til skrifa um
hann, en einhvers staðar skal staðar
numið. Og þá er ég heyri góðs manns
getið minnist ég Helga frænda og þeirra
Stafhsbræðra allra.
Ég kveð frænda minn svo sömu kveðju
og föður minn, með broti úr erfiljóði um
afa eftir Sigurð á Amarvatni.
Nú hérvist þrýturþína,
hér vilja allir tjá og sýna,
vináttu og virðing sína,
vottinn djúpa um snortinn hug
sem anda þínum fglgir d flug.
Alltþó sé i cettargarði
œvistarf þitt traustur varði,
en komandi mönnum minning flytur
um manndóm þinn og landnámsdug,
hljóðlát auðn nú sætið situr
situr og víkur ei á bug.
Trúrri þér mundu fáir finnast
félagsskyldu og allri dyggð,
hugsjónafestu, heiðri og tryggð.
Fríðu minni, dætrum hennar og fjöl-
skyldum vottum við systkinin og fjöl-
skyldur okkar innilega samúð.
Guð blessi minningu góðs manns.
Kristín Ingibjörg Tómasdóttir
Á útfarardegi
Helga Sigurgeirssonar í Stafni,
27.júlí 1991.
Heiðra skal Helga í Stafni
þann háttprúða sómamarm.
Harm náði því tignamafni
að nágrarmar virtu harm.
Sporleti spurðist ekki,
sparsemd við nautnafóng
þegna ég fá þekki
er þýðari höfðu söng.
Brosmildur bryti á Laugum
á breyskleika tekið gat,
með skarpmildum irmri augum
atburðijafnan mat.
Harrn sat oft við söðlasmíði
harm saumaði margan skó.
Það atvik varð oft við lýði
að auðlegð sér varla dró.
Brœðumir flestir famir
ferðalok birtast senn
greindir og félagsgjamir
gildustu hagleiksmerm.
Kotbýli erstóð í Stafni
sterkbyggðan kynstofh ól.
Bræðumir breyttu því nafhi
og byggðu upp höfuðból.
Blessuð sé minning Helga. Innileg sam-
úð til Jófríðar Stefánsdóttur og dætr-
anna fimm.
HjÖrtúr Þórarinsson, Sclfossi