Tíminn - 03.10.1992, Page 11

Laugardagur 3. október 1992
Tíminn 11
ar forsorgunar þjónustufólksins út deila
og rigtugan reikning af standa nær
heimtað verður". Með þessu voru öll
ráð tekin af Gísla og skotið loku fyrir að
hann gætí ráðsmennskast þar framar.
Viróingarmenn
fengnir til
Siðan voru fengnir tíl virðingarmenn
að virða búið og nam virðingin alls 184
hundruðum og 44 1/2 alin á landsvfsu.
Var þar talið með allt er Gfsli hafði ráð-
stafað. Meðal eigna Gríms var jörðin
Fjall í ölfusi, sem talin var 30 hndr. að
dýrleika, en var þá í eyði. Tvær hjáleigur
hennar, Laugaibakkar og Hellir, voru
byggðar, en þriðja hjáleigan, Fossnes, í
eyði. Líklega hefir Grímur verið talinn
bókamaður á þeirri öld, þvf að hann áttí
milli 50 og 60 þindi af bókum. Og það er
athyglisvert, að þar eru fáar guðsorða-
bækur, sem þá var tíðust bókaeign ís-
lendinga. Hann áttí margar góðar bæk-
ur, svo sem Njáls sögu, Eddu (gamla út-
gáfu á 3 tungumálum), Landnámu, ÓI-
afs sögu TVyggvasonar, Ólafs sögu helga,
Magnúsar sögu góða, Lögbók íslands,
Alþingisbækur frá 1695, gamla vísna-
bók, sögubók og mesta fjölda af rímum
í 8 bindum. Er getíð um Hervararrímur,
Bósarímur, Geirharðsrímur, Rollants-
rímur, Þjófarímur, rfmur af Kára Kára-
syni o.fl.
Á þinginu f Langholtí var svo ákveðið,
að Gísli skyldi skila aftur öllu því, er
hann hafði fargað, eða standa skil á and-
virði þess.
Skuldir búsins voru nokkrar og meðal
annars lagði Þórður Þórðarson fram
900 rdl. kröfu í búið, því að það væri
konungs peningar, er Grímur hefði
fengið greidda vegna skipveija á „Giöt-
heborg", en eigi gert nein skil fyrir. Úr
því mun þó sennilega hafa raknað, þeg-
ar farið var að athuga skjöl Gríms, því
að eflaust hafe þar verið skjöl er sýndu,
hvemig hann hafði ráðstafað þeim pen-
ingum. Aftur á mótí kom það fram í
skjölum búsins, að Grfmur taldi tíl
skuldar hjá fjölda manna víðs vegar. Var
verið að basla við það f nokkur ár að
innheimta þessar skuldir, en gekk illa,
því að margir skuldunautar voru dauð-
ir, sumir fundust ekki, þótt eftir væri
leitað, eða voru fluttír í önnur héruð.
Mátti því með sanni segja, að Hálfdanar-
heimtur yrði á því fé.
Undarlegt hátt-
erni Gísla
Það kom glögglega fram við vitna-
leiðslur, að Grímur sýslumaður hafði
verið veikur um skeið, bæði líkamlega
og andlega, og máttí óhikað teljast sál-
sjúkur eða með óráði. Þykir rétt að birta
hér nokkrar frásagnir um það.
Vinnumenn sýslumanns báru það, að
eitt sinn um nótt, eða mjög snemma
morguns, hefði þeir fundið hann ber-
feettan úti í mýri norðan við bæinn. Var
hann þar með svartan poka og f pokan-
um færi, kút með frönsku brennivíni og
átekinn sykurtopp. Sögðust þeir hafa
orðið að draga hann heim.
Jón Gíslason, fyrrum skriferi hans,
sagði svo frá: „14. júní kom ég að Lang-
holtí og virtíst þá sýslumaður hljóðari
en fyrrum. Nokkrum dögum seinna var
mér sagt, að hann hefði dottið á hlaðinu
og meitt sig í andlití, og batt ég um
meiðslin. (Páll Hákonarson sagði, að
hann hefði verið með svartan silkiklút
bundinn um höfuðið þegar hann átti tal
við hann seinast). Sótti hann yfrið mik-
ill svefn og máttleysi, svo einu sinni
sofhaði hann standandi við stofutóftar-
kampinn vestari, hvaðan ég bar hann að
vesturskemmudyrunum og studdi
hann, svo hann ei skyldi falla meðan ég
lauk upp skemmunni og studdi hann
inn f hana. Ekki minnist ég, að hann
talaði neitt eða gerði af óvití. Bað hann
andagtuglega guð sér tíl hjálpar. Tvo
morgna sérdeilis fyrir sitt andlát kvart-
aði hann um höfuðþyngsli og á sunnu-
daginn (4. júlf) sagði Elín Gísladóttír að
hann hefði kvartað um takverk."
Jóhann prófastur skýrði svo frá: ,Hinn
2. júlí kom ég hér að Langholtí eftir
messu í Oddgeirshólum. Gekk hann þá
á mótí mér ffam f skemmudymar og
settumst við báðir niður og kveiktum í
pfpum okkar. Og er hann hafði tekið fáa
reyki, hné hann hastarlega ffam, að mér
virtíst af svefni og vanmegni. Var hann
þá tekinn og lagður upp á kistu. Svaf
hann þar góðan tfrna, þar til hann vakn-
aði sjálfur. Gekk hann þá fram í dymar
FRYSTIKISTUR
TOPP - GÆÐI
152 lítra kr.
191 lítra kr.
230 lítra kr.
295 lítra kr.
342 lítra kr.
399 lítra kr.
489 lítra kr.
540 lítra kr.
33.155,-
36.005,-
37.905,-
40.755,-
42.655,-
46.455,-
53.105,-
57.855,-
BOTIM - VERÐ
Verð miðað við staðgreiðslu
• HEIMILISTÆKJADEILD FÁLKANS •
SUÐURLANDSBRAUT 8, SÍMI 814670
óstuddur og skrifaði undir bréf, sem Jón
Ólafsson þjónn hans afhenti honum.
Settíst sfðan aftur á kistuna, kveiktí í
tóbakspfpu, og sem hann hafði tekið fáa
reyki, hné hann hastarlega áffam eins
og fyrr, og held ég, að hann hefði f bæði
skiptín fallið á höfuðið, ef hann hefði
ekki verið studdur. Kallaði ég þá á Jón
Ólafsson þjón hans og reið síðan burt
Ekki gat ég séð, að hann væri þvingaður
af áfengum drykk í það sinn.“
Jón Ólafsson sagði, að daginn eftir að
séra Jóhann kom þar og sýs..Iumaður
féll í yfirlið af reykingum, hafi hann far-
ið úr rúminu fyrir miðjan morgun á
nærklæðum einum. Hélt Jón, að hann
ætlaði að segja sér fyrir verkum, en svo
var ekki, heldur gekk hann inn aftur og
lagðist í rúmið og tók að reykja. Tók Jón
þá eftir því, að hann skalf svo ákaflega,
að trautt mundi hann geta haldist kyrr í
rúminu. Þetta sá Margrét ráðskona
einnig. Þegar hann lagði pípuna frá sér,
tók hann bænabók Þórðar Bárðarsonar
(hinar svokölluðu Þórðarbænir, prent-
aðar 1693) og las í heyranda hljóði
nokkrar bænir auðmjúklega og seinna
um daginn bað hann lesa guðs orð yfir
sér.
Páll Hákonarson sagði, að hann hefði
kvartað við sig, rétt áður en hann
steypti sér f brunninn, að hann hefði
verið veikur um hríð og væri veikur
enn. Hann hefði talað miklu hægar en
hann var vanur og verið ijóðari í ffaman
en ella.
Fé féll undir kon-
ungsvaldiö
Máli þessu lauk með dómi, sem Niels
Kjær og 8 meðdómsmenn kváðu upp f
Hraungerði í Flóa hinn 29. apríl 1724.
í forsendum þess dóms segir m.a. á
þessa leið:
,Heð því að það er sannað með ffam-
burði vitna, að Grfmur Magnússon hafi
verið með fullu viti og rænu allt til
þeirrar sömu stundar, er hann dauður
fannst í brunninum, skammt fyrir
vestan bæinn í Langholti, — og það
líka er sannað, að hann hefir fundist í
mýrinni fyrir norðan bæinn einn
morgun snemma, berfættur, hafandi
með sér svartan poka, hvar f var kútur
með frönsku brennivíni á, sykurtoppur
skertur og mikið af nýju færi, hvað
inngefur stóran misþanka að hann hafi
ásetning til haft það sama að gera sem
síðar ffam kom, — fóum vér eigi ann-
að séð en hann hafi með ásettu ráði
sjálfur ofan í brunninn farið og sér
týnt“
Svo kemur dómurinn og þá sést, til
hvers öll þessi rekistefna hefir verið
gerð:
„Þess vegna skal hans eftirlátið fast og
laust góss vera hálft heimfallið kóngi,
en hálft réttínum og löglegum erfingj-
um, þegar fyrst eru aftalnar allar sann-
ar og lögiegar skuldir, og þá skipt því er
afgangs verður. Skal Kgl. Maj. uppskera
fyrirfram annað eins mikið af því góssi,
sem Gísli Gfslason í erfingja nafni hefir
ólöglega útsóað og spanderað upp á það
stóra begravelsi og útför, svo vel sem
annað ónauðsynlegt sem ei vera bar.“
Sfðan fara ffam skipti. öllum lausa-
fjármunum er skipt f tvo jafna hluta
samkvæmt virðingu og kom í konungs-
hlut af því 36 hndr. 86 al., en í erfingja
hlut 36 hndr. 90 1/2 al. Af útístandandi
skuldum og verðbréfum varð konungs-
hlutur 12 hndr. 17 1/2 al., en erfingja-
hlutur 12 hndr. 1/2 al.
Hin gráa loppa konungsvaldsins hafði
hér sem oftar seilst tíl fslenskra fjár-
muna. En það gat hún ekki gert, nema
því aðeins að gert væri líklegt, að Grím-
ur hefði vitandi vits ráðið sér bana, en
ekki í sturlun eða hugarvíli. Það er og
athyglisvert með hvílfkri umhyggju
dómendur sjá um, að konungur fói sem
ríflegastan hlut af dánarbúinu. Þeir
ákveða, að hann skuli fó endurgreiddan
helming af útfararkostnaðinum, en sé
laus við að greiða málskostnaðinn, sem
varð 8 hndr., eða 32 rdl. Sá kostnaður
skyldi tekinn af hluta erfingjanna.
(Frásögn Áma Óla)
Leikararnir Baldvin Halldórsson og Gunnar Eyjólfsson afhenda Þjóöleikhúsinu myndina afsalnum eins og hann varþegar Þjóöleikhúsiö annaöi
margfalt fjölbreyttari menningarstarfsemi en síöar varö. Þuríöur Pálsdóttir, formaöur Þjóöleikhúsráös, og Stefán Baldursson þjóöleikhússtjóri taka
viö gjöfinni.
í minningu farsæls stiórnanda
20 ár eru liðin síðan Guðlaugur Rósinkrans lét af störfum
sem þjóðleikhússtjóri, en hann var sá fyrsti sem gegndi því
embætti á íslandi. Eftir því sem lengra líður kemur betur í
Ijós hve farsæll stjórnandi Guðlaugur var. í hans tíð varð
Þjóðleikhúsið sannkallað musteri menningarinnar.
Tekist var á við viðamikil leikhúsverk,
innlend sem erlend, óperur og söng-
leikir og ballettar voru settir upp og
Þjóðleikhúsið þjónaði ágæta veí sem
tónleikasalur, þar sem t.d. Sinfónfu-
hljómsveitin hélt sfna föstu tónleika
og fjölmargir tónsnillingar, innlendir
sem erlendir, auðguðu tilveruna og
Iyftu huganum upp úr skammdegis-
drunganum norður á fslandi. Enn er
ótalið að Þjóðleikhúsið rak skóla, ekki
feerri en tvo, sem hæfði vel öllum þeim
menningarbrag sem umlék Þjóðleik-
húsið.
Aldrei varð nokkur leikhúsgestur var
við annað en að áhorfendasalur Guð-
jóns Samúelssonar væri þeim fullboð-
legur eða að þeim liði ekki nægilega
vel þar. En niðurrifsfólk, sem haldið er
sffelldum umbyltingarpirringi, gat
ekki séð hann í friði og er Þjóðleikhús-
ið nú orðið annað en það var.
í tilefni þess að tveir áratugir eru
liðnir síðan fyrstí þjóðleikhússtjórinn
lét af störfum, heiðra gamlir starfs-
menn minningu hans með því að færa
leikhúsinu að gjöf mynd af salnum,
sem svo margar ánægjulegar minn-
ingar eru tengdar við, og er henni ætl-
aður staður í húsakynnum Þjóðleik-
hússins til að minnast þeirrar veraldar
sem var.
OÓ
Innrabyrði úr
hömruðu áli
Lok með ljósi,
læsingu, jafn-
vægisgormum
og plastklætt
Djúpfrystihólf
Viðvörunarljós
Kælistilling
Körfur
Botninn er
auðvitað frysti-
flötur ásamt
veggjum