Tíminn - 26.06.1992, Síða 8

8 Tíminn
Föstudagur 26. júní 1992
Alþj óðlegar sýningar
Næsta alþjóðlega sýningin á þessu
ári verður „OLYMPHILEX-92“,
sem haldin verður í Barcelona á
Spáni í ágúst Þá verður einnig
önnur sýning haldin í ágúst, en
það er unglingasýningin á nor-
rænu sviði, sem er „NORDJUN-
EX-92“, sem haldin verður í Mal-
mö þann 14.-16. ágúst einnig á
þessu ári.
Á sýningunni „NORDJUNEX-92"
verður einnig góð þátttaka frá ís-
landi. Þar munu koma fram þrír
einstaklingar, það er að segja ung-
lingar sem urðu hlutskarpastir í
undanfarinni spurningakeppni hér
á landi. Var spurt um samgöngur á
frímerkjum Norðurlandanna, það
er að segja flug, siglingar, spor-
vagna, lestir og hverskonar akstur á
vegum, m.a. ferðir með hestum.
Spumingar voru bundnar við þær
upplýsingar sem er að fínna í FAC-
IT-frímerkjalistanum.
Samskonar keppni fer svo fram á
sýningunni „NORDJUNEX-92" og
verður það íslenska teymið sem
keppir þar fyrir landsins hönd und-
ir leiðsögn Guðna Fr. Gunnarsson-
ar, starfsmanns markaðsdeildar
Póstmálastofnunar. Gaman verður
að sjá hvernig krökkunum vegnar í
þeim slag. Að öðru leyti verða al-
þjóðlegar sýningar á árinu aðeins
ein til viðbótar, en það er „GENOVA
92“, sem er sýning tegundarsafna í
Genúa á Ítalíu dagana 18. til 27.
september í haust.
Árið 1993 eru svo fyrirhugaðar
fjórar sýningar. Þær verða þó vafa-
lítið ekki allar haldnar eins og áætl-
Frímerki
að er. Líklegt má samt telja að báð-
ar sýningarnar í Evrópu — það er í
Istanbul og í Poznan — verði
haldnar. Poznan-sýningin verður
haldin í maí, þann 7. til 16. Endan-
leg dagsetning er hinsvegar ekki
komin á Istanbul-sýninguna, þegar
þetta er skrifað. Þá hafa þegar verið
ákveðnar tvær alþjóðlegar sýningar
á hverju ári á árunum 1994, 1995,
1996 og 1997.
Norrænar sýningar verða svo
tvær á hverju ári framvegis. Þar er
annarsvegar um að ræða „NORD-
IA“- sýningu hvers árs til skiptis á
Norðurlöndunum og svo hinsvegar
„NORDJUNEX“-unglingasýning-
una, sem haldin verður til skiptis á
sama hátt í hinum ýmsu löndum.
Næst verða þessar sýningar haldnar
á íslandi sem hér segir: „NORDIA"
verður næst árið 1996 haldin í
Reykjavík, síðan árið 2001. „NOR-
DJUNEX" aftur á móti verður næst
haldin í Reykjavík og þá í fyrsta
sinn þar, árið 1994. Síðan gæti slík
sýning aftur orðið hér árið 1999.
Þeim, er þetta ritar, þykir rétt að
benda þeim, sem að þessum málum
vinna, á að það eru fleiri lönd sem
koma til greina um að halda svona
sýningar (sjá töfluna). Síðast þegar
Norðurlandafrímerki voru gefin út,
bættust þrjú lönd í hópinn. Þetta
voru Álandseyjar, Færeyjar og
Grænland. Nú hafa bæði Færeyjar
og Álandseyjar sýnt og sannað að
þar er hægt að halda svona sýning-
ar. Þá finnst mér að minnsta kosti
kominn tími til að vekja máls á því
að þau verði tekin með í hópinn er
sýningarnar heldur. Það er að segja
ef viðkomandi samtök frímerkja-
safnara hafa áhuga og vilja til slíks.
Það væri ekki úr vegi að íslending-
ar hæfu máls á því. Þeir fengju
áreiðanlega miklar þakkir fyrir.
Sigurður H. Þorsteinsson
Frímerkjasýning Staður Ár Dagsetn.
Albióðleöar svninöar
GEN0VA 92 (teg.) Ítalía, Genúa 1992 18.-27.9.
0LYMPHILEX 92 Spánn, Barcelona 1992 Ágúst
BANGKOK93 Thailand, Bangkok 1993 3.-12.11.
BRASILIANA 93 Brasilía, Rio de Janeiro 1993 30.7,8.8.
ISTANBUL 93 TVrkland, Istanbul 1993
POLSKA93 Pólland, Poznan 1993 7,16.5.
EXP094 Ungverjaland, Búdapest 1994
KOREA94 Kórea 1994
FINLANDIA 95 Finnland 1995
SINGAP0RE 95 Malasía, Singapore 1995 Ágúst
CANADA96 Kanada, Toronto 1996
GREECE 96 Hellas, Aþena 1996
N0RWEX 97 Noregur, Ósló 1997 11,20.4.
PACIFIC 97 Bandaríkin, San Francisco 1997 29.5,8.6.
Norrænar svninöar
N0RDIA 92 Noregur, Kristiansand S. 1992 8,11.10.
N0RDJUNEX 92 (U) Svíþióð, Malmö 1992 14,16.8.
N0RDIA 93 Finnland, Helsinki 1993 6,9.5.
N0RDJUNEX 93 (U) Danmörk, Kaupmannahöfn 1993 27,29.3.
N0RDIA 94 Danmörk, Árósar 1994
N0RDJUNEX 94 (U) ísland, Reykjavík 1994
N0RDIA 95 Svíþjóð 1995
N0RDJUNEX 95 Noregur, hrándheimur 1995
N0RDIA 96 ísland 1996
N0RDIA 97 Finnland 1997
N0RDIA 98 Danmörk 1998
N0RDIA 99 Svíþjóð 1999
Merkur fornleifafundur í Bretlandi:
Jámaldarbær graflnn
undir breskum akri
Breskir fomleifafræðingar hafa upp-
götvað keltneskan bæ frá forsöguleg-
um tíma. Bær þessi, sem fannst á
Mið-Englandi, hefur verið grafinn
undir jarðlögum í a.m.k. 2000 ár.
Þessi fundur kann að verða til þess
að fomleifafræðingar og sagnfræð-
ingar komist að þeirri niðurstöðu að
Bretland hafi verið þéttbýlla á for-
sögulegum tíma en nú er talið.
Bærinn, sem nú hefur fundist, náði
yfír 60 hektara svæði og um hann var
3 km langur virkisveggur. Talið er að
íbúar bæjarins, sem er skammt frá
borginni Nottingham, hafi verið ná-
lægt 500 manns.
Fomleifafræðinga tók að gmna að
á þessum stað mætti finna einhverjar
fomminjar, þegar loftmvndir höfðu
verið teknar af svæðinu. Á myndum af
ökmm mátti sjá dularfullar rákir og
var þá ákveðið að hefja uppgröft og
kanna betur eðli rákanna.
Við rannsókn á litlu svæði komu í
ljós leifar sex bygginga. Eftir að menn
höfðu rannsakað þetta litla svæöi og
jafnframt skoðað hinar dularfullu
ljósmyndir af stærra svæði í kring,
mátti nokkuð Ijóst vera að öll byggðin
samanstóð af u.þ.b. 10 þyrpingum, en
í hverri þyrpingu vom frá 5 til 10 hús.
Umhverfis alla byggðina lá svo
tvöfaldur garður, sem verið hefur 10
metra breiður og 4 metra hár, auk
tveggja síkja. Fomleifafræðingar úr
hópi heimamanna höfðu uppgötvað
hluta þessara garða.
Komið hafa í ljós ýmsar vísbend-
ingar við uppgröft á svæðinu, sem
benda til að þessi gamli bær sé frá
fyrstu öldum fyrír og eftir Kristsburð.
Uppgreftrinum er stjórnað af Colin
Palmer-Brown fornleifafræðingi.
Þessi fomleifafundur hefur orðið
til þess að nú leita menn annarra
bæja á svæðunum allt um kring. Ef
marka má loftmyndir af svæðinu, er
talið að a.m.k. tveir aðrir bæir séu
grafnir þama í jörðu.
Minjar um aðra bæi, sem fundist
Forsögulegir grískir myndhöggvarar
studdust við stærðfræði þegar þeir
sköpuðu helstu snilldarverk sín, að
því er fram kemur í nýjum rann-
sóknum virts fomleifafræðings í
Cambrídge, Colins Renfrew lávarðar.
Eftir að hafa gert könnun á nokkr-
um fegurstu fornum listaverkum í
heimi - hinum 4500 ára gömlu högg-
myndum á Hringeyjum í Eyjahafi -
komst hann að raun um að 50 pró-
sent þeirra voru gerð skv. stærðfræði-
lögmálum.
Þetta er eitthvert elsta sannaða
dæmið i heimi um notkun stærð-
fræði.
Renfrew lávarður, yfirmaður
McDonald-stofnunarinnar um fom-
leifarannsóknir við Cambridgehá-
skóla og höfundur bókar um þetta
Fomleifafræði
Frá David Keys,
fornlseifafræðingi og frétta'
ritara Tímans í Englandi
efni, The Cycladic Spirit, setur fram
kenningu um að forsögulegir íbúar á
Eyjahafi hafi notað þrjú einföld
stærðfræðilögmál við hönnun á trú-
arlegum myndast>>ttum.
Höfuð styttnanna voru alltaf ein-
ingar úr útreikningum.
Á tímabilinu 2700 til 2400 f.Kr. var
allt að því helmingur styttanna, sem
gerðar voru, gerður þannig að þær
voru nákvæmlega fimm „höföa" háar,
en um 10% voru nokkuð saman-
hnipraðri og aðeins fjögurra „höfða"
háar.
Höfuðstærð er ekki alltaf sú sama,
en í þessum styttum, sem gerðar voru
skv. stærðfræðilegum lögmálum, er
stranglega fylgt þessum fimm- og
fjórföldu hlutföllum.
Eftir 2500 f.Kr. urðu trúarstyttum-
hafa á Bretlandseyjum hingað til, hafa
verið ofanjarðar. Ef fleiri bæir finnast
neðanjarðar með þessum aðferðum,
þ.e. með loftmyndun og uppgreftri,
má vera að fomleifafræðingar verði
að endurskoða hugmyndir sínar um
byggð á Bretlandi í fyrri tíð. Þá aukast
líkur á því að byggð hafi verið þéttari
ar á Hringeyjum jafnvel enn grennri,
þegar innleitt var þriðja kerfið, þar
sem stór meirihluti stærðfræðilega
unnu styttanna vom alltaf sex höfða
háar, að því er Renfrew lávarður
leiddi í ljós í nýju rannsókninni.
Myndhöggvararnir studdust við
þessar fjór-, fimm- og síðar sexföldu
reglur, án tillits til raunvemlegrar
stærðar höfuðsins eða stærðar stytt-
unnar, sem þau vom hluti af. Það lít-
ur út fyrir að það hafi aðeins verið
hlutföllin sem skiptu máli.
Reyndar er hæð styttnanna allt frá
fimm sentimetrum upp í 1,7 metra,
en þær sýna allar standandi konur
með krosslagða handleggi.
Þær em allar gerðar úr gljáandi
hvítum marmara og kunna vel að
hafa átt að sýna óþekkta forsögulega
og mun fleiri hafi búið í bæjum og
borgum en áður var talið.
Við uppgröft undanfarnar vikur
hafa fundist hundmð merkilegra
muna, s.s. kambar, hlutar úr vefstól-
um, brot úr kemm og ílátum, og ein
höfuðkúpa af manni sem hugsanlega
hefur verið notuð við helgiathafnir.
Á þessu svæði er talið að höfuð-
stöðvar Corieltauvi- ættflokksins hafi
verið, en sá ættflokkur réð mestu af
því svæði sem nú kallast Ensku miðl-
öndin.
Fomleifafræðingar hafa hug á því
að nýta sér fjarstýrð málmleitartæki
til þess að finna vopnabúnað fólksins í
þessum jámaldarbæ.
gyðju Eyjahafsins. Flestar hafa þær
fundist í gröfum, þó að þær stærri
hafi sennilega staðið í helgiskrínum
eða musterum.
Enn em höggmyndirnar á Hring-
eyjum ráðgáta. Þó að útlit þessara
forsögulegu, stærðfræðilega ná-
kvæmt unnu listaverka minni vissu-
lega á nútímalist, voru þau unnin á
aðeins 500 ára tímabili á miðju þriðja
árþúsundi fyrir Krist.
Styttumar em meðal dýrmætustu
og mikilvægustu listaverka heimsins
og sumar þeirra em einnar milljón
sterlingspunda virði.
Samt hafa tiltölulega fáar þeirra
nokkm sinni fundist við fomleifa-
uppgröft. Flestar hafa ræningjar og
fjársjóðsleitarmenn fundið.
Stærðfræði notuð við sköpun á fomgrískri list
Uppblástur
Af beitarþoli lands ræðst fjöldi sauð-
fiár að nokkm, en beitarþol fer að hluta
eftir uppblæstri gróðurlendis, sem ra-
kinn verður í jarðlögum aftur fyrir land-
nám. —Á landinu er enginn nytjagróð-
ur ofan við 800 m hæð (á sjöttungi
landsins), og lítill í 400-800 m hæð (á
fimm tólftu hlutum landsins), og þá af-
réttir nýttir í 2-3 mánuði á ári. Að mestu
em beitarlönd í 200- 400 m hæð (á sjöt-
tungi landsins), en fáir bæir em ofan
200 m hæðarlínu og þá einkum á Norð-
ur- og Norðausturlandi. Gróðurlendi er
aðallega undir 100 m hæðarmörkum
(sjöttungur landsins) og síðan á hæðar-
bilinu 100-200 m (tólftungi landsins).
Gott gróðurlendi nemur um 17.000
km2.
Viðskipti
Fyrir landnám var gróðurlendi meira
en nú, en eyðingu gróðurs munu hafa
valdið eldgos, ofbeit og veðurfar. Jarð-
vegurinn er lösskenndur, en misgrófur.
Af þykknun hans milli öskulaga verður
uppblástur ráðinn. Mælingu þeirra hóf
Sigurður Þórarinsson. Hann greindi á
milli gleggstu öskulaga: úr Heklu fyrir
um 6600,4000 og 2700 ámm (en miðl-
agið þekur um 80 þús. km2), og síðan
1309, 1510, 1693, 1766; úr Kötlu um
1500, 1721 og 1755 og úr Öræfajökli
1362. Útbreiðsla öskulaganna er mis-
mikil. í ritgerð um gos í Öræfajökli 1362
(og Öskju 1875) greinir hann frá slíkum
athugunum á nokkmm stöðum á Aust-
urlandi, en að þeim var árleg meðal-
þykknun jarðvegs á þeim 1875- 1950
um 1,1 mm, 1362-1875 um 0,27 mm.
Niðurstöður hliðstæðra athugana aust-
ur af Vatnagarði á Landi sýndu árlega
meðalþykknunjarðvegs: 1955-1918 um
5,0,1845-1918 um 3,5 mm, 1766-1845
um 5,0 mm, 1693-1766 um 3,0 mm,
1510-1693 um 3,0 mm, 1340- 1510 um
2,4 mm, 1104-1340 um 2,2 mm, ca.
800-1104 um 0,5 mm. Af þessum nið-
urstöðum verða ýmsar ályktanir dregn-
ar, svo sem um áhrif Skaftárelda og beit-
arálags eftir 1918 þessum niðurstöðum
verða ýmsar ályktanir dregnar, svo sem
um áhrif Skaftárelda og beitarálags eftir
1918
Atvinnulegt bak-
fall í austurvegi
Financial Times birti 30. desem- árlegar breytingar hagstærða (%)
ber 1991 eftirfarandi yfirlit yfir og halla á viðskiptum vestur á
stöðu efnahagsmála í Ráðstjórn- bóginn í $-milIjörðum.
arríkjunum fyrrverandi, þ.e. um
1988 1989 1990 1991 1992 Áætlunartölur
Verg landsframleiðsla 1,5 — -3,0 -12,0 -10,0
Hlutkennd framleiðsla 4,4 2,4 -4,0 -15,0 -12,0
Verg búframleiðsla 0,7 1,0 -2,3 -10,0 - 4,0
Verg iðnframleiðsla 4,4 2,4 -1,2 -8,0 - 6,0
Neysluverðlag 3,0 5,0 8,0 150,0 300,0
Greiðslujöfnuður við Vesturlönd -2,7 -6,5 -4,9 -3,0 - 4,0
Verslunarjöfnuður við Vesturlönd -1,5 -4,5 -5,0 -5,0 - 6,0
Helmild: Economist Intelligence Unit.