Tíminn - 23.04.1992, Qupperneq 7

Fimmtudagur 23. apríl 1992
Tíminn 7
Guðmundur Jónas Krístjánsson:
Róttæklingar í ríkisstjóm
Meðan kommúnisminn var og hét, var hann og nytsamir sakleys-
ingjar hans kallaðir róttæklingar. Þeir vildu umbylta þjóðfélaginu
frá grunni og koma á svokölluðu alræði öreiganna. Heimsbylting
var þeirra æðsta markmið. Nú þegar kommúnisminn hefur orðið
gjaldþrota, bregður svo við, að önnur bylting róttæklinga virðist
vera í uppsiglingu. Þetta eru svokölluð frjálshyggjuöfl, sem dýrka
og dá óhefta markaðshyggju, hvað sem hún kostar, og hika jafn-
vel ekki við, líkt og heimskommúnisminn, að hafna öllum þjóð-
legum viðhorfum og verðmætum, ef svo ber undir. Til liðs við
þessi öfl hafa svo komið hinir alþjóðasinnuðu sósíaldemókratar,
en alþjóðahyggja þeirra virðist falla mjög vel inn í bandalag hinna
alþjóðasinnuðu nýkapítalista.
Alþjóðahyggja og
miðstýring
Eitt gleggsta dæmi þessa eai þau
viðhorf og markmið, sem mótuð
og þróuð hafa verið með tilkomu
stundartískufyrirbærisins Evrópu-
bandalag. í raun má segja, að Evr-
ópubandalagið sé að verða eins-
konar arftaki Sovétskipulagsins
hvað alþjóðahyggjuna varðar, og
stefnir að því óðfluga að líkjast því
hvað miðstýringuna varðar Iíka.
Slík alþjóðasinnuð miðstýringar-
árátta hefur ætíð endað með
ósköpum, enda hafa t.d. margir
þjóðlegir íhaldsmenn víðsvegar í
Evrópu af þessu miklar áhyggjur.
Engu að síður er svo að sjá, að rót-
tæklingar óheftrar markaðs-
hyggju, með dyggum stuðningi al-
þjóðasinnaðra sósíaldemókrata,
ráði ferðinni og hafí nánast heillað
þorra manna og þjóða upp úr
skónum nú um stundarsakir. Við
þurfum ekki nema að skoða EB- og
GATT-glýjuna þessa dagana hjá
hérlendum krötum og ráðamönn-
um, sem aðhyllast róttæka mark-
aðshyggju, til að sjá hversu langt
þessi hugsjónaveiia er komin hér á
landi. Hinn sósíaldemókratíski ut-
anríkisráðherra, Jón Baldvin
Hannibalsson, hefur nú staðfest
það sem hann sagði ósannindi
Steingríms Hermannssonar fyrir
kosningar, að kratar stefndu að að-
ild íslands að EB. Nú eru nefnilega
hérlendir kratar formlega komnir í
sveit frjálshyggjuaflanna á íslandi,
sem stefna markvisst að aðild ís-
lands að Evrópubandalaginu.
Róttæklingar
í ríkisstjórn
Það á því engum að koma á
óvart, þótt hérlendir markaðs-
hyggjumenn og sósíaldemókratar
næðu að mynda ríkisstjórn á met-
tíma s.l. vor, enda höfum við ís-
lendingar ekki farið varhluta af
gjörbreyttri stjórnarstefnu síðan.
Það má því segja að í stað komm-
únískra róttæklinga — sem höfðu
hér á árum áður uppi áform um að
umbylta íslensku þjóðfélagi á
grundvelli marxískra kennisetn-
inga, og innlima það í Sovét-kerfið
— hafi nú komið aðrir róttækling-
ar til sögunnar. Þar eru á ferðinni
róttæklingar óheftrar markaðs-
hyggju, ásamt hérlendum krötum,
sem ætla sér bersýnilega líka að
umbylta íslensku þjóðfélagi á ör-
stuttum tíma og koma því inn í
Evrópubandalagið. Áform núver-
andi valdhafa eru því orðin býsna
áþekk áformum kommúnista forð-
um, þótt undir öfugum formerkj-
um sé. Þess vegna má segja að í
dag séu róttæklingar komnir inn í
ríkisstjóm. Það er allt sem bendir
til að svo sé, eftir að ríkisstjóm,
sem gmndvallar stefnu sína svona
augljóslega á róttækum frjáls-
hyggjuviðhorfum auk vantrúar á
íslenskri framtíð með dæmigerðri
kartískri alþjóðahyggju, hefur tek-
ið völd.
Já, í raun má segja, að það sé
með ólíkindum hvað ríkisstjórnin
hafi getað skapað mikla óvissu og
haft neikvæð áhrif á þjóðlífið, á
þeim tiltölulega stutta tíma, sem
hún hefur starfað. Hið mikla og
róttæka niðurrif, sem ríkisstjórnin
hefur beitt sér fyrir gagnvart öllu
því sem flokkast undir velferð og
félagslegt jafnvægi í þjóðfélaginu,
er löngu komið út í öfgar, og hefur
þegar kynt undir þá miklu kreppu,
sem nú er að þjaka þjóðina og sem
dregur úr henni allan kjark. Hið
slæma ástand í atvinnumálum,
byggðamálum og kjaramálum má
fyrst og fremst rekja til þeirrar
frjálshyggjuróttækni (mér-kemur-
ekki-við-stefnan), sem svo mjög
hefur einkennt stefnu og gerðir
ríkisstjórnarinnar, og sem gamal-
reyndir og þjóðhollir íhaldsmenn,
eins og Matthías Bjarnason og
fleiri, vara nú mjög við. Nú síðustu
misseri hefur afskiptaleysisstefna
þessi einkum komið niður á undir-
stöðuatvinnuvegi þjóðarinnar og
byggða- og kjaramálum. Það má
því færa fyrir því gild rök, að það
séu róttæklingar, sem stjórni ríkis-
stjórninni, og séu langt komnir
með að fremja þjóðfélagslegt
skemmdarverk, eins og kommún-
istarnir ætluðu sér forðum. Og
jafnvel á alþjóðavettvangi hafa þeir
skaðað ímynd íslands, eftir að for-
sætisráðherrann fór í sína svo
mjög umdeildu heimsókn til þess
ríkis, sem hvað frægast er í heim-
inum fyrir hryðjuverkaróttækni
gagnvart grannþjóðum sínum.
Þannig má segja að flestir ráðherr-
ar þessarar ríkisstjórnar bókstaf-
lega elti uppi allt sem flokka má
undir hina vafasömustu róttækni,
jafnvel þótt þeir þurfi að fara
heimshorna á milli til að elta hana
uppi, eins og hin misheppnaða för
forsætisráðherra til hinna um-
deildu síonista ber glöggt vitni
um.
Ríkisstjóm fyrir-
hyggju í stað skað-
legrar fijálshyggju
íslenskt samfélag er fámennt og
smátt í sniðum. íslendingar hafa
því gegnum áratugina ætíð hafriað
öllum róttæklingum. Vilji þjóðar-
innar til þess, hvers konar þjóðfé-
lag skal upp byggja, er skýr. Það er
þjóðfélag félagslegs réttlætis með
trú á íslenska framtíð. Allri bylt-
ingarkenndri róttækni hefúr ætíð
verið hafnað af fslendingum, hvort
sem hún hefur komið frá Hannesi
Hólmsteini Gissurarsyni eða Karli
Marx. íslendingar hafa nefnilega
aldrei viljað neinar byltingar-
kenndar lausnir við stjórn lands-
mála, allra síst eins og nú er að
eiga sér stað á stjórnarheimilinu,
m.a. með EB- daðrinu. Þvert á
móti er það ríkisstjórn þjóðlegrar
fyrirhyggju í stað skaðlegrar frjáls-
hyggju, sem þjóðin vill og þarfn-
ast. Hlutverk þjóðlegs og frjáls-
lynds miðjuflokks á tímum hinna
öfgafullu og blindu markaðs-
hyggjusjónarmiða, hefur því aldrei
verið eins mikilvægt og nú. Von-
andi fáum við því sem fyrst til
valda ríkisstjórn undir forystu
flokks eins og Framsóknarflokks-
ins, í stað þeirra ráðvilltu alþjóða-
sinnuðu markaðshyggjuróttæk-
linga, sem nú sitja við völd í óþökk
alþjóðar.
Höfundur er bókhaldari og hefur ofl
áður skrífað i Timann.
Vandað rit um sögur
frá landnámi Ingólfs
LANDNAM
INGÓLFS
Nýtt safn til sögu þess
4
Nýlega kom út fjórða bindið af rit-
inu „Landnám Ingólfs. Nýtt safn
til sögu þess“. í því er að finna
margar fróðlegar greinar fyrir alla,
sem áhuga hafa á sagnfræði og
fomleifafræði.
Það er Félagið Ingólfur sem gef-
ur ritið út. Félagið er elsta héraðs-
sögufélag landsins, stofnað árið
1934. Það tekur til svæðisins sunn-
an Hvalfjarðar og vestan Ölfusár —
hins forna landnáms Ingólfs Amar-
sonar. Félagið gaf út á ámnum
1935-1940 ritið „Landnám Ingólfs:
Safn til sögu þess“ í alls tíu heftum.
Að auki gaf félagið út „Þætti úr
sögu Reykjavíkur" í tilefni af 150
ára afmæli kaupstaðarins árið
1936. Félagið var endurreist árið
1980 og árið 1983 kom út fyrsta
bindið af tímaritinu „Landnám
Ingólfs. Nýtt safn til sögu þess“.
Kristján Eldjárn ritar grein um
draugagang á Bessastöðum. Krist-
ján segir frá draugagangi frá sjón-
arhomi, sem maður á ekki að venj-
ast. Útkoman er bráðskemmtileg.
Eftir lestur greinarinnar skilur
maður betur hvernig draugasögur
verða til. Sagan af vofu Appollóníu
Schwarzkopf virðist t.d. vera mun
yngri en maður hefði talið.
Már Jónsson gerir grein fýrir
dulsmálum í landnáminu. Már hef-
ur síðustu ár unnið að rannsókn-
um á kynferðismálum íslendinga,
þ.e. viðhorfum samfélagsins til
kynferðismála, kynlífshegðun fólks
við þessar aðstæður, löggjöf, brot
og refsingu. Nú styttist í að Már
birti rannsóknir sínar og verður
það án efa fróðleg lesning. Grein
Más í Landnámi Ingólfs gefur
ágæta innsýn í stöðu kvenna og
þær aðstæður sem þvinga þær til
óhæfuverka.
Lýður Bjömsson segir frá
heimavamarliði Levetzows og her
Jörundar hundadagakonungs. Það
er sjálfsagt fáum kunnugt að
danska stjórnin hafði uppi tilburði
til að koma upp her á Islandi. Það
er greinilegt af ritgerð Lýðs að ís-
lendingar hafa aldrei verið miklir
hermenn.
Grein Önnu Agnarsdóttur um
Gilpinsránið árið 1808 kemur í
rökréttu framhaldi af skrifum Lýðs.
Grein Önnu fjallar um það þegar
enski „sjóræninginn" Gilpin kom
til íslands og stal Jarðabótasjóðn-
um, eða The King’s Money Box,
eins og hann var kallaður. Ekki er
langt síðan Anna lauk við doktors-
ritgerð sína, en greinin um Gilp-
insránið er hluti af henni. Anna
skrifar óvenju lifandi og skemmti-
legan stíl. Oftar en ekki fær maður
það á tilfinninguna að maður sé að
lesa spennusögu en ekki sagnfræði.
Guðmundur Ólafsson gerir
grein fyrir fomleifarannsóknum á
Bessastöðum. Rannsóknunum er
hvergi nærri lokið. Þegar hafa
komið fram margar og merkilegar
upplýsingar um líf manna á Bessa-
stöðum og vafaiaust á margt eftir
að koma fram við frekari rannsókn-
ir. Þá gerir Margrét Hallgrímsdótt-
ir ítarlega grein fyrir fomleifarann-
sóknum í Viðey 1978- 1989. Rann-
sóknirnar í Viðey em án efa í hópi
merkilegustu fomleifarannsókna,
sem fram hafa farið á íslandi. End-
anlegra niðurstaðna þeirra verður
beðið með óþreyju.
Ég er kominn upp á það
— allra þakka verðast —
að sitja kyrr á sama stað
og samt að vera að ferðast.
Þetta kvað skáldið góða um
landabréfabókina sína og mun
gagnsemi hennar ekki betur lýst.
Ferðalýsingar eru þó að þessu
leyti ennþá betri en landabréf. Það
get ég fullyrt eftir að hafa lesið
þrjár ferðabækur Sigurðar Gunn-
arssonar, fyrrverandi skólastjóra á
Húsavík. Eg hef ferðast með hon-
um í anda, séð fögur og frjósöm
lönd víða um heim, falleg fjöll og
mikla fjallgarða, suma margbreyti-
lega, forn og ný mannvirki og oft
hrifist með leiðsögumanninum. í
síðustu ferðinni með Sigurði
heimsótti ég gamalt Máravirki á
þélaölð InDÓlfur oof ilí .
Spáni, þar sem ég hafði komið
tvisvar áður. En í þriðju ferðinni,
sem ég fór ósýnilegur með Sigurði
og fylgdi frásögn hans, varð ég
fróðari en áður og tók eftir mörgu
sem mér hafði dulist fýrr, svo ná-
kvæm er frásögn hans og eftirtekt.
Þessi frásögn er í fjórðu ferða-
bókinni, sem er nýkomin út og ber
nafnið „í önnum dagsins". Sigurð-
ur hefur ferðast mikið um dagana
og heimsótt mörg Iönd. Alltaf eru
þó æskustöðvarnar efst í hugan-
um. í þessari bók er að finna góða
lýsingu á höfuðbólinu þar sem
hann er fæddur og uppalinn,
Skógum í Öxarfirði, sem hefur á
síðustu árum orðið fyrir miklum
og eyðandi náttúruhamförum. Er
sú saga hörmuleg.
Auk ferðaþátta Sigurðar eru í
nýju bókinni nokkrar tækifæris-
Pétur Sigurðsson skrifar um for-
vera Reykjavíkur, Hólminn, og
fyrstu tilburði manna til að hefja
þar skipulagða verslun. Nafni hans,
Pétur H. Ármannsson, gerir grein
fyrir byggingarsögu Skólavörðu-
holts og þeim stórbrotnu bygging-
um sem Guðjón Samúelsson,
húsameistari ríkisins, vildi að
byggðar yrðu þar.
Auk þess eru birt skjöl, sem
varpa ljósi á líf fólks á 19. öld í
Landnámi Ingólfs. Fjöldi mynda og
korta prýða bókina.
Hér er á ferðinni óvenju vandað
og skemmtilegt rit, sem flestir
ættu að geta haft gaman af. Grein-
arnar í bókinni em áhugaverðar og
skemmtilega skrifaðar.
Egill Ólafsson
ræður og síðast en ekki síst nokk-
ur ljóð eftir hann. Hann hefur oft á
góðra vina fundi skemmt mönn-
um með því að flytja margar af
snjöllustu lausavísum þingeyskra
alþýðuskálda, og hefur nú tekið sér
sæti í röðum þeirra. Því til sönn-
unar fara hér eftir tvö sýnishorn:
Sé hér örðugt frið að fá,
fátt um kveðjur heitar,
heim til þín um höfin blá
hugur jafnan leitar.
Því ég segi þetta nú:
Þó að hér sé myrkur,
í „útlegðinni“ alltaf þú
ert mér Ijós og styrkur.
Þórarinn Þórarinsson
I önnum dagsins
Ný bók eftir Sigurð Gunnarsson