Tíminn - 14.01.1992, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Þriðjudagur 14. janúar 1992
Tíminn
MALSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Ttminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aöstoðamtstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar Birgir Guðmundsson
Stefán Asgrtmsson
Auglýsingastjóri: Steingrlmur Gfslason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavfk Sími: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, fþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tfmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1200,-, verð f lausasölu kr. 110,-
Grunnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Ríkisstjómin féll
á prófinu
Við höfum ríkisstjórn sem gengur í skrokk á mönnum
og stofnunum fyrir meint mistök í fortíðinni. Auðvitað
hlýtur að mega vænta þess að slík ríkisstjórn geti sjálf
sýnt fram á að hún sé hæf til þess að meta hvaða ráðstaf-
anir muni standast og hverjar séu mistök. Að öðrum
kosti eru orð hennar marklaus og að engu hafandi.
Landsbanki íslands hugðist nýta sér framsýni rfkis-
stjórnarinnar og bað hana um leiðbeiningar um hvort
óhætt væri að lána Rússum til síldarkaupa, hvort slíkt
lán yrði íslendingum til góðs eða hvort það yrði síðar
meir að fortíðarvanda. Landsbankinn bað ríkisstjórnina
ekki um neina fjármuni, aðeins visku. Landsbankinn bað
aðeins um hlutdeild í þeirri visku sem ríkisstjórnin hef-
ur þóst ráða yfir.
En ríkisstjórnin féll á prófinu. Hún neitaði Lands-
bankanum um hlutdeild í visku sinni og sagði að Lands-
bankinn væri hæfari en ríkisstjórnin til þess að meta
hvort óhætt væri að lána Rússum! Þetta mátti svo sem
vita fyrir, en sýnir eins og margsannað er að jafnan verð-
ur minnst úr þeim sem kjaftforastir eru, þegar til alvör-
unnar kemur. Ríkisstjórn íslands getur rifið kjaft um
það sem augljóslega hefur farið aflaga. Og hún gerir það.
En hún getur ekki séð fyrir hvað muni bregðast. Þess
vegna neitar hún að segja nokkuð fyrirfram.
En á þessu er önnur og alvarlegri hlið. Frá því að nú-
verandi ríkisstjórn kom til valda hefur staða atvinnulífs-
ins snúist algjörlega við. Hegðun ríkisstjórnarinnar á
stóran þátt í þessu. Hún hefur einbeitt sér að því að elta
uppi sökudólga vegna þess sem hefur gerst. Hún hefur
lagt í einelti þá sem unnið hafa að því að fjármagna at-
vinnulífið og borið þá sökum um mistök. Og auðvitað
hafa orðið mistök og það verða alltaf mistök. Mistök í
fjármögnun hafa orðið meiri hér á landi á undanförnum
árum en oftast áður. En það á ekki eingöngu við hér á
landi. Það hefur gengið bylgja fjármálalegra mistaka yfir
heiminn. Það er of langt mál að skýra það hér, en að
nokkru leyti hefur þetta verið keðjuverkandi og ekki
hægt að kenna einstökum fjármálastofnunum um.
En einelti ríkisstjórnarinnar hefur á undraskömmum
tíma leitt til þess að þær stofnanir, sem eiga að vinna
með atvinnulífinu, hafa kippt að sér hendinni og aðhaf-
ast ekki neitt. Allir eru hræddir. Hræddir um að verða
sakaðir um þau mistök sem kunna að verða gerð. Hugs-
unin er sú að betra sé að gera ekki neitt og gera þar með
engin mistök. Á þennan hátt er verið að drepa atvinnu-
lífíð í dróma. Afleiðingar þess verða skelfilegar, við sjá-
um fram á samdrátt í atvinnulífinu og það hillir undir
fjöldaatvinnuleysi.
Sennilega hefur Landsbankinn brugðist rétt við þess-
um vanda. Hann hefur beðið ríkisstjórnina um ráð. Rík-
isstjórnin hefur hafnað að gefa ráð. Sú ríkisstjórn getur
varla komið síðar og ásakað Landsbankann fyrir mistök,
ef svo skyldi fara að hann láni Rússum og eitthvað fari
úrskeiðis með greiðslur. Landsbankinn hefur því miður
ekki séð sér fært að veita umbeðna lánafýrirgreiðslu sem
setur þau viðskiptasamönd sem hér um ræðir í algjöra
óvissu.
Ef til vill er þetta aðferðin til þess að bjarga íslensku
atvinnulífí. Að biðja ríkisstjórnina jafnan formlega um
ráð og leiðbeiningar og neyða hana til að hafna því að
gefa ráð. Þannig geta menn komið í veg fyrir að hún reki
rýtinginn í bakið á þeim seinna.
.ínkfíþjár
Skömmtunarstjórar listarinnar
Að deila og drottna hefur gefist
stórveldum vel til að viðhalda valdi
sínu og fullnægja drottnunargirni
sinni. Svo er líka hægt að útdeila
og drottna og í þeirri list kemst
enginn með tærnar þar sem
skömmtunarstjórar opinberra
sjóða hafa hælana.
Að komast í úthlutunaraðstöðu
er mikill heiður og sækja margir
stíft í þær virðingarstöður og sér-
staks heiðurs verða þeir að-
njótandi sem trúað er fyrir að
styðja, styrkja og varðveita
Iistmenninguna með því að
færa henni og handhöfum
listarinnar almannafé sér til afrétt-
ingar og eflingar.
Þegar skipt er um ráðherra
mennta og menningar, sér hann
um að skipta um formenn allra
þeirra óteljandi úthlutunarráða og
-nefnda sem sjá um viðurgjörning
og viðhald íslenskrar menningar,
sem almúginn stendur í látlausri
þakkar- og peningaskuld við.
Við formannaskiptin breytist yfir-
leitt ekkert annað en það, að
vinstri persóna tekur við af hægri-
sinnaðri persónu eða miðjumoðs-
persónu eða öfugt, að afhenda
menningarfólki eða menningar-
stofnunum peninga og heiður.
Sem síðan þakkar fyrir sig og seg-
ist vera afskaplega upp með sér af
því að heiðurinn er svo mikils virði
og flytur svo skyldugan fyrirlestur
um að peningaframlög séu upphaf
og endir allrar listsköpunar.
Burt með gargið
Svo bar til eftir síðustu stjórnar-
skipti að Hrafn Gunnlaugsson varð
ráðherraskipaður formaður Menn-
ingarsjóðs útvarpa og er farinn að
láta til sín taka á menningarsvið-
inu eins og fyrri daginn.
Þar sem Krummi kærir sig ekkert
um að ganga í annarra spor, ætlar
hann að breyta hlutverki sjóðsins
hið snarasta og ætlar fyrir það
fyrsta að hætta að styrkja Sinfón-
íuhljómsveitina. Ráðamenn henn-
ar segja þá sjálfgert að leggja hana
niður. Menningarsjóður útvarp-
anna leggur til svo sem fjórðung af
rekstrarkostnaði hljómsveitarinn-
ar.
Hrafn hlýtur að öðlast stuðning
og aðdáun allra þeirra, sem í gegn-
um tíðina hafa heimtað að sinfón-
íuskömmin verði lögð niður. Þeir
hinir sömu vilja ekkert helvítis
sinfóníugarg í útvarpið og telja frá-
leitt að hið opinbera sé að standa
undir slíkum rekstri.
Ekkert að skilja
Menningarsjóður útvarpa fær til
ráðstöfunar hundraðshluta af aug-
lýsingatekjum útvarpa, og á út-
hlutunarnefndin að styrkja menn-
ingarstreð sömu útvarpa og leggja
fram styrktarfé til að búa til list-
rænar menningardagskrár á veg-
um sömu útvarpsstöðva og skatt-
urinn er Iagður á.
Ef lesendur skilja þetta ekki, ger-
ir það ekkert til, því það er hvergi
vitglóru að fmna í þessari skatt-
heimtu og ríkisrekinni úthlutun-
aráráttu, sem á að vera menning-
unni til framdráttar.
Stjórn innheimtu- og úthlutun-
arsjóðs útvarpsmenningar hefur
tugi milljóna króna til ráðstöfunar,
og nýi formaðurinn veit hvað hann
ætlar að gera við aurana þegar bú-
ið er að leggja Sinfóníuhljómsveit
íslands niður.
Hann sagði í útvarpsviðtali að
sjóðurinn ætti að vera til styrktar
kvikmyndagerð og sér í lagi ber
hann fyrir brjósti einkaframtakið í
greininni.
Það er ekki nýtt á íslandi að for-
mælendur einkaframtaks telji
sjálfsagt að opinber skattheimta og
opinberir sjóðir standi undir því.
Sem sagt, að forsenda einkafram-
taks í kvikmyndagerð er að skatt-
heimtan standi undir því og ráð-
stjórn úthluti og ráðskist með þá
skattpeninga og sjái um að þeir
lendi hjá verðugum.
Hlutverkið
Sem fyrr segir munu einhverjir
áreiðanlega fagna því að Sinfóníu-
hljómsveit íslands verði gerð
óstarfhæf og fer í sjálfu sér ekki illa
á því að menningarviðleitni ljós-
vakamiðlanna standi yfir höfuð-
svörðum hennar, svo mjög sem
amast hefur verið við garginu úr
henni gegnum tíðina.
„Goð“, „kappar" og „hetjur" dag-
urlagamenningarinnar, sem
fréttamenn og dagskrárkynnar
ljósvakamiðlanna nefna svo, eiga
hug og hjörtu allra dagskrárgerð-
armanna og sinna ágætlega því
menningarhlutverki útvarpa sem
efni standa til.
En hvers vegna auglýsingatekjur
útvarpa og sjónvarpa eiga að renna
til einkaframtaks bíóstráka og
stelpna, veit Hrafn Gunn-
laugsson manna best.
Hver menningarauki er
annars að þessum hallæris-
sjóði er álitamál. Það hlýtur
einnig að vera álitamál hvort ekki
sé afar óeðlilegt að leggja skatt á
tilteknar tekjur með þessum
hætti, til þess eins að láta opinbera
tilsjónarmenn ákvarða til hvaða
menningarstarfsemi á að láta
skattpeninginn renna og til hvaða
persóna.
Enn má velta fyrir sér hvað rétt-
læti að formaður hringavitleysu
eins og þessa menningarsjóðs gefi
yfirlýsingar út og suður um að
taka fjórðung af rekstrarfé sinfón-
íuhljómsveitar til annarrar starf-
semi. Fulltrúi menntamálaráð-
herra í ríkisrekinni útvarpsmenn-
ingu minnist hvergi á að hljóm-
sveitin fái þá tekjur úr öðrum
matarholum og enn síður þarf ráð-
herrann að skipta sér af þessu
ráðslagi öllu.
Menningarmenn allir þegja
þunnu hljóði og bíða þess hvemig
mál skipast. Allir utan einn bíða
þeir eftir heiðursúthlutunum úr
hendi ráðherraskipaðra nefnda eða
jafnvel sjálfs Alþingis, sem úthlut-
ar ævilöngum heiðri til þeirra sem
mest þurfa á svoleiðis að halda.
Það er ekki varlegt að fara að
leggja orð í þann belg, sem styggt
gætu úthlutunarnefndir ríkisins
eða ríkisstofnana sem útdeila
menningarfé. Þess vegna ber að
fara varlega og umbera hótanir
formanna sovétanna, sem halda
listmenningunni á íslandi gang-
andi með réttlátum úthlutunum.
Fáir munu því biðja Sinfóníu-
hljómsveitinni griða, enda er hún
ekki hátt skrifuð hjá menningar-
standi útvarpanna, sem frnnur þar
hvergi goð, hetjur né kappa. Það
lið heyrir aftur á móti til lágmenn-
ingu og bíógerðarfólki.