Tíminn - 21.11.1992, Side 4

4 Tíminn
Laugardagur21. nóvember 1992
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Tíminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrlmsson
Auglýsingastjóri: Steingrfmur Glslason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavlk Sími: 686300.
Auglýsingasiml: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tlmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1200,-, verð I lausasölu kr. 110,-
Grunnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Þingræðið á íslandi
í gær undirritaði Eiður Guðnason umhverfisráðherra,
f.h. utanríkisráðherra, samning um aukaaðild íslands að
Vestur-Evrópusambandinu. Undirritunin var gerð með
fyrirvara um samþykki Alþingis, eins og tíðkast með mik-
ilvæga milliríkjasamninga sem ekki hafa verið afgreiddir
fyrirfram á Alþingi íslendinga.
Flest bendir hins vegar til að ef ekki hefði komið til ut-
andagskrárumræða að frumkvæði Steingríms Her-
mannssonar á Alþingi á fimmtudag, þar sem þetta mál
var tekið upp, þá hefði ísland gerst aukaaðili að Vestur-
Evrópusambandinu án þess að Alþingi íslendinga hefði
nokkuð um það að segja og án þess að fjöldi þingmanna
hefði einu sinni um það vitneskju. Meira að segja er
hreint ekki víst að meirihlutafylgi sé við aukaaðild að
Vestur- Evrópusambandinu á Alþingi, eins og Páll Pét-
ursson benti réttilega á í umræðum um málið.
Slíku stjórnarfarsslysi varð þó afstýrt á elleftu stundu.
Burtséð frá efnisatriðum þessa máls — þ.e. hvort ísland
á yfir höfuð nokkuð erindi í hernaðarsamband, sem
gagngert var endurlífgað fyrir nokkrum misserum til að
samhæfa og samræma öryggismálastefnu innan EB —
þá veldur málsmeðferð framkvæmdavaldsins talsverðum
áhyggjum. Sérstök ástæða er til að hafa áhyggjur af því
að utanríkisráðherra telur eðlilegt og sjálfsagt að það sé
nægjanlegt að reifa þetta stóra mál efnislega í utanríkis-
málanefnd og ganga svo frá alþjóðlegum samningum fyr-
ir íslands hönd án umræðu, rétt eins og það sé einkamál
ríkisstjórnarinnar. Enginn alþingismaður hafði séð skjal-
ið, sem undirritað var, fyrr en eftir utandagskrárumræð-
una í fyrrakvöld.
í vestrænum lýðræðisþjóðfélögum hafa menn alltaf
þurft að taka afstöðu til grundvallaratriðisins um tengsl-
in milli þess hversu skilvirkt stjórnkerfi á að vera og
hversu lýðræðislegt það á að vera. Þingræðiskerfið er
ákveðin lausn á þessari gamalkunnu togstreitu, ákveðið
jafnvægi sem hefur sannað sig í gegnum áratugina og
jafnvel árhundruðin. Gagnkvæmt eftirlit hinna ýmsu
þátta ríkisvaldsins er meðal grundvallaratriða í stjórn-
skipaninni og það er t.a.m. eitt af mikilvægari hlutverk-
um þjóðþingsins í þingræði að hafa eftirlit með fram-
kvæmdavaldinu. Framkvæmdavaldið sækir vald sitt til
löggjafans og verður að lúta vilja hans. Þessi skipan er
ekki tilviljun, heldur markviss uppbygging á kerfi sem
tryggir skilvirkni en um Ieið lýðræðislega meðferð mála.
Tilburðir þeirrar ríkisstjórnar, sem nú situr, til að slíta
sig lausa frá því eftirliti og aðhaldi, sem felst í því að mál
fari með eðlilegum hætti til umfjöllunar í þjóðþinginu,
eru að verða áhyggjuefni. Stjórnlyndi ráðherra er slíkt að
þeim þótti eðlilegt að setja bráðabirgðalög í sumar til að
losna við þau óþægindi og tafir, sem eðlileg málsmeðferð
á Alþingi hefði haft í för með sér í kjaradómsmálinu. Æ
ofan í æ gefa ráðherrar út yfirlýsingar um fánýti þess að
eðlileg þingræðisleg umræða fari fram á Alþingi um hin
ýmsu mál. Þar hafa farið fremstir formenn stjórnarflokk-
anna, sem báðir hafa líkt hinu lýðræðislega ferli á Alþingi
við málfundi í gagnfræðaskóla.
Það er full ástæða fyrir núverandi stjórnarandstöðu og
stjórnarþingmenn líka að láta þessa síðustu atburði varð-
andi Vestur-Evrópusambandið sér að kenningu verða og
taka það ekki sem sjálfgefið, að forystumenn ríkisstjórn-
arflokkanna virði til fulls leikreglur þingræðisins. Ábyrgð
stjórnarandstöðunnar er því mikil og hún þarf til viðbót-
ar öðrum verkefnum, að taka að sér varðstöðu um þing-
ræðisleg vinnubrögð á íslandi.
Atli Magnússon:
Af veikleika og veruleika
Flestir hafa fleiri og færri veik-
leika, sem þeir helst vilja ekki
flagga en eiga út af fyrir sig, þótt
auðvitað séu þeir til sem gera sér
stórkostlegar játningar að list
eða atvinnugrein og uppskera
ást og virðingu fyrir á yfirstand-
andi öld skilnings og umburðar-
lyndis. En slíkt leyfist ekki öll-
um. Til dæmis ekki biskupum
og prelátum, sem glíma við
sterkar gimdir eða lesti sem
þeim er erfitt að stríða gegn.
Sama má segja um áberandi
leiðtoga aðra. Þá er hætta á að
þeir fari að lifa tvöföldu lífi, sem
slær fölva á þá ám sem sauðim-
ir, er þeir eiga að stugga frá þver-
hnípi freistinganna - - eða leiða
til ljóssins — heimta að þeir
hafi. Þessi heimtuffekja sauð-
anna er í sjálfú sér skiljanleg, en
kannske er hún ekki endilega
sanngjöm. Dr. Johnson sagði að
kenningar og ábendingar
manna gætu verið alveg jafn
hreinar og góðar, þótt þeim væri
um megn að lifa eftir þeim sjálf-
ir. Því skyldi láta nægja að hlýða
á boðskapinn, en líta framhjá
háttemi höfundar hans.
Sagt er að það hafi verið mikið
áfall fyrir ástvini sígildra forn-
mennta, þegar bréf Cicerós til
dóttur sinnar Túllíu vom dregin
fram í dagsljósið. Þar kom fram í
dagsljósið lítill og vælukjóaleg-
ur karl, sem bar lítinn svip af
hinum hetjulega ræðuskömngi
og stjómmálamanni. Því átti
margur erfitt með að bera sömu
lotningu fyrir kempunni og áð-
ur, því nú hljómuðu öll digur-
mælin og snjallyrðin eins og
uppgerð og leikaraskapur.
En hvað væri annars varið í
mannlífið, ef hvomgu þessu
væri til að dreifa? Em það ekki
tvöfeldnin og leikaraskapurinn
sem gera tilvemna svo fyndna
og skemmtilega sem raun er á,
munurinn á því sem sýnist og
hinu sem er og er þó kannske
ekki. „Hvað er sannleikur?"
mælti Pílatus og sópaði að sér
silkikyrtlinum að þeim orðum
sögðum, með frægum glæsi-
brag.
Lífselixírar
Þetta er ekki nema svona rétt
mátulega hátíðlegur inngangur
að því að ég meðgangi að sjálfur
á ég við fáeina veikleika að
stríða. Ekki kemur mér þó til lif-
andi hugar að tíunda hverjir þeir
em. Þeir em minn lífselixír og
sálarhuggun og ég iðka þá í
laumi flesta, enda lítið púður í
þeim ella.
Þó er einn þannig að mér finnst
ég ekki gera mig uppvísan að
umtalsverðum skepnuskap þótt
ég tæpi á honum — og geri því
undantekningu hvað hann varð-
ar. Þetta er áhugi minn á leyni-
lögreglukvikmyndum og morð-
gátum. Þetta skyldi þó ekki vera
dulinn blóðþorsti? En hvað sem
því líður, þá em þau mér öll
mjög kær — Derrick, Tággart,
Matlock, Feiti maðurinn, frú
Fletcher, Maigret og öll sú hirð.
Stundum verður framvindan nú
nokkuð ótrúleg, en það gerir
minna tií. Þetta líður hjá á sjón-
varpsskerminum eins og
draumur og varla bregst að
hversdagsmæðan líði út í geim-
inn á meðan og gleymist.
Því miður dugar framboðið á
þessu þó ekki alltaf til og þá fer
ég á stjá og tek að snudda á
myndabandaleigunni eftir
meim af sama tagi. Ég fer þá í
gamla góssið, sem er leigt út á
niðursettu verði, og alltaf leng-
ist sá tími sem fer í ráp á milli
hilluraðanna, því afköstin við
„áhorfið“ eða „horfunina" leiða
til þess að úrvalið þynnist og
þynnist og verður þá gjama að
lúta að rýrara og rýrara efni. En
fyrir kemur að gimsteinar leyn-
ast innan um sorpið og í von um
að rekast á enn einn heldur
hringrás hinnar eilífú leitar
áfram, eins og hjá gullgrafara.
Á myndbandaleigunum rekst
ég gjama á aðra, sem svipað er
ástatt um, og er farinn að kann-
ast við suma. Ég sé það út undan
mér á spólunum, sem þeir
hremma um síðir, að sumir em í
leit að morðum og ástríðum
líka. Svo er flokkur sem er á
höttunum eftir vísindamynd-
um. Þeir einstaklingar vilja hafa
vélmenni, gúmmíbúninga, risa-
eðlur og þess háttar sem er á
ferli fáein ljósár úti í geimnum.
Ég hef ekki nægilega frjálslegt
hugmyndaflug til að meðtaka
svoleiðis, en hef fulla samúð og
skilning með svoleiðis smekk.
Sakleysi hjartans
Ástvinur leynilögreglu- og
glæpakvikmynda ætti að verða
að nokkurslags afbrotafræðingi
á endanum. En líklega er þetta
allt fremur mislukkað sem
kennsluefni. Ég hef oft hugleitt
að líklega mætti myrða alla, sem
í kringum mig eru, á laun — og
mig sjálfan á endanum — án
þess að mig grunaði neitt mis-
jafht. Svona er maður þá mikill
sakleysingi inn við beinið — eða
hvað?
Það olli mér líka nokkurri
furðu þegar ég áttaði mig á því
að ég hef ekki sérstakan áhuga á
því þegar raunverulegir glæpir
eiga sér stað og öll blöðin eru
full af fféttum af þeim. Ekki get
ég kallað að ég hafi fylgst svo
heitið geti með réttarhöldunum
yfir „tálbeitunni" og öllu því
fargani. Þó er nú komið á dag-
inn að við eigum rétt eins og
heldri þjóðir okkar Derricka og
Matlocka, sem ættu að halda
áhuga mínum og samúð glað-
vakandi.
Rétt eins og í sjónvarpsþáttun-
um á þessi stétt við misskilning
þröngsýnna yfirmanna að etja,
sem heimta að ekki megi víkja
ffá lagabókstafhum við mála-
rannsóknir. Er þó margsannað
að það er einmitt hæfilegt einka-
frumkvæði leynilögreglumann-
anna sem skilar svo einstæðum
árangri í iokin á hverjum þætti.
Hve oft ætli það hafi átt að víkja
hetjum sjónvarpsseríanna úr
embætti og taka af þeim „the
badge“ fyrir ólöglega húsleit eða
þá fyrir „set-ups“, til þess að
draga glæpalýðinn ffam úr
fylgsnum sínum? En þá stendur
maður sig að því að hala ekki
nærri jafn mikla samúð með
viðkomandi og í seríunni og
kvikmyndinni.
En vonandi fá þeir maklega við-
urkenningu að lyktum og megi
hið stirðnaða laga- og reglukerfi
neyðast til að hengja á þá ein-
hvers konar heiðurspening, sem
þeir geta sýnt langþreyttri eigin-
konu, sem aldrei getur reitt sig á
hvenær þeir koma heim, en bíð-
ur eftir þeim daginn langan —
bundin við hjólastól eftir form-
úlunni. En kannske eru okkar
menn piparsveinar. Þá eiga þeir
að fá það í verðlaun að mega loks
hlýða í næði á klassíkina, sem
reynslan sýnir að þeir elska allir
með tölu.