Tíminn - 01.09.1992, Síða 3

Þriðjudagur 1. september 1992
Tíminn 3
Markmið ríkisstjórnarinnar um sparnað í ríkistjármálum á þessu ári hafa ekki náðst:
HALLINN STEFNIR í AÐ
VERÐA 9.5 MILLJARÐAR
l:
Ríkisendurskoöun telur í nýrri skýrslu um afkomu ríkissjóös á
fyrstu sex mánuðum ársins að rekstrarhalli á ríkissjóði stefni í að
verða 9-9,5 milijarðar króna á þessu ári. Meginskýringin á auknum
halla er að tekjur ríkissjóðs verða minni en gert var ráð fyrir í fjár-
lögum og markmið um sparnað í ríkisrekstri ná ekki fram að ganga
að öllu leyti. í skýrslunni kemur fram að starfsmönnum ríkisins
hefur fækkað um 100 það sem af er árinu, en þeim fjölgaði um 580
á sama tímabili í fyrra.
Fjárlög fyrir yfirstandandi ár
gerðu ráð fyrir 4,1 milljarða halla.
Ríkisendurskoðun telur flest benda
til að rekstrarhallinn verði 9-9,5
milljarðar. Ástæðan fyrir því að svo
illa hefur tekist til við stjóm ríkis-
fjármála er að samdráttur í efna-
hagslífi landsmanna hefur leitt til að
þess að tekjur ríkisins af sköttum
hafa lækkað. Áætlað er að tekjumar
verði tveimur milljörðum minni en
ráðgert var í fjárlögum. Frávik á
gjaldahlið skýrist m.a. af því að
áform um tveggja milljarða króna
sparnað munu ekki ná fram að
ganga. Þá hafa komið til nýjar út-
gjaldaákvarðanir og útgjaldaauka
umfram það sem forsendur fjárlaga
gerðu ráð fyrir m.a. vegna Atvinnu-
leysistryggingasjóðs og kjarasamn-
inga sem metnar eru á 1,5 milljarða
króna.
Ríkisstjómin áformaði að spara og
skera niður ríkisútgjöld um 5,5
milljarða frá ríkisútgjöldum ársins
1991. Það er mat Ríkisendurskoð-
unar að fjórðungur áformaðs spam-
aðar hafi náðst á fyrra helmingi árs-
ins.
Gjöld A-hluta ríkissjóðs á fyrri
hluta ársins námu 54,7 milljörðum
sem er 1,1 milljarði minni en
greiðsluáætlun fjárlaga gerði ráð
fyrir. Greiðslur umfram áætlanir
námu 2,5 milljörðum, en á móti
koma óhafin framlög að fjárhæð 3,6
milljarðar. Heildartekjur fyrstu sex
mánuði ársins námu 51,8 milljörð-
um króna sem er tæplega 400 millj-
ónum króna Iægri fjárhæð en áætl-
anir gerðu ráð fyrir.
Merki um áhrif samdráttarins í
efnahagslífinu sjást glöggt f skýrslu
Ríkisendurskoðunar. Tekjur af að-
flutningsgjöldum, gjöld af innflutn-
ingi, virðisaukaskattur og tekju-
skattur skila mun minna í ríkissjóð
en gert var ráð fyrir.
Það ráðuneyti sem fer langmest
fram yfir heimildir er heilbrigðis- og
tryggingaráðuneytið eða 1.256
milljónir. Næst kemur menntamála-
ráðuneytið með 565 milljónir, þá
fjármálaráðuneytið með 218 millj-
ónir og loks landbúnaðarráðuneytið
með 165 milljónir. Af einstökum lið-
um sem hafa farið fram úr fjárlaga-
heimildum má nefna Háskóla ís-
lands (fór 102 milljónir fram yfir
heimildir), rekstur framhaldsskóla
(58 milljónir), lífeyris- og sjúkra-
tryggingar (955 milljónir), Atvinnu-
leysistryggingasjóður (192 milljón-
ir), ríkisábyrgð af launum (40 millj-
ónir), til jarða- og búræktar (76
milljónir), Framleiðnisjóður land-
búnaðarins (52 milljónir) og sýslu-
mannsembættin (44 milljónir).
Þessar tölur sýna hvernig staðan var
á miðju ári, en staðan getur verið
orðin önnur í lok ársins. -EÓ
Vínveítingahús starfrækt í Reykja-
vík, Seltjamamesí, Mosfeilsbæ,
Kjósarhreppi og Kjalemeshreppi em
orðin 102 taisins.
Þó ný bætist í hópinn jafnnst fjölg-
nnin ekkert á við fyrstu daga bjór-
frelsisins að sögn Signýjar Sen hjá
iögreglunni í Reykjavík en þangað er
sótt um ieyfl til reksturs veitinga-
húsa sé gestum boðið upp á sæti og
snyrtíaðstöðu. Miðbær Reykjavíkur
þykir álitlegur til veitingahúsahalds
og Íiggja nú fjórar nýiegar umsóknir
á borði Signýjar, þar sem ætlunin er
að fylla hóp þeirra vínveitingahúsa
sem þar em ferir.
Meðal þeirra er veitingahús á homi
Bankastrætis og Ingólfsstrætis.
Húsið er á tveimur hæðum og á að
vera myndlistargallerí á efri hæð-
innL Báðar hæðimar vom einmitt
notaðar til myndiista- og Ijósmynda-
sýninga á Oháðu listahátíðinni í
sumar og þótti henta vei til slíks.
Svo virðist sem kaffihúsahf falli
borgarbúum vel«geð enda hafa sum
kaffihúsa borgarinnar reynst afar
iífseig eins og t.d. Prikið, sem Silfi
og Valdi hófu að reka árið 1951. Elst
allra kaffihúsa bæjarins er Hress-
ingarskálinn í Austurstrætinu sem
opnaður var árið 1930 og gengur nú
undir nafninu Hressó.
Þann stað rekur Ólafur Sigurðsson
og er hann óhræddur við fjölgun
samkeppnisaðila.
„Ódýrasta skemmtun sem til er er
að eiga huggulegt og rómantískt
kvðld yfir 150 kr. kaffibolla,1* segir
Ólafur. „Fjölgun kaffihúsanna er til
framdráttar og eftir því sem þau
verða fleiri verða þau betrí og eftir
því sem þau verða betri sækja þau
fleira fólk, Því vona ég að þau verða
rekin sem allra flest.“
—-GKG.
Hér á hornl Bankastrætis og Ingólfsstrætis verður opnað veitingahús von bráðar. Unnið er að end-
urbótum á húsinu áður en opnað verður. Tímamynir Aml Bjama
Aðalfundur Stéttarsambands bænda ræðir um breytingar í íslenskum landbúnaði, en nýr búvörusamningur tekur gildi í dag:
Bændur samþykktu mjólkursamninginn
Nýgerður samningur milli ríkis
og bænda um mjólkurfram-
leiðsiuna var samþykktur á að-
alfundi Stéttarsambands bænda
(SB), en honum lauk um helg-
ina. Fundurinn krafðist þjóðar-
atkvæðis um EES-samninginn.
Tillögu um breytingu á félags-
kerfi var vísað til stjórnar SB,
en samþykkt var ályktun þar
sem hvatt var til þess að félags-
kerfið verði einfaldað.
í dag, 1. september, tekur nýr bú-
vörusamningur formlega gildi.
Samningurinn og þær margvíslegu
breytingar sem íslenskur landbún-
aður stendur frammi fyrir voru
helstu mál aðalfundarins sem hald-
inn var að Laugum í Reykjadal.
Meirihlutinn sam-
þykkti mjólkursamn-
inginn
Aðalfundurinn samþykkti nýgerð-
an samning ríkis og bænda um
mjólkurframleiðsluna með 37 at-
kvæðum gegn einu. 25 sátu hjá.
Samningurinn var mikið ræddur á
fundinum og voru allmargir fundar-
menn óánægðir með ýmsa þætti
hans. Flestir töldu hins vegar að
bændur ættu ekki annan kost betri
en að samþykkja samninginn. Sú
hugmynd var sett fram að vísa
samningnum til almennrar at-
kvæðagreiðslu meðal bænda. Niður-
staðan var sú að erfitt væri að koma
slíkri atkvæðagreiðslu við, m.a.
vegna tímaskorts.
Bændur ekki ánægðir
með EES
Aðalfundurinn krafðist þess að
EES-samningurinn verði borinn
undir þjóðaratkvæði. Fundurinn
taldi að íslenskt atvinnulíf væri á
margan hátt vanbúið til að takast á
við þær breyttu aðstæður sem
samningurinn felur í sér.
,Að svo viðamikinn og afdrifaríkan
samning sem þennan eigi að af-
greiða með einfaldri atkvæða-
greiðslu á Alþingi er ósættanlegt í
huga mikils hluta landsmanna. Ef
efnt yrði til þjóðaratkvæðagreiðslu
um hann þá ynnist tvennt. í fýrsta
lagi gæti þjóðin sagt skoðun sína á
samningnum sem slíkum og í öðru
lagi yrði efnt til upplýsandi umræðu
um kosti og galla hans sem myndi
skýra út mörg atriði fyrir almenn-
ingi sem nú eru óljós.“
Verður Bændafélag ís-
lands stofnað?
Á aðalfundinum, eins og síðustu
fundum, var sú krafa uppi að félags-
kerfi landbúnaðarins verði einfald-
að. Erfiðlega hefur gengið að koma
þessari kröfu í framkvæmd. Á fund-
inum á Laugum var lögð fram til-
laga að heildarskipulagi fyrir samtök
bænda. Hún hlaut ekki afgreiðslu en
var vísað til stjómar Stéttarsam-
bandsins. Tillagan gerði ráð fyrir að
stofnað verði Bændafélag íslands
sem í grundvallaratriðum taki yfir
starfssvið Stéttarsambandsins, Bún-
aðarfélags íslands og Framleiðslu-
ráðs landbúnaðarins. Búnaðarfélög-
in verði áfram samstarfsvettvangur
bænda í viðkomandi sveitarfélagi og
Búnaðarsamböndin verði grunnein-
ing félagskerfisins. Búgreinafélögin
verði önnur grunneining kerfisins
sem taki ákvörðun um meginatriði
er varði hagsmunamál viðkomandi
búgreinar. Búgreinafélögin og bún-
aðarsamböndin kjósi fulltrúa á aðal-
fund Bændafélags íslands.
Tillögunni var vísað til stjórnar, en
í staðinn var samþykkt almennt orð-
uð ályktun um að félagskerfið verði
gert einfaldara, skilvirkara og ódýr-
ara. Samþykkt var ályktun þar sem
nefnd er falið að vinna að tillögum
um að fækka fulltrúum á aðalfund
Stéttarsambandsins, fækka í stjóm
þess og um breytt kosningafyrir-
komulag fulltrúa á aðalfund SB.
Mælt með að greiðslu-
mark í sauðfjárfram-
leiðslu verði 8.150
tonn
Samþykkt var að mæla með því að
heildargreiðslumark sauðfjárafurða
verðlagsárið 1993-1994 verði 8.150
tonn. Jafnframt var samþykkt að
stjórn SB leitaði eftir markaðs-
stuðningi hjá ríkissjóði við að koma
því kindakjöti í verð erlendis sem
fellur til í haust umfram greiðslu-
mark en innan fullvirðisréttar eftir
fyrri niðurfærslu.
Þess var krafist að staðið verði við
allar bókanir sem fylgja búvöm-
samningnum. Minnt var á vanefndir
varðandi framlög til landgræðslu og
skógræktar. Mótmælt var áformum
um að fresta beinum greiðslum til
bænda.
Mótmælt var fram komnum hug-
myndum ríkisstjórnarinnar að fella
niður endurgreiðslur á virðisauka-
skatti á svína- hrossa- og nautakjöti,
eggjum og kjúklingum. Bent var á
að niðurfellingin hækki matvöru-
verð, raski jafnvægi á kjötmarkaði
og rýri kjör bænda og neytenda.
Samþykkt var að leitað verði nauð-
synlegra lagaheimilda til að sauð-
fjárbændur geti tekið allt að 5% af
grundvallarverði kindakjöts til
markaðsstarfs. Á aðalfundi Lands-
samtaka sauðfjárbænda var tillaga
samþykkt um þetta atriði, en þar var
prósentutalan 2,5%. Þá vom sam-
þykktar margar tillögur sem miða
að því að auka sölu á kindakjöti,
m.a. um leiðir til að lækka slátur- og
heildsölukostnað. Lögð var áhersla á
að bændur og afurðastöðvar yrðu að
standa saman í sölumálunum. Hat-
römm samkeppni á milli afurða-
stöðva leiði einungis til verri kjara
bænda.
Atvinnumál í sveitum landsins
vom mikið rædd. Bent var á að mik-
ill samdráttur í hefðbundnum bú-
skap kallaði á margvíslegar aðgerðir
til styrktar þeim sveitum og byggð-
um sem byggja atvinnu sína og af-
komu á íslenskum landbúnaði. Þess
var krafist að gerð verði ítarleg út-
tekt á áhrifum samdráttarins.
Stjórn Stéttarsam-
bandsins gagnrýnd
í umræðum gagnrýndu nokkrir
fundarmenn harðlega orð Hauks
Halldórssonar í setningarræðu sinni
um að sumir bændur hefðu ofmetið
vígstöðu bændastéttarinnar í kjar-
abaráttunni. Haukur sagði m.a. að
bændur hefðu á liðnum ámm geng-
ið lengra en skynsamlegt hefði verið
í að gera kröfur á ríkið án þess að
gera á sama tíma kröfur til sjálfra
sín. Þeir hefðu of lengi tregðast við
að viðurkenna breyttar aðstæður.
Þetta hafi veikt stöðu landbúnaðar-
ins og gefið andstæðingum hans
vopn í hendur. Þær raddir heyrðust
á fundinum að þessi orð Hauks
væm kaldar kveðjur til fyrri forystu-
manna Stéttarsambandsins. Jafn-
framt var stjórn sambandsins gagn-
rýnd fyrir að hafa látið of mikið und-
an kröfum ríkisins og þannig sætt
sig baráttulaust við verri kjör
bændastéttinni til handa. Forystu-
menn Stéttarsambandsins svömðu
þessari gagnrýni m.a. með því að
benda á að grundvöllur hinnar nýju
stefnu væri að framleiða það magn
af búvömm sem seldist. Áð berjast
fyrir stefnu sem hefði önnur mark-
mið með framleiðslunni bæri vott
um óraunsæi og ofmati á vígstöðu
bændastéttarinnar. -EÓ