Tíminn - 08.07.1992, Blaðsíða 4

4 Tfminn
Miðvikudagur 8. júlí 1992
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Timinn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aöstoöarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guömundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjórí: Steingrímur Gíslason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavik Sími: 686300.
Auglýsingasfmi: 680001. Kvöldsfmar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1200,-, verö i lausasölu kr. 110,-
Grunnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Löggæslu
undanbragðalaust
Nú fer sá tími í hönd þegar fólk ferðast um land-
ið og slær sér niður á vinsælum ferðamannastöðum
annað hvort til þess að njóta íslenskrar náttúru, eða
„skemmta sér“ eins og það er kallað.
Það er misjafn sauður í mörgu fé, eins og þar
stendur. Þótt flestir ferðamenn séu friðsemdarfólk
og umgengni þeirra til fyrirmyndar, eru innan um
óheflaðir ruddar sem ekki eru hafandi innan um al-
mennilegt fólk. Slíkir menn geta, þótt fámennir
hópar séu, eyðilagt fyrir þeim sem fara með friði.
Atburðir síðustu helgar vekja mikla athygli, ekki
síst þær yfirlýsingar að löggæslan í landinu sé ófær
um að tryggja öryggi ferðamanna, vegna niður-
skurðar á fjárframlögum til hennar. Þetta eru alvar-
leg tíðindi, sem tafarlaust þarf að bregðast við.
Það vekur líka athygli að til þess að koma í veg
fyrir misþyrmingar á almannafæri á hinum vinsæla
ferðamannastað á Húsafelli, ætli fámennur sveita-
hreppur uppi í Borgarfirði og ferðabóndinn þar að
borga 2/3 af þeirri löggæslu sem til þarf. Þess er
skemmst að minnast að álögur voru lagðar á sveit-
arfélögin í landinu við síðustu fjárlagagerð, sem
gengu undir nafninu „lögguskattur“. Það verður
ekki mikið vart við þessa fjármuni núna.
Aðilar, sem reka tjaldstæði og sumardvalarstaði,
hafa yfirleitt vaktmenn á sínum vegum. Það fólk er
til þess að gefa upplýsingar og veita þjónustu, en er
ekki í stakk búið til þess að berjast við óða menn.
Það er hlutverk lögreglu hvar sem er.
Sú spurning hlýtur að vakna hver sé ætlun lög-
gjafans í löggæslumálum. Eiga sveitarfélög og aðil-
ar í ferðamannaþjónustu úti um landsbyggðina að
borga löggæslu úr eigin vasa til þess að koma í veg
fyrir misþyrmingar, eða á slfkt að vera sameiginlegt
verkefni samfélagsins? Það er lágmark að stjórnvöld
marki skýra stefnu í þessum efnum, og jafnræði sé
þá með öllum aðilum í þjóðfélaginu hvað þetta
varðar.
Á það verður að benda að aðilar, sem standa fyrir
fjölmennu skemmtanahaldi í höfuðborginni, þurfa
eingöngu að handlanga óeirðaseggi út fyrir dyrnar,
þar tekur lögreglan við þeim. Engum hefur dottið
annað fyrirkomulag í hug. Það hlýtur að vera krafa
alls staðar að öryggi borgaranna sé tryggt, sem og
þeirra erlendu ferðamanna sem heimsækja ísland.
Atburðir síðustu helgar á útivistarsvæðum eru ekki
mikil auglýsing fyrir ísland sem kyrrlátt ferða-
mannaland.
Sé það svo að vegna fjárskorts sé ekki hægt að
halda uppi löggæslu úti á landsbyggðinni um ferða-
mannatímann, þá ber dómsmálaráðuneytinu, sem
fer með yfirstjórn löggæslunnar, að taka þessi mál
upp við fjárveitingavaldið tafarlaust. Þessi fyrsta
helgi sumarsins sem veruleg umferð er suðvestan-
lands er vísbending um það hvernig ástandið getur
orðið, og það er ekkert of seint að bæta hér úr og
girða fyrir enn alvarlegri atburði.
Heljarmennið Lárus Salóm-
onsson sagði á fullorðinsárum að
sín mestu og erfiðustu afrek hafi
hann unnið í landlegum suður
með sjó, þegar hann sem ungur
maður gætti laga og réttar í
Keflavík. Þar bjó löghlýðið erfið-
isfólk og var létt verk að vera eina
pólitíið á staðnum. Nema á vetr-
arvertíð þegar slegið var upp balli
í landlegum. Þá barðist Lárus
einn við marga fram á rauða-
morgun. Ekki er svo að skilja að
allur dansleikurinn hafi ráðist
samtímis á vörð laga og góðrar
umgengni, heldur börðust allir
við alla en þó mest við Lárus, sem
aldrei rann af hólmi þótt við
margfalt ofurefli væri að ræða og
oft borin von að tækist að stilla til
friðar.
En löggæslan var á staðnum og
sagði Lárus að hann hafi álitið
það skyldu sína að vera þar nærri
sem ólátaseggir ólmuðust, því
þar var staður löggæslunnar en
ekki í náðum heima í rúmi. Þá
var ekki búið að finna upp nætur-
vinnutaxta.
Aðstæður og
löggæsla
Mikið orð fór af drukknum
slagsmálahundum, sem hleyptu
upp böllum og hvers kyns sam-
komum fyrir kreppu, í kreppu og
eftir kreppu. Á Siglufirði börðust
skipshafnir og stundum skiptust
þjóðir í fylkingar hver gegn ann-
arri.
Á vetrarvertíð var slegist á öll-
um böllum í þeim verstöðvum
sem einhver töggur var í. Á
sveitaböllunum sumar og haust
var drukkið og slegist og fóru
hetjurnar iðulega um langan veg
til að verða sér úti um verðuga
andstæðinga og voru margir
Þéttur á velli og þéttur I lund. Lárus Salómonsson, lögreglumaöur,
skáld og gllmukappi.
Arfur forfeðranna
samkomustaðir frægir fyrir
hressileg slagsmál. Sama er að
segja um unga og röska íbúa
sumra byggðarlaga, sem fjöl-
menntu þangað sem helst var ær-
legra slagsmála von.
Löggæsla var með ýmsu móti.
Það þótti til dæmist gefast vel að
ná nokkrum bardagaóðum í bönd
og aka þeim nokkra kfiómetra úr
almannaleið og láta þá
ganga til baka.
Önnur aðferð var að
koma slagsmálahundum í
ullarballa, binda fyrir og
koma sekkjunum fyrir á
grasflöt, svo að þeir, sem í þeim
voru, sköðuðu sig ekki í þeim
andskotagangi sem þeir iðkuðu
til að komast úr prísundinni.
Þessar aðfarir við löggæslu
voru og eru kolólöglegar, en lög-
reglumcnn beittu þeirri fyrr-
nefndu en gæslumenn dansstaða
leyfðu sér að poka þá sem verst
létu.
Svo hættu slagsmálin á böllum
allt í einu og er til skýring á því.
Breyttir tímar
Skáldið og glímukappinn Lár-
us Salómonsson, sem barðist
einn gegn öllum nótt eftir nótt,
var ekki aðeins laginn að leggja
andstæðing heldur var hann
næmur á mannlegt eðli og atferli.
Hann sagði viðhorfsbreytingu
hafa valdið straumhvörfum í
skemmtanahaldi, þegar hin
mjúku gildi náðu yfirhöndinni og
harðneskjunni var ýtt til hliðar.
Áður fyrr voru slagsmálahund-
arnir dáðir sem hetjur og mikil
karlmenni. Stúlkurnar löðuðust
að slíkum köppum og varð þeim
best til kvenna á böllunum, sem
lömdu hvað fiesta meðbræður
sína í klessu og sýndu yfirleitt af
sér mestu fúlmennskuna.
Allt í einu breyttist þetta.
Stúlkurnar fengu andstyggð á of-
beldisseggjunum og fóru jafnvel
að stumra yfir þeim lítilmögnum,
sem lágu í blóði sínu á dansgólfi
eða úti undir samkomuhúsvegg.
Yfirgangur og barsmíð var ekki
lengur karlmannlegt atferli held-
ur fyrirlitlegt, og þá hættu slags-
málin eins og af sjálfu sér.
Heimildin fyrir viðhorfsbreyt-
ingunni er Lárus skáld og glímu-
kappi og skal sannleiksgildi
hennar ekki dregið í efa.
Þjóðlegar hefðir
Nú eru barnabarnabörn slags-
málakappanna, sem héldu uppi
merkinu á vetrarvertíð fyrir
sunnan, sumarsfidinni fyrir norð-
an og réttarböllunum uppi um
allar sveitir, farin að efna til
óspekta, ota hnífum að fólki og
skera niður tjöld á Húsafelli, í
Þjórsárdal, Þórsmörk, Skaftafelli,
á Þingvöllum, í Vestmannaeyjum,
á Akureyri og á Búðum á Snæ-
fellsnesi, svo að eitthvað sé upp
talið.
Auk þess eru villingarnir meira
og minna drukknir á fleygiferð í
bfium á gjörvöllu vegakerfinu, og
þar nær ofbeldið og yfirgangur-
inn hámarki.
Spyrja má hvort drykkjulæti og
ofbeldi sé að aukast á nýjan leik,
eða hvort sívökulir og fréttaþyrst-
ir fjölmiðlungar hafi sig meira í
frammi en áður. aEkki er óeðli-
legt að velta fyrir sér hvort sá tími
sé runninn upp á nýjan leik að
stúlkurnar séu þeim strákum
auðsveipari, sem duglegastir eru
að fótumtroða og limlesta sam-
borgara sína, eða hvort kvenþjóð-
in sé líka farin að stunda svoleiðis
þokkaiðju til að standa strákun-
um ekki að baki í karlmennsku.
Brotafréttir
Fréttaflutningur af helgarfyll-
iríum er brotakenndur. Sums
staðar er lögreglu kennt um að
hvergi sé friður, ekki einu
sinni uppi undir Eiríksjökli,
en annars staðar er ófriður-
inn sök fyllirafta, sem flestir
eru einhvers staðar um
miðbik menntakerfisins
miðað við aldur og þroska.
Enginn spyr hverjir stóðu fyrir
því að flytja nokkra rútufarma af
bandóðum skríl úr perlu íslenskr-
ar náttúru Þórsmörk á þjóðar-
helgireitinn Þingvöll við Öxará.
Úr Þórsmörk er annars aldrei aðr-
ar fréttir að fá nema af fjöldafyll-
iríi og fíflum í vandræðum í
Krossá.
Annars eru Þórsmörk og Þing-
vellir vel valdir drykkjustaðir og
ættu ófullir að halda sig annars
staðar, ef þeir endilega vilja frið
og einhvers konar snertingu við
náttúruna.
Fyllirí og slagsmál eru þjóðleg-
ir siðir. Um skeið leit út fýrir að
hefðbundin slagsmál og líkam-
legt ofbeldi skemmtanafólks væri
að leggjast af. En svo er ekki,
enda er varðveisla hefða og ryðg-
aðs bárujárns í tísku og er ekkert
fráleitara að vekja upp slagsmála-
andann en hráskinnaleik og
hrossabrestagerð til að fjörga at-
vinnulífið.
En hvar er nú löggæsla á borð
við Lárus Salómonsson, sem
barðist við ofureflið nóttum sam-
an þótt hann hafi aldrei heyrt á
samningsbundnar vaktir eða yfir-
vinnu minnst?
OÓ