Tíminn - 24.12.1991, Blaðsíða 11

Þriðjudagur 24. desember 1991
Tíminn 11
þjóðsagnapersóna löngu fyrir enda-
dægur sitt Haft var eftir Einari Bene-
diktssyni, að Steingrímur á Silfra-
stöðum væri eini íslendingurinn,
sem hann hefði hitt á leið sinni frá
Húsavík til Reykjavíkur.
Steingrímur lét smíða kirkju þá, er
enn stendur á Silfrastöðum nær, eða
einvörðungu, á eigin kostnað. Þetta
er timburkirkja, áttstrend að lögun
og er sögð önnur kirkjan á landinu
með því byggingarlagi. í fyrstu var
ekki prédikunarstóll í þessari kirkju.
En um það komst Steingrímur svo að
orði, að presturinn gerði öll sín stykki
fyrir altarinu.
Svo er að sjá sem Steingrímur hafi
haft gaman að nokkurri nýbreytni.
Einu sinni fékk hann sér geitur og var
stoltur af, þótt aldrei þjónaði sá bú-
peningur því hlutverki, sem til var
ætlast, en gengi sumarlangt með kið-
lingum sínum í Silfrastaðafjalli. Ei að
síður hafði Steingrímur gaman að
segja frá þessari eign sinni. Einhverju
sinni var Hallgrímur Jónasson kenn-
ari og rithöfundur gestur á Silfrastöð-
Séra Björn Jónsson á Mikla-
bæ
um og sat uppi á lofti hjá Steingrími.
Allt í einu spyr Steingrímur: „Veistu
það, ég hef geitur." Hallgrímur þekkti
Steingrím vel, þar eð hann var alinn
upp á Fremri-Kotum og spyr af
stríðni: „Eru þær í höfðinu?" Þessu
svaraði Steingrímur að bragði: ,JJú,
farðu bölvaður, og kiðlinga þrjá."
Þannig var orðafar Steingríms og
röðun orða oft með nokkuð sérkenni-
legum hætti, svo sem eins og: „Sá er
nú lumpinn æði“, eða „seigur sá“ og
„rúskinn æði.“ Þetta var kallað að tala
eftir sig.
Ýmislegt hefur verið skrifað um
Steingrím, nú síðast ýtarleg grein eft-
ir Hjörleif Kristinsson. Þá hafa og
lengi gengið um hann sögur og sagn-
ir manna á meðal, og mér er hann svo
ferskur í bamsminni, að ég get ekki
látið hjá líða að minnast hans nokkr-
um orðum, sem þó nær einvörðungu
verður bundið við persónuleg kynni
og munnlegar heimildir.
í bemsku bar ég einhverja ótta-
blandna virðingu fyrir þessum sér-
stæða manni. En ævinlega var hann
mér góður, enda var þeim vel til vina
honum og föður mínum, og bauð
hann pabba upp til sín í svefnherberg-
ið, þegar hann kom, og gaf honum að
súpa á brennivíni úr litlu glasi með
upphleyptu kroti á annarri hlið eða
báðum. Mér gaf hann hins vegar
stundum kandís, sem hann dró volg-
an undan koddahomi sínu innvafinn
í klúL En þar var glasið einnig geymt
eða undir sænginni. Oftast lá hann þá
afturábak í rúmi sínu með snjáða
skinnhúfu á höfði og var með upp-
broti allt í kring. Ekki held ég að
Steingrímur hafi þvegið sér daglega.
En svo var víst um fleiri á þeirri tíð.
Endmm og eins hef ég trúlega séð
hann húfulausan og þykist muna, að
ekki var hann sköllóttur. Annars held
ég hann hafi oftast verið með húfu, og
ævinlega þá, er áður getur. Þegar Þor-
kell í Flatatungu kom til hans á
glugga vomótt eina og spurði, hvort
Steingrímur á Silfrastöðum vildi
heldur fljúgast á við Þorkel í Tungu
úti eða inni, þá fór Steingrímur fram
og áttust þeir við í bæjardyrum lengi
nætur. Sagði hann sjálfur svo frá: „Eg
var á nærfötunum og húfulaus."
Þetta síðara tvítók Steingrímur með
mikilli áherslu: „Og húfulaus." Kann
að hafa verið ástæðan, að sumir harð-
snúnir áflogamenn þeirrar tíðar voru
svo hugkvæmir að snúa andstæðing-
inn niður á hárinu, taka í punginn,
eyrun eða kjaftvikin, meira að segja
fara með finguma í augun. Þetta bar
oft góðan árangur. Guðmundur á
Ábæ fór í augun á fóstursyni sínum
og frænda, Stefáni Sveinssyni á Upp-
sölum, þegar þeir flugust á fýrir
sunnan og ofan Stekkjarflatir um vor.
Báðir voru þeir karlmenni og Stefán á
léttasta skeiði en Guðmundur nokk-
uð við aldur, bar þó hærri hlut og
sagði að viðureign lokinni: „að flestir
hefðu þeir orðið að lúta sér, karl
rninn." Svona voru menn hugsjóna-
ríkir í þá daga, jafhvel fremri kemp-
unni Bjarti í Sumarhúsum, sem þótti
aumast að hafa ekki haft hugsjón til
að draga um barkann á þessum hel-
vítum í tíma, þegar kaupmaður
„Bmni“ hafði stungið sér á kaf með
inneign sjálfstæðisbóndans.
Á Silffastöðum var flest stórt í snið-
um, landrými mikið og veðursæld,
silungsár við túnfót og mykjuhaugur
á heimsmælikvarða. Þar var tún víð-
lent að þeirrar tíðar mati og löðrandi
í hvítsmára, spratt því á hveiju sem
gekk, jafnvel þó það væri drjúgum
sporað á vorin eftir hrosshófa, því
Steini Hjálmars var hestamaður og
lét oft spretta úr spori á Jámhrygg
eða í nánd við Kálfakofann. Svo gerðu
víst fleiri. Steina Hjálmars get ég nán-
ar annars staðar. Ekki var heldur óal-
gengt, að áburður kæmist í seinna
lagi niður í Silfrastaðatún, jafnvel alls
ekki sum vor, og vitnaði fjóshaugur-
inn þar um. Á Silfrastöðum sá ég
mykju flutta á tún í kláfúm. Þessir
kláfar vom nokkuð djúpir, aflangir
;» --jr--.
Silfrastaöafjall
séð frá heima-
slóðum Egils-
staðamanna.
kassar á stærð við koffort Kassinn var
opinn að ofan með hanka á hlið til að
hengja á klakk. Fyrir botni var lok
jafnstórt kassanum og hespa fyrir. Við
mykjuhauginn stóðu tveir menn og
mokuðu áburðinum hvor í sinn kláf
og sem jafnast í hvom svo ekki hall-
aðist á. Oftast var „léttingi" notaður
til að teyma hestana út á túnið. Og
þegar komið var á ákvörðunarstað,
kippti hann hespunni ftam af kengn-
um, en við það hrökk lokið upp og
kálfurinn tæmdi sig sjálfkrafa. Einu
gilti hvaða aðferð var notuð við að
flytja á tún, áburðurinn var settur í
hlöss í beinar línur, og kölluðust það
reinar. Alltaf var reynt að hafa sem
jafnast bil milli hlassa og sömuleiðis
reina.
Áður en Steingrímur réðst í smíði
timburkirkjunnar var þar torfkirkja.
En sökum þess að kirkjubóndi var
maður hagsýnn, lét hann gera bað-
stofu af viðum gömlu kirkjunnar.
Þetta var rúmgóð baðstofa að þeirrar
tíðar hætti og syðst húsa með glugg-
um á hlið og vissu til suðurs. Sjálfsagt
hefur þetta hús verið látið halda sinni
fyrri reisn og því svo hátimbrað, að
hægt var að smíða tvö súðarherbergi
yfir. Vom þau hvor í sínum enda, lítil
og lág, en loftbrú með handriði í
milli, svo ekki þurfti nema einn stiga.
Var hann fast við baðstofudyr til
hægri, þá inn var gengið frá hlið.
Þetta var vinkilstigi með palli, þar
sem stigaþrepin breyttu stefnu í
imm/
ÍAXenóXum/ uxxinAum;
nxi£t£ <l(Á6Jíijiív á/á/iinii/1991 a^/^jyQÁunv
£li/ oX£a/l/ O/ tlljjAV OAÍ/.
iA/ 'iortttnv aá/ QÁxí njnittm/ ápumv í4tutAÍA/ ijJítla/ií
Oóy£um/ uJííaw ag/. ?jiiíkJíU/£clum/
i|X£a/i/ aicAiieuAO/iAÍw aw
ooi^ávuÍLv (cajruuuli a/iA/.
HÖFÐABAKKA 9 ■ 112 REYKJAVIK ■ SIMI 91-670000