Tíminn - 24.06.1992, Blaðsíða 2

2 Tíminn
Miðvikudagur 24. júní 1992
Formaður Dagsbrúnar telur útgerð frystitogara þjóðhagslega mjög óhagkvæma og vill stöðva fjölgun
þeirra og takmarka heimildir þeirra til veiða. Guðmundur J. Guðmundsson:
BURT AF GRUNNSLÓÐ
MEÐ FRYSTITOGARANA
Guðmundur J. Guðmundsson, formaður Dagsbrúnar, lagði á dög-
unum fram tillögur í samstarfsnefnd aðila vinnumarkaðarins í at-
vinnumálum í fyrradag. Tillögur Guðmundar miða að þvf að hefta
veiðar frystitogara á heimamiðum og stöðva frekari fjölgun slíkra
togara. Þær hafa ekki fallið í frjóa jörð hjá útgerðarmönnum og sjó-
mönnum á frystitogurunum, en við því bjóst raunar Guðmundur og
lætur sér það f léttu rúmi liggja.
Guðmundur J. Guömundsson, formaður Dagsbrúnar.
Hann segist hins vegar hafa orðið
þess var að tillögur hans og mark-
mið þeirra eigi sér hljómgrunn hjá
flestum öðrum þjóðfélagshópum.
Tíminn ræddi við Guðmund J. Guð-
mundsson um tillögumar og til-
ganginn með þeim. Guðmundur var
spurður hvort rekstur frystitogara
væri ekki einmitt hagstæður og af-
urðirnar í háu verði, þannig að
skynsamlegast væri því þvert á móti
að þeir væru sem flestir. Guðmund-
ur svaraði:
„Hagkvæmnin orkar mjög tvímæl-
is. Að vísu koma þeir betur út að því
leyti að þeir em með hagstæðari að-
stöðugjöld frá sveitarfélögum og
orkan, sem þeir fá úr olíunni til
vinnslunnar úti á sjó, er ódýrari en
raforka til fiskvinnslu í landi. Auk
þess em ýmsir fleiri þættir, sem em
rekstri frystitogara mjög í hag, sam-
anborið við vinnslu í landi. Fyrst og
fremst skiptir þó sköpum fyrir hag-
kvæmnina að verksmiðjan um borð
í frystitogaranum er í gangi 24 tíma
sólarhringsins."
Guðmundur segir að á hinn bóginn
mæli ýmislegt mjög gegn útgerð og
vinnslu frystitogara. Meðal þess sé
það að vinnslugeta þeirra sé einhæf
og vélarnar ráði almennt t.d. ekki
við mjög stóran fisk og flaki hann af-
ar illa, auk þess sem hráefnisnýting
teljist vart almennt fullnægjandi. Þá
sé öllum afgöngum hent lýrir borð,
sem og þeim fiski sem ekki er talinn
hæfur til vinnslu hverju sinni. öllu
slíku sé mtt fýrir borð í hafið aftur,
og úrkastið geti jafnvel numið 70%
af því sem um borð kom í trollinu.
En lítum á tillögur Guðmundar J.
Guðmundssonar:
Ekki fleiri frystitogara
1. Nefndin leggur til að kaup á fleiri
frystitogumm til landsins verði al-
gjörlega stöðvuð.
2. Þeim frystitogurum, sem nú em
í eigu íslendinga, verði bannaðar
veiðar í fjóra mánuði á ári á hefð-
bundnum fiskislóðum.
3. Sala á ísuðum og óunnum þorski
og ýsu til útlanda verði algjörlega
bönnuð frá og með 15. júlí nk.
4. Nefndin láti kanna ítarlega hvort
ekki séu möguleikar á að flaka allan
þann karfa, sem nú fer á Þýskalands-
markað. Aðalmarkaður okkar fýrir
karfa er Þýskaland, og er hann seld-
ur þangað ísaður og óunninn.
5. Öllum fiski, sem veiddur er hér
við land, skal landaö hér heima, t.d.
til fiskmarkaða. Stefnt sé að því, að
þetta komi til framkvæmda 1. okt
nk.
Guðmundur að meginbotnfiskafli
íslendinga sé veiddur af togumm.
Togarar séu nú um 110 talsins, þar
af eru 28 frystitogarar. Tveir nýir
frystitogarar til viðbótar séu nú
komnir til landsins og séu að hefja
veiðar. Tveir til fjórir þar til viðbótar
séu í smíðum erlendis eða verið að
undirbúa kaup á þeim, og ennfrem-
ur sé verið að huga að útgerð enn
fleiri.
Vannýttar fjárfestingar
í landi
Þegar hugað sé að útgerð frystitog-
ara, sé venjulegast keyptur kvóti
með því að kaupa gömul skip og
báta til úreldingar. A móti gömlum
og/eða litlum skipum komi stórt og
miklu öflugra skip. Þó að með þessu
haldist fiskiflotinn á sama brúttó-
lestastigi, séu nýju skipin miklu af-
kastameiri og afkastageta togara-
flotans því sífellt að aukast.
„Þróunin verður auk þess að
vinnslan færist í stöðugt auknum
mæli út á sjó og milljarðafjárfest-
ingar í landi liggja ónotaðar stóran
hluta vinnuvikunnar. Algengt er að
aðeins sé unnið þrjá daga í viku í
stórum frystihúsum á útgerðarstöð-
unum. Mismuninn borgar aK'innu-
leysistryggingasjóður. Þarna er því í
raun verið að láta ríkið greiða með
þessari vinnslu," segir Guðmundur.
Hann segir að það sé í raun harla
undarlegt að á einum stærsta út-
gerðarstað landsins hafi verið komið
upp nýrri flæðilínu og fullkomnustu
tækjum í frystihús eitt, og kostað til
þess milljónatugum. „Þegar búið
var að því, varð einhver hugarfars-
breyting og þeir sóttu um lán til
Fiskveiðisjóðs til að kaupa frystitog-
ara. Fiskveiðisjóður var eitthvað
tregur, en þá fengu mennirnir bara
500 milljóna erlent lán með uppá-
skrift frá viðskiptaráðherra til að
kaupa frystitogara, og afskráðu tvö
skip á móti honum. Og nú stendur
nýendurnýjað frystihúsið autt og
engin hráefnisvinnsla fer þar fram
að neinu gagni. Mörg sams konar
dæmi get ég nefnt, en læt það vera
að sinni.“
Guðmundur segir í greinargerð
með tillögum sínum að afurðir
frystitogaranna fari í einföldustu og
ódýrustu pakkningar. Síðan er siglt
með þennan fisk til útlanda, hann
þíddur upp í erlendum verksmiðj-
um og úr hráefninu unnir hinir
ýmsu fiskréttir. Með þessu stefni ís-
lendingar hraðbyri í að vera í vax-
andi mæli hráefnisframleiðendur.
Verðmætari
djúpsjávarkarfi
í greinargerð með tillögu nr. 2 seg-
ir Guðmundur að fyrir nokkrum ár-
um hefði verið á það bent að íslend-
ingar nýttu sér djúpsjávarmið til
karfaveiða. Jafnframt var bent á að
Rússar hefðu þar stundað veiðar í
stórum stíl um árabil. „Þetta var af
mörgum talin fráleit tillaga. Karfinn
á þessum djúpsjávarmiðum suður af
Reykjanesi væri alsettur kýlum, vart
hæfur til manneldis og illveiðanleg-
ur á slíku dýpi. Nú stunda a.m.k.
þrír togarar þessar veiðar og fá góð-
Ómerkt net fannst í Helguvík síðast-
liðna nótt með einum þorski og tíu
löxum, bæði eldislaxi og göngulaxi,
að því talið er.
Lögreglumenn á eftirlitsferð urðu
varir við netið og tóku það. Ekki er
vitað hvað netið hefur verið þarna
lengi.
an afla. Að vísu þarf stór og öflug
skip á þessar veiðar. Fiskifræðingar
telja að veiða megi um 50 þúsund
tonn á ári á þessum miðum. Beina
þarf stórum og öflugum frystitogur-
um öðrum fremur á þessi mið.
Rússar hafa gefið upp að þeir hafi
veitt þar 93 þúsund tonn eitt árið,“
segir Guðmundur.
Hann bendir á að nú, þegar þorsk-
og annar aflakvóti Islendinga
minnkar, hljóti að þurfa að beina
stærri og öflugri skipum á djúpsjáv-
armið, í stað þess að þeim leyfist
eins og nú að veiða á grunnslóð
ásamt trillubátum og minni togur-
um. Brennandi þörf sé nú fýrir ís-
lenskan þjóðarbúskap á nýjum og
fjarlægari miðum og nýjum fiskiteg-
undum. Slíkar þvinganir á frystitog-
ara, sem fram koma í þessum tillög-
um, myndu örva slíkar veiðar.
Varðandi tillögu nr. 3 segir Guð-
mundur að fýrir tveimur til þremur
árum var mun meira siglt með
óunninn ísaðan fisk til Evrópulanda,
aðallega til Bretlands og Þýskalands.
Með tilkomu fiskmarkaða og afla-
miðlunar hafi dregið úr þessum út-
flutningi frá því sem áður var, en um
60% af þessum fiski fóru til vinnslu í
verksmiðjum erlendis, en aðeins
40% til beinnar neyslu. Þetta vanda-
mál sé þó enn til staðar og afleiðing-
arnar þær sömu og af útgerð frysti-
togara: frystihús standi verkefnalítil
og fiskvinnslufólk atvinnulaust. Mál
sé að linni.
í greinargerð með tillögu nr. 4 seg-
ir að stór hluti af karfa fari til Þýska-
lands óunninn. Margir kunnugir
fullyrða að ef karfanum væri landað
hér heima, hann flakaður og flökin
send út í gámum með skipum eða
flugi, þá hefðum við möguleika á að
ná þessum þýska markaði. Að vísu sé
líklegt að þýskir fisksöluhringir,
sem ráða nú þessum markaði,
myndu snúast gegn þessu, þar sem
þeir annast flökun og dreifingu sjálf-
ir. Nauðsynlegt sé að láta hæfustu
menn kanna þetta mál hið skjótasta.
Guðmundur J. Guðmundsson telur
loks að ef öllum fiski af heimamið-
um væri skylt að landa hérlendis, þá
myndi skapast við það mikil vinna
og auk þess betri aðstaða til að fýlgj-
ast með gæðum og magni. Útlend-
ingar gætu þá keypt fisk á innlend-
um fiskmörkuðum, en yrðu að
koma til ísiands til að sækja hann.
Hverfandi líkur væru á að slíkt
myndu þeir gera í stórum stfl, því að
skipa þyrfti fiskinum aftur um borð í
skip. Útlendingar, sem keyptu fisk á
markaði hér, myndu því að öllum
líkindum láta vinna hann eftir sín-
um óskum hérlendis, og flytja hann
síðan út að því loknu. —sá
„Við höfum einu sinni áður tekið
þarna net,“ segir Þórir Maronsson,
lögreglustjóri í Keflavík. „Það hefur
verið vitað að lax kæmi þarna við á
ferð sinni meðfram ströndinni."
Lögreglan reynir nú að koma upp
um eiganda netsins, en hann hefur
enn ekki gefið sigfram. —GKG.
í greinargerð með tillögu 1 segir
Vélamarkaður
• •
JOTUNS
Listi yfir notuö tæki til á lager
• PZ 330 Múgavél
• PZ 381 Múgavél
• PZ 600 Heytætla
• KVERNELAND 7510/12 ’88-'90
Heypökkunarvélar
• VESTMEK rúllutætari
• CLAAS R4689 Rúllu-
bindivél
• CLAAS R46 89 rúllu-
bindivél 150x120
• Deutz-Fahr '87 rúllubindi-
vél 120x120
• MF 350 dráttarvél 2wd
1987 47 hö.
• MF 240 dráttarvél 2wd
1986 47 hö.
• CASE 1394 dráttarvél
m/tækjum 4wd 1985 71 hö.
• MF 390T dráttarvél 4wd
1990 90 hö.
• UNIV. 445 dráttarvél 2Wd
1988 47 hö.
• IH XL585 dráttarvél 2wd
1985 58 hö.
• STILL 21/2 tonns vörulyftari
• MF 355 dráttarvél
m/trima ámoksturstækjum 2wd
55 hö.
• MF 3080 dráttarvél
m/frambúnaöi 1987 4wd 100 hö.
• CASE 785 dráttarvél
m/veto ámoksturstækjum 4wd
1989
• Deutz 6207 dráttarvél
m/grind 1982
• MF 60H 1987 grafa
• MF 50B 1975 grafa
• CACE 580 árg. '86 grafa
• IH 585 árg. '85 4x4
• ZETOR 6211 árg. 90
• CLAAS Markant 65 árg. '87
• R 46 árg. '89
• Kverneland mllutætari
• LAVRENCE EDWARD
pökkunarvél '89
• Eigum einnig Bandit sláttuvélar
fyrir bæjarfélög og golfklúbba á
sérstökum afsláttarkjörum.
• Ný CLAAS 165 sláttuvél.
JKafutyilHjíiíl
Wtési)$fy
HOFÐABAKKA 9 • 112 REYKJAVÍK • SÍMI 91-634000
Ólöglegar veiðar:
Net fannst
í Helguvík