Tíminn - 08.07.1992, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 8. júlí 1992
Tíminn 5
Kanada:
Falklandseyjar
norðursins
Dómstóll í New York hefur bundið enda á margra ára deilu Frakklands
og Kanada um eyðilegan eyjaklasa í Atlantshajinu
Tæpum, 30 árum eftir siglingu ólíkt frægari starfsbróður síns,
Kristófers Kólumbusar, yfir Atlantshafíð kom portúgalski sæfar-
inn Joao Alvares Fagundes auga á klettóttan eyjaklasa langt
norður í hafí — vindblásinn, óbyggðan og augsýnilega ónothæf-
an til alls gagns. Að hann gaf þessu eyðilega eylandi hið skáldlega
nafn „11.000 meyjar“ hefur gefíð sagnfræðingum allar götur
síðan tilefni til að álykta að maðurinn hafí verið búinn að vera
lengi í hafí.
Áhuginn á þessum 242 ferkíló-
metra grjóthólmum var líka tak-
markaður á komandi öldum. Miklu
meiri áhuga vakti sjórinn umhverf-
is þá og þorskurinn sem hélt sig
þar. í næstum 20 ár hafa Kanada og
Frakkland deilt um yfirráðarétt yfir
miðunum. Nú hefur alþjóðlegur
dómstóll fellt úrskurð um hann.
Olíu- og málmforði
neðansjávar hrinti
deilunum af stað
Allt frá 1763 hafa ófrjósamar eyj-
amar tilheyrt Frakklandi og hafði
þá verið gefin nöfnin St- Pierre og
Miquelon. Stoltur blaktir franski
fáninn við hún í aðeins 25 kíló-
metra fjarlægð frá strönd kanadíska
fylkisins Nýfundnaland þar sem
6.300 franskir borgarar byggja hin-
ar vesölu leifar þeirrar nýlendu,
sem Frakkar réðu íyrrum vestan-
hafs og náði allt frá Quebec til Lou-
isiana. En öfugt við Argentínu-
menn á suðurhvelinu sýndu Kan-
adamenn aldrei neinn metnað til að
binda enda á nýlendutímaskekkj-
una og að innlima „Falklandseyjar
Norður-Atlantshafsins" eins og
franska blaðið Le Monde nefnir
klettaeyjamar. Deilumar milli yfrr-
valda í París og Ottawa hófúst ekki
fyrr en jarðfræðingar fundu um-
fangsmikinn málm- og olíuforða
undir sjávarbotninum þar á átt-
unda áratugnum.
Þá gerði Kanada tilkall til 200
mflna hafsvæðis út frá ströndinni
til nýtingar á sjávargæðum. Frakk-
ar voru þá fljótir til og lýstu yfir
risastórri efnahagslögsögu um-
hverfis agnarsmáu eyjamar sínar.
Deilan var óvægin, en ekki var
þó úthellt blóði. Stundum ráku
kanadísk varðskip franska togara út
af svæðinu og stundum ráku
Frakkar kanadíska sjómenn af
svæðinu. En brátt leið að því að rík-
isstjórnin í Ottawa tók þann pól í
hæðina að „leiða ögranir Frakka
hjá sér“, eins og það var kallað sök-
um óvissunnar um getu flotans til
að gæta svæðisins. Kanadamenn
sýndu friðarvilja til að ná sam-
komulagi við Frakka um að leggja
deiluna undir úrskurð alþjóðlegs
dómstóls.
Frakkar fengu ekkí
stuðning landa
sinna á St-Pierre yið
kröfurnar
En Frakkar í heimalandinu
fundu ekki einu sinni bandamenn
meðal landa sinna á St-Pierre til að
styðja landhelgiskröfur þeirra.
Franski fiskveiðiflotinn er jafnhat-
aður meðal eyjaskeggja granna
þeirra í Kanada.
Reyndar veitir Frakkland þess-
St-Pierre lýtur frönskum yfirráðum. Forréttindaíbúar þar fá flugferö
heim einu sinni á ári og góðan bónus til aö bæta þeim upp einangr-
unina.
Nýfundnaland
Mlquelon
St-Pierrej
Landheigl sem
Frökkum var dæmd
Atiantshaf
Kanada
200 mflna mörkln
Banda
rikin
um útverði sfnum stuðning með
risavöxnu skrifstofuveldi, og þriðji
hver Iaunamaður á eyjunum starfar
í opinberri þjónustu. En það eru
enn ríkisstarfsmenn frá Frakklandi
sem gegna feitustu embættunum
og fá auk árlegra flugferða heim
ríkulegan bónus fyrir að leggja á sig
„einangrunina" í Norður-Atlants-
hafinu.
Stundum þurfa sendimennimir
frá föðurlandinu m.a.s. að óttast
um öryggi sitt. í aprfl sl. varð t.d.
yfirmaður rannsóknastofu sjúkra-
hússins að njóta lögregluverndar
þegar hann yfirgaf eyjarnar vegna
ummæla, sem hann hafði viðhaft í
bréfi til eftirmanns síns um ástand-
ið á St-Pierre. Verkalýðsforinginn á
eyjunum heldur því fram að þar
hafi hann rógborið stjórnmála-
menn á staðnum og sagt íbúana
drykkjubolta.
Uppreisninni gegn
frönsku yfirmönnun-
um haldið áfram
Uppreisnin gegn hroka nýlendu-
herranna hélt áfram eftir brottför
hans. Lögreglumennirnir, sem Iíka
eru innfluttir frá Frakklandi, urðu
m.a.s. að sleppa öllum fangelsuð-
um ferkólfum smáuppreisnarinnar
eftir að ævareiður múgur hafði
brotið rúður í bækistöðvum
þeirra.
Úrskurður dómstólsins í New
York gæti nú reyndar bundið enda
á ævagamalt bandalag Frakkanna á
St-Pierre og Kanadamanna, sem
innsiglað var með sameiginlegu
viskísmygli. Dómstóllinn vísaði
fiskimönnum á eyjunum á 24
mflna svæði umhverfis eyjamar,
auk 10,5 mflna breiðra og 200
mflna langra ganga sem enda úti á
rúmsjó. Kanadamenn fá skv. úr-
skurðinum yfirráðin yfir fiskimið-
unum á Grand Banks.
Hvort samskipti Kanadamanna
og Frakka batna við þessa niður-
stöðu kemur ekki í ljós fyrr en við
fyrirhugaðar samningaviðræður
um fiskveiðikvóta Frakka í kanad-
ískri landhelgi í framtíðinni.
„Landhelgin hefur
ekkert að segja,
ef þar er enginn fiskur
lengur“
Helst vilja Kanadamenn banna
útlendingum allar fiskveiðar undan
ströndum sínum. Á umhverfisráð-
stefnunni í Rio de Janeiro næstum
grátbað kanadíski forsætisráðherr-
ann, Brian Mulroney, um að þorsk-
stofninn við Nýfundnaland, sem
liggur við útrýmingu, verði látinn í
friði í bili.
Kanadísku fiskimennirnir, sem
koma æ oftar af miðunum með
tóma báta sína, óttast líka að sigur-
inn í dómsmálinu geti sýnt sig að
vera merkingarlaus. „Landhelgin
hefur ekkert að segja, ef þar er eng-
inn fiskur lengur,“ segja þeir.
EES-samningurinn:
Breytingar viðauka (og tilskipanir)
Um tilhögun ákvörðunartöku er á
kveðið í 97.-104. gr., og verða hér
upp teknar 102.-104. gr. um breyt-
ingu viðauka og tilskipanir þar að
lútandi.
„102. gr. 1. Til að tryggja réttarör-
yggi og einsleitni EES skal sameigin-
íega EES-nefndin taka ákvörðun um
breytingu á viðauka við samning
þennan eins fljótt og unnt er, eftir að
bandalagið hefur samþykkt nýja sam-
svarandi löggjöf bandalagsins, með
það að markmiði, að unnt sé að beita
samtímis þeirri löggjöf og breyting-
unum á viðaukanum við samning-
inn. (In order to guarantee the legal
security and the homogeneity of the
EEA, the EEA Joint Committee shall
make a decision conceming an am-
endment of an Annex to this Agree-
ment as closely as possible to the ad-
option by the Community of the
corresponding new Community leg-
islation with a view to permitting a
simultaneous application of the latt-
er as well as of the amendments of
the Annexes to the Agreement.)
Bandalagið skal í þessum tilgangi til-
kynna öðrum samningsaðilum í sam-
eiginlegu EES- nefndinni eins fljótt
og unnt er, þegar það samþykkir rétt-
argerð um málefni, sem fjallað er um
í samningi þessum. — 2. Sameigin-
lega EES-nefndin skal meta, á hvaða
hluta viðauka við samning þennan
þessi nýja löggjöf hefur bein áhrif. —
3. Samningsaðilar skulu gera sitt ýtr-
asta til að komast að samkomulagi
um málefni, sem samningur þessi
tekur til. — Sameiginlega EES-
nefndin skal einkum gera sitt ýtrasta
til að finna lausn, sem aðilar geta
sætt sig við, þegar upp koma alvarleg
vandamál á sviðum, sem falla undir
valdsvið löggjafans í EFTA-ríkjunum.
— 4. Ef ekki er unnt að komast að
samkomulagi um breytingar á við-
auka við samning þennan, þrátt fyrir
beitingu undanfarandi málsgreinar,
skal sameiginlega EES-nefndin
kanna alla frekari möguleika á því að
tryggja áframhaldandi góða fram-
kvæmd samningsins og taka nauð-
synlegar ákvarðanir þar að lútandi,
meðal annars möguleika á viður-
kenningu á sambærilegri löggjöf.
Tcika verður slíka ákvörðun eigi síðar
en við lok sex mánaða tímabils, frá
því að málinu er vísað til sameigin-
legu EES-nefndarinnar eða á gildis-
tökudegi samsvarandi löggjafar
bandalagsins, ef sá dagur er síðar. —
5. Hafi sameiginlega EES-nefndin
ekki tekið ákvörðun um breytingu á
viðauka við þennan samning við lok
frests, sem settur er í 4. mgr., skal lit-
ið svo á, að framkvæmd viðkomandi
hluta viðaukans, sem ákveðinn er
samkvæmt 2. mgr., sé frestað til
bráðabirgða, nema sameiginlega
EES-nefndin ákveði annað. Frestun
af þessu tagi gengur í gildi sex mán-
uðum eftir lok tímabilsins, sem um
getur í 4. mgr., þó ekki fyrir þann dag
er samsvarandi gerð EB kemur til
framkvæmda í bandalaginu. Sameig-
inlega EES-nefndin skal áfram Ieitast
við að koma á samkomulagi um
lausn, sem aðilar geta sætt sig við,
svo að draga megi frestunina til baka
við fyrsta tækifæri. — 6. Ræða skal
um raunhæfar afleiðingar þeirrar
frestunar, sem um getur í 5. mgr., í
sameiginlegu EES-nefndinni. Rétt-
indi og skyldur, sem einstaklingar og
aðilar í atvinnurekstri hafa þegar
áunnið sér með samningi þessum,
skulu haldast. Samningsaðilar skulu,
eftir því sem við á, ákveða hvaða
breytingar þurfi að gera vegna frest-
unarinnar.
103. gr. Ef ákvörðun sameiginlegu
EES-nefndarinnar getur einungis
verið bindandi fyrir samningsaðila,
eftir að hann hefur uppfyllt stjóm-
skipuleg skilyrði, skal ákvörðunin
ganga í gildi á þeim degi, sem getið er
í henni, ef sérstakur dagur er tiltek-
inn, að því tilskildu, að hlutaðeigandi
samningsaðili hafi tilkynnt hinum
samningsaðilanum fyrir þann dag, að
stjómskipuleg skilyrði hafi verið upp-
fyllt. — Hafi tilkynningin ekki farið
fram fyrir umræddan dag, gengur
ákvörðunin í gildi fyrsta dag annars
mánaðar eftir síðustu tilkynningu. —
2. Hafi tilkynningin ekki átt sér stað
sex mánuðum eftir að sameiginlega
EES-nefndin tók ákvörðun sína, skal
ákvörðun sameiginlegu EES-nefnd-
arinnar gilda til bráðabirgða, meðan
stjómskipulegum skilyrðum hefur
ekki verið fullnægt, nema samnings-
aðili tilkynni, að slík gildistaka til
bráðabirgða geti ekki átt sér stað. í
síðara tilvikinu, eða tilkynni samn-
ingsaðili, að ákvörðun sameiginlegu
EES- nefndarinnar hafi ekki hlotið
samþykki, skal frestunin, sem kveðið
er á um í 5. mgr. 102. gr., ganga í gildi
einum mánuði eftir að tilkynningin
fer fram, en þó ekki fyrir þann dag, er
samsvarandi gerð EB kemur til fram-
kvæmda í bandalaginu.
104. gr. Ákvarðanir teknar af sam-
eiginlegu EES-nefndinni í tilvikum,
sem kveðið er á um í samningi þess-
um, skulu vera bindandi fyrir samn-
ingsaðila frá og með gildistöku
þeirra, nema kveðið sé á um annað í
þeim, og skulu þeir gera nauðsynleg-
ar ráðstafanir til að tryggja fram-
kvæmd þeirra og beitingu.