Tíminn - 12.10.1991, Side 6

Tíminn - 12.10.1991, Side 6
6 Tíminn Laugardagur 12. október 1991 Tíminn MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU Útgefandl: Framsóknarflokkurinn og Framsóknarfélögin (Reykjavlk Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm. Ingvar Gfslason Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson Stefán Ásgrlmsson Auglýsingastjóri: Steingrlmur Gfslason Skrifstofur:Lyngháls 9,110 Reykjavlk. Sími: 686300. Auglýsingaslmi: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjóm, fréttastjórar 686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot: Tæknideild Tlmans. Prentun: Oddi h.f. Mánaðaráskrift kr. 1200,-, verð I lausasölu kr. 110,- og kr. 130,- um helgar. Gmnnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri Póstfax: 68-76-91 Pólitískt heilablóðfall I Tímabréfí í dag er fjallað um stefnu ríkisstjórnar- innar eins og hún birtist í fjárlagafrumvarpinu, og sýnt fram á að samkvæmt því ætla núverandi stjórn- arflokkar að breyta íslenskri samfélagsgerð með af- dráttarlausum hætti. Eftir að Tímabréfið var samið á fimmtudag hafa komið fram nýjar stefnumarkandi yfirlýsingar frá forystu stjórnarflokkanna um byltingarkenndar hugmyndir þeirra í stjórnmálum. Stefnuræða forsætisráðherra á fimmtudagskvöld er staðfesting á því að ríkisstjórnin ætlar að umbylta íslensku hagkerfi og þjóðfélagsgerð. Þessi stefna kemur þó hvað skýrast fram í prentaðri stefnuskrá, sem stjórnarflokkarnir standa sameiginlega að og kynntu á fréttamannafundi, einnig á fimmtudaginn. Hvort sem litið er til fjárlagafrumvarpsins, stefnu- ræðunnar eða hinnar sameiginlegu stefnuskrár, ber allt að sama brunni um það að auðhyggjan er þar leiðarljósið, hin lýðræðislega félagshyggja skal fyrir borð borin. Hlutur Alþýðuflokksins í þessari samfylkingu ný- kapítalista er athyglisverður, en annars hættur að koma á óvart. Hann er staðfesting á þeirri þróun, sem löngu er hafin í þessum flokki, að ganga til liðs við auðhyggjuna og slá ekki af í fylgispektinni. Málflutningur talsmanna Alþýðuflokksins í útvarp- sumræðum um stefnuræðu forsætisráðherra í fýrrakvöld bar ekki einasta með sér að Alþýðuflokk- urinn sé vistráðið hjú á höfuðbóli kapítalismans, heldur ætla krataforingjar í kappsemi sinni að yfir- bjóða húsbændur sína í Valhöll með enn svakalegri hugmyndum um byltingu hagkerfis og velferðar- þjónustu en jafnvel íhaldið lætur sig dreyma um. Einn hinna vitru Alþýðuflokksmanna á fyrri tíð, Emil Jónsson, lýsti stefnu jafnaðarmanna svo í grein árið 1965, að þeir vildu koma á „velferðarríki, þar sem allir búa við velmegun og enginn þarf að óttast um afkomu sína, mannréttindi sín eða frelsi sitt“. Og Emil Jónsson sagði einnig: „Þessu marki er augljóslega ekki hægt að ná í óheftu auðvaldsþjóðfélagi, þar sem einstaklingar og einkafélög eiga framleiðslutækin.“ Hann rekur síð- an ýmsar ástæður fyrir því að jafnaðarmenn telja eðlilegt að hið opinbera annist ýmsan viðamikinn rekstur og þjónustustarfsemi. Eftirtektarvert er að Emil Jónsson vitnar beint í stefnuskrá flokksins, sem segir að „stefnt sé að ríki jafnaðarstefnunnar“, en í því felst m.a. „þjóðfélag, sem hefur skipulega heildarstjórn á efnahagskerfinu til þess að tryggja almenna velmegun, næga atvinnu, réttláta tekju- skiptingu og sanngjarna niðurjöfnun skatta ...“ Hér er að finna andann í þeirri sósíaldemókratísku stefnu sem á sinni tíð hafði heillavænleg áhrif á þró- un íslensks þjóðfélags ásamt lýðræðislegri félags- hyggju annarra stjórnmálaafla og samvinnustefnu að sínu leyti. Núverandi forysta Alþýðuflokksins hef- ur varpað félagshyggjunni fyrir borð, en ráðist und- ir áraburð kapítalismans. Alþýðuflokkurinn hefur orðið fyrir pólitísku heilablóðfalli. 1 járlagafrumvarpið ber það með sér að ætlun ríkisstjórnar- innar er að leysa vanda ríkissjóðs eftir forskriftum alþjóðaauð- hyggju samtímans. Þetta kemur skýrt fram, hvort sem litið er á tekjuöflunaraðferðir eða val verkefna og útgjöld til þeirra. íslensk samfélagsgerð í auknum mæli hyggst ríkis- stjórnin afla tekna með persónu- bundnum þjónustugjöldum og nefsköttum í stað skatta sem lagðir eru á eftir efnum og ástæð- um. Þessi þjónustugjaldaleið er almennt varhugaverð, vegna þess að hún þyngir útgjaldabyrði hjá þeim sem eru í mestri þörf fyrir þjónustu velferðarkerfisins og tekur ekki tillit til efnahags. Hún stríðir í grundvallaratriðum gegn þeim velferðar- og jafnaðarhug- myndum, sem sett hafa svip sinn á íslenskt samfélag og á sér fyrir- myndir á Norðurlöndum, enda oft litið svo á að norræn samfé- lagsmynd hafi sérstöðu og litið hefur verið upp til, vegna þess að norræn félagshyggja hefur tryggt tiltölulega jöfn lífskjör með því að draga úr andstæðum ríki- dæmis og örbirgðar, en á engan hátt stofnað til yfirþyrmandi miðstýringar atvinnulífs né lam- andi hafta á athafnafrelsi einstak- linga. Þvert á móti hefur norrænt velferðarþjóðfélag tryggt rýmra og virkara einstaklingsfrelsi en aðrar þjóðfélagsgerðir. Þetta á við um íslenskt þjóðfélag ekki síður en önnur norræn samfélög. Núverandi valdhafar á íslandi sýna það í mörgu að þeir ætla að breyta samfélagsgerðinni. Fjár- lagafrumvarpið ber þess skýrust merki. Ríkisstjórnin veit sem er að það er fjárlagastefnan sem miklu getur skipt um að breyta þjóðfélaginu í þá átt sem hún hugsar sér. Sá misskilningur er algengur að fjárlög ríkissjóðs séu rammi um þjóðarbúskapinn, að í fjárlögum birtist öll fjármálaum- svif í þjóðfélaginu. Þessi mis- skilningur er fyrir flestra hluta sakir afar meinlegur, því að hann felur í sér þá villu, þá fávisku um þjóðfélagið, að fjármálaumsýsla ríkissjóðs vegi þyngra í heildar- búskap þjóðarinnar en önnur svið hans, þegar sannleikurinn er sá að ríkisbúskapurinn (opinberi geirinn) er aðeins nokkur hluti heildarumsvifanna á móti öðrum rekstrarsviðum þjóðarbúskapar, þar sem atvinnulífið í fjölbreytni sinni er umfangsmest. Tilfærsla verkefna Hver er þá sú breyting sem nú- verandi ríkisstjórn ætlar að gera á þjóðfélaginu? í höfuðdráttum er hún sú að flytja „félagslega" þjónustu frá opinbera geiranum til einkageirans. Slík ráðstöfun er hvergi nærri svo sakleysisleg að- gerð sem orðin ein benda til. Flutningur félagslegra viðfangs- efna frá ríki (og e.t.v. sveitarfé- lögum) er enginn léttir á útgjöld- um almennings vegna þeirra, því að um leið er gert ráð fyrir að kaupsýsluaðilar taki að sér að sjá um slík verkefni og selja aðgang að þeim. Verkefnin eru m.ö.o. flutt frá hinu opinbera til kaup- sýslunnar, þau hverfa ekki úr þjóðfélagsstarfseminni, þau eru einfaldlega gerð að gróðalind þeirra sem fást við kaupsýslu, enda ætlast til að viðskiptamenn greiði úttektina eins og hún kost- ar. „Viðskiptamenn" í þessu til- felli eru m.a. sjúklingar, öryrkjar, skólanemendur (eða réttara sagt fjölskyldur skólanemenda) o.s.- frv. o.s.frv. Á íslandi hefur nútímaþjóðfé- lagið þróast jafnt og þétt í þá átt að með stjórnmálaaðgerðum, þ.e. löggjafarstarfi, hefur mynd- ast verkefnaskipting milli opin- bera geirans og einkageirans, sem heita má að helstu stjóm- málaflokkarnir væm lengst af sammála um í höfuðatriðum. Varla er hægt að segja að undan- fama áratugi hafi orðið stórdeil- ur milli stjórnmálaflokka um þessa hlutverkaskiptingu. í reynd hafa allir stjórnmálaflokkarnir stuðlað að þessari skiptingu, þótt það sé ein íþrótt stjórnmála- manna að tíunda afrek flokka sinna og telja það fram sem hverjum og einum finnst um hlutdeild þeirra í því sem að lok- um mátti heita sameiginlegt framtak margra flokka, einkum þegar litið er yfir löng tímabil. Þegar talað er um hlutverka- skiptingu milli opinbera geirans og einkageirans er nærtækt að nefna tvö svið þjóðfélagsumsvifa, sem allir stjórnmálaflokkar hafa verið sammála um fram á síðasta ár að ættu að vera í umsjá hins opinbera: Heilsugæsla og skólar. Margar ástæður urðu til þess að stjórnmálaflokkarnir sættust á þessa skipan. Ein ástæðan var sú að þetta voru viðamikil verkefni og erfitt einkageiranum að leggja fé til uppbyggingar og rekstrar nema með opinberum stuðningi. Starfsmenn á sviði heilsugæslu og skóla kusu heldur að starfa hjá hinu opinbera en eiga sitt undir duttlungum einkarekstrar. En þyngst mun það hafa vegið, eink- um þegar fram í sótti, að stjórn- málamenn í öllum flokkum gerðu sér grein fyrir því að heil- brigðisþjónusta og menntun eru mannréttindamál, sem lýðræðis- þjóðfélagi ber að sjá um að allir fái notið, a.m.k. svo að enginn verði útilokaður frá heilbrigðis- þjónustu og menntun af völdum rangláts skipulags eða af fjár- hagsástæðum. Stjómmálamenn komust almennt að þeirri niður- stöðu að heilbrigðis- og mennta- kerfið ætti að tilheyra opinberum rekstri, það yrði réttlátara í fram- kvæmd og almennara að út- breiðslu við slíka verkaskiptingu, enda hefði einkageirinn nóg á sinni könnu sem væri atvinnulíf- ið í hinum almenna skilningi þess orðs. Hlutverk einkageirans er að annast atvinnulífið að lang- mestu leyti. Rfkisrekstur undan- tekning Strandferöaskipin eru lífæðar í samgö Hvað atvinnulífið sjálft varðar hefur heldur ekki verið neinn óyfirstíganlegur skoðanamunur á því hvemig því væri skipt innan þjóðfélagsins. Höfuðreglan, sem flestir meginflokkar hafa fylgt í þeim efnum um áratuga skeið, er að á íslandi skuli vera blandað hagkerfi, sem m.a. felur það í sér að notfæra sér ýmis form rekstr- ar og eignaraðildar atvinnufyrir- tækja eftir aðstæðum. f reynd hefur þetta þýtt það að flestir hafa litið á ríkisrekstur atvinnufyrir- tækja sem undantekningu, en þó svo eðlilegan úrkost að hann bæri að nýta í vissum tilfellum, af því að hann hentaði best þegar allir kostir væru bornir saman. Það kemur líka í ljós að þau at- vinnufyrirtæki, sem ríkið hefur staðið fyrir, eru sérstaks eðlis og oftast svo að menn sáu ekki önn- ur úrræði þegar til þeirra var stofnað. Má þar nefna tiltekinn verksmiðjurekstur, svo sem áburðar- og sementsverksmiðju, en yfirleitt starfa ríkisfyrirtæki á afmörkuðum þjónustusviðum, sem einkageiranum var (og er) um megn að sinna sómasamlega í þágu allra landsmanna. For- dæming á ríkisrekstri í öllum greinum á því engan rétt á sér. Þótt til ríkisrekstrar hafi verið gripið í einstöku falli, var það síð- ur en svo krafa um aukna ríkis- forsjá og miðstýringu. Hér var nær eingöngu um að ræða hag- nýtt úrræði sem eðlilegt var að nýta i almannaþágu. Hitt er annað mál að sum þess- ara ríkisfyrirtækja þyldu nú að skipta um eigendur, það má svo

x

Tíminn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.