Tíminn - 01.09.1992, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Þriðjudagur 1. september 1992
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Tíminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aöstoöarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guömundsson
Stefán Ásgrimsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavík Síml: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsimar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Timans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1200,-, verö i lausasölu kr. 110,-
Grunnverö auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Afkoma
ríkissjóðs
Ljóst er af þeim tölum, sem birtar hafa verið um
afkomu ríkissjóðs á fyrri hluta þessa árs, að áform
stjórnvalda um sparnað í ríkisfjármálunum hafa
ekki gengið eftir. Afkoman er helmingi lakari en
áætlað var, þrátt fyrir að stóraukin gjöld hafa verið
lögð á fólkið í landinu í formi þjónustugjalda, eink-
um í heilbrigðiskerfinu.
Tekjur ríkissjóðs hafa dregist saman vegna
minnkandi veltu í þjóðfélaginu. Þar er um að ræða
tekjur af aðflutningsgjöldum og minnkandi tekju-
skattur.
Stefna stjórnvalda hefur verið sú að draga sam-
an og hafa sem minnst afskipti af atvinnulífinu í
landinu. Öll þessi neikvæða umræða hefur dregið
mátt úr forsvarsmönnum atvinnulífsins og hefur
Iamandi áhrif á þá nýsköpun, sem nauðsynleg er til
þess að auka atvinnu og tekjur.
Staðan er sú að atvinnuleysi fer hraðvaxandi og
útgjöld atvinnuleysistryggingasjóðs vaxa því hröð-
um skrefum.
Það verður auðvitað ekki rætt um ríkisfjármálin
án samhengis við aðra þróun í þjóðfélaginu. Sú
staða blasir við að undirstöðuatvinnuvegur eins og
fiskvinnslan hefur ekki starfsgrundvöll. Það leiðir til
þess að framþróun, sem er möguleg í þessari grein,
tefst. Forustumenn atvinnufyrirtækjanna eru önn-
um kafnir við það að bjarga sér frá degi til dags, og
hafa lítinn tíma eða krafta til þróunar og nýsköpun-
ar, né fjármagn til þess að kaupa sérfræðiþekkingu
eða hrinda af stað nýrri starfsemi. Þetta ástand er
mjög alvarlegt, og það hefur bein áhrif á afkomu rík-
issjóðs.
Alltof algengt er að fjárhagsmálefni í þessu þjóð-
félagi séu rædd eins og það séu vatnsheld hólf á milli
ríkisvalds, atvinnurekenda og launþega í landinu. Út
úr þessum vítahring þarf að komast. Er það víst að
niðurskurður hjá ríkinu í öllum þáttum tryggi efna-
hagslegt jafnvægi hér á landi? Tíminn telur að mál-
efni atvinnuveganna verði ekki skilin frá umræðun-
um um afkomu ríkissjóðs. Svo bein og augljós
tengsl eru þar á milli.
Raunverulegur sparnaður í ríkisútgjöldum fæst
ekki nema með náinni samvinnu við stofnanir á veg-
um ríkisins um að ná fram ákveðnum sparnaði með
áætlanagerð sem tekur yfír meira en eitt ár. Það er
útilokað að árangur náist með því að ætla á einu ári
að þurrka út halla ríkissjóðs með því að ýta öllum
! óskum um fjárframlög út af borðinu og skera flatt
niður. Fyrir því er margföld reynsla og þær tölur,
sem hafa birst um afkomuna það sem af er árinu,
| skýra þetta ljóslega.
I__________________________________________
Vellyst úr flæðaeykjum
Afdrifaríkur eltingarleikur lög-
reglumanna við eitursmyglara,
nýkominn frá Kólumbíu nestaðan
hinum suðræna „snjó“, hefur
fengið mönnum margt að hugsa
undanfarið. Þótt persónur á borð
við þennan harðskeytta „candy-
man“, eins og svona karlar nefna
sig sjálfir í Ameríku, séu manna
velkomnastir gestir á heimilum
manna í sjónvarpsmyndinni á
laugardagskvöldum, þá fer nú
gamanið af þegar lögreglubílarnir
eru teknir að snúast sem eldlog-
andi skopparakringlur uppi við
kartöflugarða í Smálöndunum og
rýtingseggjarnar þeyta vígabrönd-
um að húsabaki hjá íslenskum
heimilisiðnaði hf. Blóðský á himni
rís yfir Akrafjalli og Skarðsheiði
eins og martröð í eldrauðu. Fólki
hefur þótt sem raunveruleikatrú-
ar myndir af svoddan
nokkru eigi því að leggjast
til sem önnur sjálfsögð
„vellyst í skipsförmum
’ , eins og
Bjarni kvað, og líst ekki á blikuna
er hún býðst nú unnin og verkuð
og „made in Iceland". En það er
með ósómann eins og annað. Allt
kemst á endanum á innlent leyfi
og hver veit nema þjóðin verði
brátt svo forfrömuð að „candy-
rnenn" hennar og „daredevils" úr
lögregluliðinu verði boðleg „ex-
port“-vara.
Hin óttalegu teikn
Þegar tíðindi af þessu tagi ber-
ast þá er það gömul saga og ný að
fólki finnst sem upp séu fyrir því
dregin hræðileg teikn ógnaraldar
sem í vændum sé, að atburðirnir á
Vesturlandsveginum séu ekki
annað en útveröir þess meginhers
Vandala og Húna, sem bíða færis
handan við næsta leiti að flæða yf-
ir. Satt að segja er þó alls ekki víst
að sú sé raunin, þótt kannast verði
við að það þarf ekki heldur að vera
með öllu rangt.
Eins konar undirheimar eru
vissulega til á íslandi og eins og
alls staðar eru þeir margkrókóttir
og ekki nema fyrir fáa innvígða
um þá aö rata. Menn eru líka sam-
mála um að innbyggjara undir-
heimanna er fæsta að finna í hópi
þeirra sem sitja og stara fram í tó-
mið löngum stundum á bekkjum í
upphituðum biðskýlum eða meðal
óhreinna unglinga með sikk-
risnælur í eyrunum. Nær mun
Iagi að þeir eigi fæstir inngengt í
neina undirheima sem því nafni
eru nefnandi. Hvar undirheimana
er að finna mundu þau sjálfsagt
mikið betur vita „herra" og „ung-
frú Reykjavík" og það fólk sem
tækt telst í vinahóp þeirra. Þetta
er með öðrum orðum fólkið sem
myndaði „þotuliðið", eða þá út-
gáfu af því sem hér tókst að koma
á koppinn og sumir kölluðu „ap-
ex-miða þotuliðið" því það var að
vonum ekki vellríkt, eins og hið
virkilega „jet-set“ í útlandinu.
Skjól þess er auðvitað sómasemd
þess, í það minnsta á ytra borðinu,
óaðfinnanlegur kæðaburður og
þar fram eftir götuunum. Það er
ekki leikur fyrir pólitíið að fást við
það, því lögreglureglugerðina
kann það ekki síður en lögreglu-
mennirnir sjálfir og lætur ekki
vaða ofan í sig.
En svona „djönkarar", ígildi
þotufólksins, hefur þó alltaf verið
til hér á landi eins og ytra, þótt áð-
ur væri það fátt og léti Iágt —
nokkrir menntamenn, mest lækn-
ar og stöku skáld. Það vili lifa
hratt og hæfilega hættulega. Flest
af því skaðaði ekki aðra nema
máske sjálfa sig eitthvað með lifn-
aðarháttum sínum. En nú er
hætta á að það fari að breytast.
Engum skyldi blandast um að úr
hópi þess koma þeir — að vísu fáu
— sem gera sér eitur að féþúfu
með þeim hætti sem þekkist úr
bíómyndunum. Þeir eru hættu-
legir og eigi að veita viðnám þá
eru það þessir einstaklingar sem
veita verður viðnám. Erfiðast
kann að verða að fást við það hvað
þeir eru „sómasamlegir".
Aflokunin
Enn er lögreglan á íslandi
sjálfsagt ekki nema „sveitalög-
regla“ og það er engan veginn sagt
í niðrandi merkingu. Sveitalög-
regla er miklu viðkunnanlegri en
einhver víkingasveit sem gnístir
tönnum og ber sexhleypu við lær-
ið. En kannske líður að því að það
breytist og það verður þá vegna
þess að þjóðfélagið og almenning-
ur breytist.
Viðbrögð almennings við harð-
ara þjóðfélagi eru alltaf þau að
hann njörvar sig fastar við það
sem hann kallar sitt og kostar
kapps um að girða það af. Hann
kaupir sér hespur og þjófavarna-
kerfi og lætur þessa stofnun —
lögregluna — sem mest um það
sem hann vill ekki vita af og vill
ekki sjá í raunveruleikanum —
bara í bíómynd. Hann mundi ekki
endilega fagna því ef lögreglan
færi að vopna sig, en hann mundi
ekki mótmæla því heldur. Hann
mun engan verða að skjóta og
mundi afbera það þótt það þyrfti
að drepa fýrir sig. Talsvert viðsjár-
verðara teikn núna um komu
Vandalanna og Húnanna en
havaríið á Vesturlandsveg-
inum er að hér sem annars
staðar er fólk einmitt farið
að njörva sig fastar við sitt
en var — og girða sig af. Það á sér
að vísu enn mest efnahagslegar
orsakir. En náskylt er það samt
óttanum sem stafar af skuggunum
úti á strætunum. Tilfinningin fyr-
ir ábyrgð gagnvart náunganum fer
mjög dvínandi á íslandi nú. Menn
eru að verða sérlega nískir á sam-
úð með þrengingum annarra, eig-
inlega blóðnískir á hana. Helst að
þeir tími að leggja af mörkum
kuldalegar ráðleggingar sem eru
svölun innri óttakennd, hálfkveð-
in sigurljóð nurlarans, sem á sér
ekkert markmið nema að komast
sjálfur af hvernig sem allt veitur
og rekst.
Aflokunaráráttan er ævinlega
það æxlunartól sem óðast gýtur úr
sér samfélagslegum undanvilling-
um, glæpamönnum og fólki sem
ekkert sæmilegt er í að finna
hvernig sem rótað er og leitað.
Stundum er sagt að slíkt fólk sé
ekki til en það er auðvitað rangt.
Skiiyrðin fyrir að það taki að æxl-
ast eru vafalaust að batna hér í
landi. Fleiri og fleiri kunna þeir að
fara að gera vart við sig pestargerl-
arnir sem fram að þessu hafa ekki
verið annað en notalegur, inn-
fluttur varningur, „vellyst" úr
„flæðaeykjum" sem gert hafa
mönnum sjónvarpsseturnar svo
notalegar. AM