Tíminn - 26.06.1992, Blaðsíða 5

Föstudagur 26. júní 1992
Tíminn 5
Hallgrimur Þ. Magnússon:
Kirkj a í tilvistarkreppu -
Er tæknin orðin hættuleg?
Á þessum árstíma standa oft yfir miklar ráðstefnur hér í Reykja-
vík og eru nú t.d. tvær slíkar í gangi. Önnur er Prestastefna Is-
lands, þar sem verið er að leita ráða hvemig auka megi trú al-
mennings á kirkju landsins og boðskap hennar. Það vekur upp
spuminguna hvort kirkjan hafi verið á rangri leið og látið afvega
villast í sínum boðskap; kannski hún hafi brotið orð Krists, sem
hann mælir í Qallræðunni, en þar segir hann að ekki sé hægt að
þjóna tveimur herrum og annað hvort verði maður að þjóna guði
eða Mammon. Liggur kannski veikleiki kirkjunnar í því að hún
hefur tekið mannasetningar fram yfir lögmál skaparans og þeirra
sanninda sem birtast í hinni helgu bók? Þannig þjónað guði
kannski meira með munninum og hjartað í þjónum hennar verið
bundið við íslenskt þjóðfélag eins og það hefur skapast á síðustu
árhundmðum, en það á einnig í tilvistarkreppu.
Önnur ráðstefna, sem haldin er
hér í Reykjavík á þessum árstíma, er
fundur norrænna röntgenlækna.
Þar fjallaði Ásmundur Brekkan pró-
fessor um það í hátíðarræðu sinni
hvort tæknin væri hugsanlega orðin
okkur hættuleg, eins og hún birtist
inni á nútíma sjúkrahúsum í dag, en
þjóðfélagið hefur lagt á það áherslu
að okkur bæri að trúa á tækninýj-
ungar í heilbrigðiskerfinu og að þær
myndu veita okkur bata. En allar
þessar tækninýjungar gera málin
flóknari og auka mjög svo kostnað-
inn í sjúkrahúsrekstri landsmanna,
en allur kostnaður er jú greiddur af
sameiginlegum sjóðum okkar, en
þeir eru jú að sligast undan velferð-
arkerfinu sem kallað er.
í áðumefndri fjallræðu stendur
einnig: Sælir eru einfaldir í anda,
því þeirra er guðsríkið. Er kannski
allt lífið miklu einfaldara heldur en
við gemm okkur í hugarlund og
sannast þar kannski máltækið: Það
uppsker hver eins og hann sáir?
Við skulum í sameiningu athuga
málið aðeins nánar. Víkjum aftur að
fjallræðunni, en þar segir Kristur:
Augað er lampi líkamans. Sé auga
þitt heilt, mun allur líkami þinn
bjartur. En sé auga þitt spillt, verður
allur líkami þinn dimmur. Ef nú
ljósið í þér er myrkur, hvílíkt verður
þá myrkrið.
Vísindamenn hafa jú sýnt og
sannað það á síðustu áratugum
hvemig sólargeislamir, þ.e.a.s. ljós-
ið með sínu margþætta litrófi, fara í
gegnum augað og hafa áhrif á mis-
munandi líffæri í líkamanum. Og
þeir hafa sýnt fram á hvemig ljósið
og birtan er nauðsynleg til þess að
líkami okkar starfi eðlilega og sanna
þar með að ljós nærir ljós.
Önnur fræðigrein hefur á undan-
fömum ámm verið að ryðja sér til
rúms hvað varðar sjúkdómsgrein-
ingu á Vesturlöndum og nefnist á ís-
lensku lithimnugreining. Fyrst er
getið um hana árið 1853, en hún
segir okkur einmitt að hægt sé að
lesa ástand líkamans úr lithimnu
augans, og ekki nóg með það, held-
ur sannar hún einnig rannsóknir
Niels Finsen, en hann var jú af ís-
lensku bergi brotinn og fékk Nób-
elsverðlaunin fyrir sínar rannsóknir.
En hann sýndi jú fram á það t.d. að
Ijós fer ekki í gegnum svartan lit, en
það er það sama og við sjáum í lit-
himnugreiningunni að þegar svo
miklar hrömunarbreytingar koma
þar fram að svart svæði hefur mynd-
ast, þá hleypir það ekki Ijósgeislan-
um inn í sig og þá er líkaminn í
myrkri á nákvæmlega sama hátt og
Kristur lýsir.
En þetta kemur einnig heim og
saman við annað sem Kristur segir í
fjallræðunni, það er: Betra er að sjá
flísina í auga bróður síns en bjálk-
ann í auga síns sjálfs. Því ef við at-
hugum lithimnuna, þá á hvert líf-
færi sér ákveðinn stað sem við setj-
um heim og saman við klukkuskífu.
En þegar við þurfum að athuga
augu okkar sjálfra, þá verðum við að
gera okkur grein fyrir því að við
þurfum að nota spegil og þá sjáum
við spegilmynd af auganu, þ.e.a.s. að
það sem á að vera klukkan þrjú það
verður klukkan níu. Það má kannski
einnig vekja athygli á því að vísinda-
menn halda því fram að 85% af lær-
dómi okkar komi í gegnum augun,
því augun séu framlenging af heil-
anum. Því eftir því sem heilsufari
þjóðarinnar hrakar, þá missum við
trúna á okkur sjálf og um leið á boð-
skap föðurins, því hann skapaði okk-
ur í sinni mynd, því minna ljós
kemst þá inn í heilann á okkur.
Þama sjáum við einfaldleikann í
sinni réttu mynd, og ef við tryðum
þessu þá værum við ekki háð hinni
miklu tækni sem er alls ráðandi í
dag og þyrftum ekki að hafa áhyggj-
ur af því að hún væri okkur hættu-
leg. En þar með væri jú kirkjan
komin í andstöðu við þá sem stýra
heilbrigðismálum þjóðarinnar, því
þeir berjast sem Ijón á móti svona
villutrúarkenningum og krefjast
geðrannsókna yfir hverjum þeim
sem slfku trúa. Svo ástandið á ís-
landi í dag er ekki langt frá því að
vera það sama og í ísrael fyrir 2000
ámm og sýnir hvað við búum í raun
og veru við lítið frelsi í nútíma þjóð-
félagi.
Eitt í viðbót, sem athuga má, er
að eitt af því versta, sem er að fá í
burtu úr augunum, eru þau merki
sem við sjáum í lithimnunni við
inntöku á alls konar verksmiðju-
framleiddum lyfjum, en þau greiðir
jú íslenska ríkið ofan í landsmenn í
tonnatali. Aftur á móti það, sem
læknar best það sem úrskeiðis hefur
farið og sést í lithimnunni, það er að
borða þann mat sem skaparinn seg-
ir okkur og kemur fram í Mósebók
1:29, og borða hann ómengaðan
eins og hann kemur frá skaparan-
um. Ef við myndum trúa skaparan-
um hvað þetta snertir, að hann legg-
ur okkur til þann mat sem á raun-
verulega að halda lífi okkar við, þá
þyrftum við ekki að hafa áhyggjur af
okkur sjálfum, eða áhyggjur af um-
hverfi okkar, því að maðurinn er í
dag mesti spillingarvaldur á móður
jörð. Við þyrftum ekki að halda
mörg þúsund manna umhverfisráð-
stefnur og ekki þyrftum við heldur
að trúa því að tæknin væri sköpun-
inni fremri, eins og við virðumst
gera í dag.
Ég vil að lokum leyfa mér að
benda á, að til þess að hægt sé að ná
árangri, þá verðum við að byrja á
okkur sjálfum og rækta okkar eigin
garð. Það gerum við eingöngu með
því að taka mark á þeim orðum, sem
standa í hinni helgu bók, og virða
þau í hjarta okkar og láta þau vera líf
okkar, alveg sama hvað á dynur, því
eins og ég sagði í byrjun greinar
minnar, þá er ekki hægt að þjóna
tveimur herrum. Því eins og Kristur
sagði þegar hann var spurður hvert
æðsta boðorðið væri, að þá svaraði
hann: Ég drottinn guð ykkar er að-
eins einn, og elska skaltu drottinn
guð þinn af öllu hjarta þínu, allri
sálu þinni, öllum huga þínum og
öllum mætti þínum og elska náung-
ann eins og sjálfan þig. Og á hann þá
kannski við með náungann að elska
allt það, sem guð hefur í raun og
veru skapað, og bera þannig kærleik
til allrar sköpunarinnar og mynda
þannig himnaríki á jörð.
Höfundur er læknir.
LISTAHATIÐARPISTILL
Ekki verður betur séð en að Lista-
hátíð í Reykjavík hafi þróast veru-
lega með tímanum frá þeirri tón-
listarhátíð er Vladimir Ashkenazy
kom á laggir í árdaga. Því nú ægir
öllu saman: tónlist, leiklist, mál-
verki, dansi og hvers kyns uppá-
komum, eins og t.d. kabarett Bæj-
aranna Polt og Blosn í íslensku
óperunni 10. júní. Og allt er þetta
til bóta, því nóg er af tónlistinni
samt. Og hafi þótt á hana skorta,
var núna að ljúka annarri tónlistar-
hátíð hér í bænum, í þetta sinn
helgaðri orgeltónlist; svo kemur
Skálholtshátíð, og þannig koll af
kolli fram á haust þegar hringurinn
lokast með nýjum starfsvetrí. Og
við erum öll orðin einu ári eldrí og
eigum samsvarandi styttra eftir.
Ég heyri það utan að mér í um-
ræðum listrænna manna, að það
séu bara dónar sem reyni að skilja
listina —' lengra komnir njóta
hennar, láta hana streyma gegnum
sig, lauga sál sína í ómælisvíddum
hennar. Eða svo vitnað sé í einn af
þessum textum, sem seldir eru á
100 krónur á sýningum Listahátíð-
ar: ,AHt hefur sinn tón. Hamlet er
ekkert nema tónlist. Að vera eða
ekki vera. Setning sem felur í sér
heila sinfóníu."
Gerhard Polt er hins vegar lista-
maður sem höfðar til skilnings, því
hann er „pólitískur satíristi", gagn-
rýnandi síns þýska þjóðfélags af því
tagi sem hér þekkjast tæplega, þótt
Spaugstofumenn hafi kannski ein-
staka sinnum komist á svipaðar
brautir. Aðferð Polts á þessari sýn-
ingu var einræðan: Hann flutti
nokkra einleiki, þar sem hinn
dæmigerði miðaldra Þjóðverji
ræddi við áheyrendur eða við sjálfan
sig. Seinast kom hann reyndar fram
í gervi Rússa, og loks í gervi Amer-
íkumanns. Hann gerir þetta afar vel,
er prýðilegur leikari og bæði fynd-
inn og beinskeyttur. í skránni er eft-
irfarandi dæmi tekið:
Ferðamaður segir frá dvöl sinni í
Alsír: „Við höfðum frábært útsýni yf-
ir hafið frá hótelinu. Og af svölun-
um horfði maður beint niður í fá-
tækrahverfið. Þar sá maður hvemig
þeir gengu um og betluðu. Þetta var
virkilega myndrænt og skemmti-
legt. En ég verð að viðurkenna að
óiyktin var talsverð. Fýlan steig upp
af götunni upp á svalimar til okkar
og það er ekkert gert í þessu. Mér
finnst að það ætti að úða götuna
með einhvers konar vellyktandi.
Hvað um það — við fömm ekki
þangað aftur."
Og Polt útskýrði líka hvers vegna
hann er Evrópusinni: Þegar landa-
mærin verða þurrkuð út, verða öll
þau svæði, sem í rauninni em þýsk,
aftur hluti af Stórþýskalandi. Þar
með má telja Elsass og Lóthringen,
Austurríki og Suður-Tíról, Tékkó-
slóvakíu og Pólland, einnig mikinn
hluta Spánar (t.d. Andalúsíu, en
nafnið er dregið af Vandalúsía —
landi Vandala, sem vom Þjóðverjar,
sagði hann) og Bretlands (Engilsax-
ar vom Þjóðverjar).
Með Polt í för vom bræður þrír,
Hans, Michel og Christoph Well,
sem kalla sig Biermösl Blosn og
syngja og spila á klassísk bæversk
hljóðfæri, auk þess sem þeir hafa
gamanyrði í frammi. í upphafi kom
fram að þeir höfðu lært ögn í ís-
lensku, og hverja þeir höfðu um-
gengist: „Hæ, hæ, video. Bless,
bless, íslendingasögur. Hæ, hæ, ráð-
hús. Bless, bless, Tjömin." Hinn
yngsti bræðranna þriggja er annál-
aður tónlistarsnillingur í heima-
landi sínu og spilar á 17 hljóðfæri,
þar af er hann snillingur á tvö. Áður
spilaði hann fýrsta trompet í sinfón-
íuhljómsveit Munchenar, en þykir
Gerhard Polt.
skemmtilegra að vera á ferðinni
með bræðmm sínum eða Polt, auk
þess sem hann spilar á alvömtón-
íeikum um allar jarðir — hann er
dæmalaust flínkur trompetisti, eins
og þama kom skýrt fram. Auk þess
spilar hann mjög vel á hörpu. En á
skemmtuninni spilaði hann að auki
á sítar, alpahom, tvenns konar
sekkjapípur (þ.e. með sekk og físi-
belg), blokkflautu, túbu, gítar og
kannski fleiri hljóðfæri. Hinir spila
einkum á harmóníku og túbu.
Þess má geta til fróðleiks, að Ger-
hard Polt hóf feril sinn sem iðkandi
þýskra og norrænna fræða og lærði
fyrst í Múnchen og síðar í Stokk-
hólmi. Þeim ferli lauk svo þegar
hann fór að þýða sænskan nútíma-
kveðskap á þýsku — þá hafði hann
fengið nóg. Svona er smekkurinn
mismunandi, sem betur fer. En að
öðmm atriðum Listahátíðar ólöst-
uðum, þá var kaba'rett þeirra Polt og
Blosn skemmtilegastur og óvenju-
legastur. Sig.SL