Tíminn - 22.01.1993, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Föstudagur 22. janúar 1993
Tímiim
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Timinn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Glslason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavík Sími: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Timans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1200,- , verð i lausasölu kr. 110,-
Gmnnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Fj árhagsáætlun
Reykjavíkur-
borgar
Borgarstjórn Reykjavíkur tók á fundi sínum í
gær fyrir í seinna sinn frumvarp að frjáhags-
áætlun borgarinnar fyrir 1993. Sú fjárhagsáætl-
un sem og áætluð útkoma á síðasta ári, sýna
glöggt þau umskipti sem orðið hafa í fjármálum
höfuðborgarinnar til hins verra á aðeins örfáum
árum. Vandann má að verulegu leyti rekja til
fjármálaóstjórnar meirihlutans á síðustu tíu ár-
um, og er þar hlutur fyrrverandi borgarstjóra
áberandi þungur. Fjáraustur í óarðbær gælu-
verkefni hafa leitt til stórfelldrar skuldasöfn-
unnar og er borgarsjóður nú rekinn með halla
ár eftir ár. Borgarfulltrúar minnihlutans, Fram-
sóknarflokks, Nýs vettvangs, Alþýðubandalags
og Kvennalista, hafa með kröftugum og skel-
eggum hætti gagnrýnt þessa óráðsíu, en því
miður ekki haft erindi sem erfiði. Minnihlutinn
hefur nokkuð misjafnar áherslur varðandi það
hvernig taka beri á aðsteðjandi vanda í Reykja-
vík þótt þessi ólíki hópur sé annars að mörgu
leyti samstíga.
Hér skal þó tekið undir með Sigrúnu Magnús-
dóttur borgarfulltrúa þegar hún segir að í upp-
hafi sé það brýnast af öllu að fá faglegt mat og
úttekt á því hvað fór úrskeiðis í fjármálastjórn-
uninni á árunum eftir 1989. Á þessum tíma hafa
skuldir á hvern íbúa borgarinnar tvöfaldast og
er nú svo komið að hallinn á borgarsjóði er
helmingi meiri hlutfallslega heldur en hallinn á
ríkissjóði.
í ályktunartillögum framsóknarmanna sem
Sigrún Magnúsdóttir setti fram á borgarstjórn-
arfundinum í gær er annars vegar talað um að
skoðunarmenn borgarreikninga og borgarend-
urskoðandi geri úttekt á reikningum 1989 til
1992 í því augnamiði að skilgreina vandann og
mistökin sem gerð hafa verið. Hins vegar flutti
Sigrún ályktunartillögu um að gerð verði tekju-
og greiðsluáætlun til næstu þriggja ára þannig
að með skipulegum hætti verði unnt að ná tök-
um á vandanum. Þessar ályktunartillögur eru
sjálfsagðar og eðlilegar enda eitt brýnasta verk-
efni borgarinnar að ná tökum á fjármálunum.
Sú staðreynd að borgarsjóður greiðir í ár millj-
arð í afborganir og vexti af lánum, undirstrikar
mikilvægi þessa en þessi kostnaður er álíka hár
og sú upphæð sem varið er til framkvæmda fyr-
ir aldraða og í skólamál.
Viöbrögö stjómarsinna við niöur-
stööu skoöanakönnunar DV bafa
veriö athvglisverö, en auk tauga-
veitíunarinnar eru tvö atriði áber-
andi í ölium málflutningi þeirra í
þessu sambandi. Annars vegar
hefur baö skyndilega riijast upp
fyrir ráöherrum og fieirum aö
Færeyingar eru í vanda og nú
hrópa ráðherrar „Færeyjar!“ í
öðru hverju oröi og kalla þaö um-
ræðu um efnahagsmái. Hitt er aö
skoðanakönnun DV sé svo vafa-
samur pappfr að varíegt sé að trúa
jþví að Framsókn sé orðinn aö
stærsta flokkki iandsins og að
Sjálfstæöisflokkur sé orðino
minni en Alþýðubandalag.
Vissulega má segja að það sé
gott, ef eitthvað jákvætt kemur út
úr vandræðum Færeyinga, jafnvel
þó þaö sé ekki annaö en það að
ríkisstjómin gangi í Færeyjavina-
félagið á íslandi, en auðvitaö eru
vandamál Færeyinga ekki við-
fangsefni eða ásteytingarsteinn í
íslenskum stjórnmálum, ekki
frekar en vandamál Indverja, þar
sem þeir fátæku líða skort en þeir
ríku lifa í alisnægtum!
Viimubrögð DV
Gagnrýnin á skoðanakönnun DV
er hins vegar útsmognarí, ekki
síst vegna þess að á sjónvarps-
stöðvum hafa stjómarsinnar í
fréttah'ðinu dreglö fram Hafnar-
fjarðarkratann Olaf Þ. Harðarson,
sem kennir stjómmálafræði við
Háskólann, og fengu hann til að
draga í efa gildi könnunar DV. Það
vom inikál mistök hjá Ólafí að fara
með þuiu sína fyrir framan sjón-
varpsvélamar, því það sem hann
hafði að segja var afskaplega létt-
vægt og gaf ekki tilefni tfl að taka
skoðanakönnun DV með sérstök-
um fyrfrvara. Að gera stærð úr-
taksins að einhverju stórmáli, en
ekki hvemig það er samansett, og
að telja það eðiiiegt að hríngia
með fastar reikniformúiur í skoð-
anakönnunum, sem síðan em
bomar saman, þætti víst óvíða
c
góð latína hjá fræðimönnum.
Það, sem stjómmálafræðingur-
inn hefði hins vegar gjaman mátt
tjá sig um, er hið einstæða afrek
Davíðs Oddssonar að gera Sjálf-
stæöisflokkinn aö minni flokki en
Alþýöubandalagið. Þetta tekst for-
manninum á sama tíma og hug-
myndafræði kommúnismans
geldur afhroð um alian heim og
flokkkar, sem nú teijast borgara-
iegir, lenda í því að Mn marx-len-
ínfska fortíð þeirra ofsækir þá
eins og afturganga.
Markvisst unnið að
fyigistapi
Greinllegt er á þessari fylgisþró-
un að Sjáifstæðisflokkurinn siglir
þeggja skauta byr út úr íslenskum
Stjómmáium, a.m.k. þeim hluta
sem skiptir einhverju málL Það
merkiiega er, að samkvæmt yfir-
lýsingum og viðbrögðum for-
manns fiokksins við niðurstöðu
skoðanakönnunarinnar þá hyggst
hann einmitt halda áfram ótrauð-
ur á þessari sömu braut. Þess má
því vænta að það verði smáflokkur
seœ kemur saman til þess lands-
fundar, sem nú styttist í að verði
haldinn samkvæmt iögum flokb-
Garri hefur nokkuð veit því fyrir
sér hvemig standi á þessari sjálfs-
eyðingarhvöt sjálfstæðismanna og
aðeins fundið eina rökrétta skýr-
ingu: Formaður Sjálfstæðis-
flokksins hlýtur að vera laumu-
kommi. Ótrúlegt er aö það takist
óviljandi aö gera AlþýðubandaJag-
iö aö stærri stjómmálaflokki en
Sjálfstæðisflokkinn. Slíkt afrek
krefst markvissra vinnubragða og
aðstöðu til að geta fælt fólk frá
flokknum. Sé Iitið yfir völlmn, er
staðan ekki glæsileg fyrir Sjálf-
stæðisflokkinn: Höfuðborgin er
flárhagsleg brunarúst eftir fjár-
málastjóm fyrrum borgarstjóra
og líkur ekki verið meiri f áraraðir
á að flokkurinn tapi borginni.
Efnahagsmál þjóðarinnar og
óstjóm ríkisstjórnarinnar hefur
nú gert Sjálfstæðisflokkinn að
þriðja minnsta flokki landsins.
Það að formaðurinn ætlar hvergi
að hvika af þessari braut, bendir
eindregið til að hans meginmark-
mið sé að stækka enn frekar Al-
þýðubandalagið. Garrí
Ráðþrota þagnarsamsæri
Atvinnuleysi er böl sem enginn
þykist þola og margir telja auðvelt að
útrýma og allir afneita að eiga nokk-
um þátt í. Samt er atvinnuleysi mik-
ið og sækir stöðugt á. Bölið er sett
upp í prósentur og línurit og skír-
skotanir til fortíðar og framtíðar og
samanburð við aðrar þjóðir og enn
aðra lífshætti.
Ef til vill á margslungin umræða
um fyrirbærið sér einhverja stoð, en
oftar en ekki er hún stagl um keisar-
ans skegg og eru úrlausnimar eftir
því. Eitt nýjasta framlagið er misklíð
sem upp er komin milli samtaka at-
vinnulausra og félagsmálaráðuneyt-
isins um fjölda atvinnuleysingja.
Annar aðilinn telur að þeir séu mjög
vantaldir í opinberum plöggum, þar
sem aðrir em ekki taldir án vinnu en
þeir sem em í stéttarfélagi og hefur
verið sagt upp störfum. Ráðuneytið
segir það satt vera en fjöldi annarra
lífbjargarlausra sé ekki svo mikill að
það taki því að setja töluna niður á
blað.
Samt skiptir hún einhverjum þús-
undum og ef skriffinnar og töflu-
gerðarfólk kynni að líta upp úr töl-
um sínum má koma auga á einstak-
linga, og það ærið marga, sem eru
flestar bjargir bannaðar og fá hvorki
vinnu né tryggingabætur. Gæti farið
svo að örlög þessa fólks þættu um-
ræðuhæf ef vandi þess væri viður-
kenndur.
Dyggðir
Það þykir mikil dyggð að stofnanir
og fýrirtæki hagræði í rekstri,
tæknivæði starfsemina og spari. Allt
kemur þetta fýrst og síðast niður á
starfsfólkinu. Því er fækkað og í
mörgum tilvikum em laun þeirra
sem eftir eru skert með einum hætti
eða öðmm.
Svona vinnubrögð þykja til mikillar
fyrirmyndar og stundum er kvartað
yfir að ekki sé nógu langt gengið í
samdrættinum og hagræðingunni.
Forráðamenn mikilla stofnana hæl-
ast um að segja ekki upp starfsfólki
en fækka samt, því ekki eru neinir
ráðnir í stað þeirra sem hætta.
Það gleymist að taka fram að með
þessu er vinnumarkaði lokað fyrir
þeim sem með réttu ættu að vera að
hefja sitt ævistarf. Og þeir lenda á
milli þils og veggjar í samfélaginu,
enga vinnu að fá og engar trygging-
arbætur því viðkomandi hefur ekki
verið rekinn úr starfi.
Frammi fyrir þessu stendur unga
fólkið sem sér framtíðardrauma sína
og meira og minna falskar vænting-
ar verða að engu einmitt þegar mest
ríður á að atvinnulífið taki því opn-
um örmum.
Enginn er á móti því að hagræða,
draga saman og spara og enginn er á
móti því að leggja svo og svo mikið
til af fjármunum til að efla atvinnu-
lífið, skapa atvinnutækifæri og auka
landsframleiðslu og tekjur einstak-
linga. En þegar fara á að samræma
svona ólík viðhorf veit enginn
hvernig á að fara að því og grípa
embættismenn og þeir sem gera út á
vinnumarkað, til þess gamla góða
ráðs að tala bull sem enginn skilur
sem ekki er von því það er meining-
arlaust.
Það sem aldrei má segja
Ný tækni og breytt vinnubrögð eru
miklu stærri þáttur í síauknu at-
vinnuleysi en fíestir þora eða fást til
að viðurkenna. En þar kemur hag-
ræðingin og „gæðastjórnunirí' við
sögu. Afkastaaukning samfara
vinnusparandi aðferðum þarf ekki
alltaf að vera atvinnulífinu svo dýr-
mætt sem af er iátið.
Hér má minna á nýlegt heilræði
um að þegar þjóðfélag er endumýjað
verður að gæta þess vel að gera
tæknina að vini mannsins en ekki
óvini.
Með auknu atvinnuleysi og þeirri
fullvissu sem er að grafa um sig, að
það sé komið til að vera og muni
óhjákvæmilega aukast enn um hríð,
er ávallt kæfð sú hjáróma umræða,
að athugandi sé að deila störfunum
meira en nú er gert. Það er einfald-
lega gert með því að stytta vinnutím-
ann og gefa fleirum tækifæri til
starfa. Launin skerðast en dreifast
betur.
Enn síður má ræða um það af
neinni alvöru að launamunurinn er
orðinn óhugnanlegur. Tvöföld, þre-
föld og jafnvel tíföld laun tíðkast
innan fyrirtækja og stofnana og fer
það hvergi nærri eftir vinnuframlagi
eða mikilvægi starfsmanna hve hátt
þeir eru metnir til launa.
Það er viðburður ef einhverju af
lúxuslaunaliðinu er sagt upp störf-
um en daglegur viðburður að fjöldi
manns á lægstu laununum missi
störf sín og þarf þá enginn að hugsa
um samninga um „starfslok" eða
neitt slíkt eins og þegar hálaunahá-
karlarnir eiga í hlut.
Hægt væri að spara gífurlegar upp-
hæðir í rekstrarkostnaði stofnana og
fyrirtækja með heiðarlegum launa-
jöfnuði ef nokkur vilji væri fyrir
hendi.
En um þetta er bannað að tala eins
og svo margt annað sem skiptir
sköpum í rekstri fyrirtækja og þjóð-
félags. Því er mál að hætta þessu
rausi og þegja, því hér er ískyggilega
farið að nálgast kjama máls.