Tíminn - 25.02.1993, Blaðsíða 5

Tíminn 5
Fimmtudagur 25. febrúar 1993
Friðrik Jónsson:
r r
EB: A Island
að sækj a um aðild?
Nú hefur Alþingi íslendinga samþykkt samning um Evrópskt efnahags-
svæði eftir óvenju mikið þjark. Ljóst er nú þegar að gildistaka hans frest-
ast að minnsta kosti til 1. júh' á þessu ári, ef ekki lengur, ef dregst hjá
ríkjutn Evrópubandalagsins að samþykkja þann samning einnig.
Nú hefur það einnig gerst að öll
önnur ríki EFTA, að undanskildu
Liechtenstein, hafa sótt um fulla
aðild að Evrópubandalaginu og nú
þegar hefur Evrópubandalagið
samþykkt umsóknir Austurríkis,
Svíþjóðar og Finnlands, sem
grundvöll umræðna um fúlla aðild
og er talið að fyrmefnd þrjú lönd
geti orðið fullgildir aðilar að Evr-
ópubandalaginu strax árið 1995.
í Ijósi þessa er nauðsynlegt fyrir
okkur íslendinga að endurskoða
afstöðu okkar til Evrópubandalags-
ins og vega af skynsemi hvort rétt
sé að ísland fylgi í fótspor félaga
sinna í EFTA og sæki um aðild að
Evrópubandalaginu.
Ef marka má umræður þær og
greinaskrif, sem áttu sér stað í
kringum samninginn um hið Evr-
ópska efnahagssvæði, verður skyn-
semi nokkuð sem erfitt verður að
höfða til ef stofna á til umræðna
um aðild íslands að Evrópubanda-
laginu. Forsvarsmenn beggja meg-
in í því máli gerðu sig oft seka um
ómálefnalegar rökfærslur og
hræðsluáróður. Einkum og sér í
lagi voru andstæðingar samnings-
ins grófir hvað þetta varðar og virt-
ist þröngsýnin og þvermóðskan
ganga fyrir þjóðarhagsmunum.
En er rétt í ljósi þess hita, sem lék
um umræðuna um hið Evrópska
efnahagssvæði, að hefja þann leik
að nýju með umræðum um aðild
að Evrópubandalaginu? Þeirri
spumingu verður að svara játandi,
því svo stórt mál má ekki afgreiða
og afneita með þögninni einni
saman. Okkur íslendingum öllum
er nauðsynlegt, hvort sem við er-
um fylgjandi eða andvíg ríkis-
stjóminni og hvar í flokki sem við
stöndum, að ræða aðild að Evrópu-
bandalaginu frá öllum hliðum áð-
ur en tækifærið til aðildar hrekkur
okkur úr greipum.
Við skulum í þeim umræðum
/ Ijósi þessa er
nauðsynlegt fyrir
okkur íslendinga aö
endurskoÖa afstööu
okkar til Evrópu-
bandalagsins og
vega afskynsemi
hvort rétt sé aö ís-
land fylgi í fótspor
félaga sinna í EFTA
og sœki um aöild a.0
Evrópubandalaginu.
einnig muna að aðildarumsókn er
ekki það sama og að ganga í Evr-
ópubandalagið. Núverandi um-
ræður um þau kjör, sem okkur
byðust í aðild að Evrópubandalag-
inu, verða ekki marktækar fyrr en
sótt hefur verið um aðild, því ein-
ungis með samningaviðræðum
milli íslands og Evrópubandalags-
ins verður skorið úr um með hvaða
hætti aðild fslands gæti orðið að
veruleika.
Umræðan um aðild virðist að ein-
hverju leyti vera farin í gang, en
því miður enn á mjög takmarkað-
Ólafur Gísli Jónsson:
Meðferð og eftirlit
bama með krabbamein
Miklar framfarir hafa orðið undanfaraa 2-3 áratugi í meðferð baraa með ill-
kynja sjúkdóma. Fyrir þann tíma leiddu þessir sjúkdómar nær undantekn-
ingalaust til dauða, en nú á tímum er í öllum tilvikum stefnt að því að bara
með krabbamein vinni bug á sjúkdómi sínum. Þetta tekst ekki alltaf, en að
meðaltali ná rúmlega 60% baraa með krabbamein bata. í sumum tegund-
um er árangur meðferðar það góður að það er regla en ekki undantekning
að barnið nái fyrri heilsu. Á allra síðustu árum hefur þekking á eðli og til-
urð krabbameina aukist gífurlega, ekki síst vegna framfara í líftækni og
sameindalíffræði.
Vegna þessa eru miklar líkur á
að meðferð illkynja sjúkdóma
geti á allra næstu árum orðið
markvissari og árangursríkari
með því að hafa eingöngu áhrif á
illkynja frumur en hlífa þeim
eðlilegu. Þannig ættu óæskileg-
ar afleiðingar meðferðar einnig
að verða fátíðari.
í meðferð krabbameina er einu
eða fleirum af eftirtöldum með-
ferðarformum beitt, þ.e. skurð-
aðgerðum, geislun eða lyfjameð-
ferð. Stundum er þörf allra
þriggja til að árangur náist. Auk
þess er ýmiss konar stuðnings-
meðferð oft nauðsynleg, t.d.
blóðhlutagjafir, sýklalyfjameð-
ferð o.fl. íerfiðustu tilfellunum
er jafhvel þörf mjög sérhæfðrar
og áhættusamrar meðferðar, t.d.
beinmergsskipta. Öll þessi með-
ferð hefur í för með sér hættu á
aukaverkunum, bæði snemm-
og síðkomnum. Þegar greining
liggur fyrir þarf því að meta
hættuna á þessum aukaverkun-
um og bera saman við líkurnar á
að meðferð beri árangur.
Margvíslegar auka-
verkanir
Ekki er hægt í greinarkorni
þessu nema að tæpa á helstu
aukaverkunum sem hugsanlegar
eru. Líkumar á að aukaverkanir
komi fram fara m.a. eftir því
hvaða tegund meðferðar er beitt,
hve mikil meðferð er nauðsynleg
og hve gamalt bamið er þegar
það er meðhöndlað. Aukaverk-
anir geta komið fram meðan á
meðferð stendur (snemmkomn-
ar), t.d. hætta á sýkingu eða
blæðingu vegna truflaðrar starf-
semi beinmergs eftir lyljameð-
ferð. Aðrar aukaverkanir geta
komið fram löngu eftir að með-
ferð er lokið (síðkomnar). Sum
vandamál eru óumflýjanleg, t.d.
fötlun sem hlýst af því að nema
þarf burtu hluta útlims vegna
krabbameins í beini, en jafnvel í
slíkum tilvikum er hægt að bæta
skaðann að hluta til, t.d. með
notkun gervilima eða annarra
stoðtækja.
Sú afleiðing meðferðar, sem yf-
irleitt veldur mestum áhyggjum,
er að truflun verði á greindar-
þroska. Þetta er einkum hugsan-
legt ef bam er mjög ungt þegar
meðferð fer fram, og sér í lagi ef
geisla þarf höfuð þess. Með nú-
tíma reynslu og tækni er þó
hægt að halda hættunni á þessu
í lágmarki. Þá getur bæði geisla-
og lyfjameðferð haft áhrif á
lengdarvöxt og geislun valdið
staðbundinni truflun á vexti, t.d.
hryggskekkju ef geislun á hrygg
hefur verið nauðsynleg. Einnig
getur meðferðin leitt til óheppi-
legrar líkamsþyngdar, bæði of
mikillar og of lítillar.
Fá líffæri óhult
í raun eru fá líffæri líkamans,
sem ekki geta orðið íyrir ein-
hverri truflun á starfsemi eftir
krabbameinsmeðferð, en nú á
dögum er allvel þekkt hversu
mikið álag hvert þolir, og þannig
hægt að forðast slíkar aukaverk-
anir. Að Iokum er rétt að geta
þess að böm sem lokið hafa
krabbameinsmeðferð em í nokk-
uð aukinni hættu á að fá annan
illkynja sjúkdóm. Skýringamar á
þessu virðast fyrst og fremst
tvær: annars vegar að litninga-
breytingar sem leiddu til krabba-
meins geta seinna átt þátt í að
annað komi fram, og hins vegar
að geisla- og krabbameinslyfja-
meðferðin sjálf hefur í för með
sér lítillega aukna hættu á að
heilbrigðar fmmur, sem verða
fyrir áhrifum í þessari meðferð,
verði illkynja.
Markmið krabbameinsmeðferð-
ar á börnum er ekki eingöngu að
viðkomandi nái að sigrast á sjúk-
dómi sínum, heldur einnig að
bamið nái að vaxa og þroskast
eins eðlilega og kostur er, bæði
líkamlega, andlega og félagslega.
Þess vegna er t.d. stefnt að því að
bamið geti, eftir að meðferð lýk-
ur, sótt skóla, sjálft eignast börn,
stundað atvinnu og orðið nýtur
þjóðfélagsþegn á sama hátt og sá
sem ekki hefur þurft slíka með-
ferð. Öll þau meðferðarform sem
að ofan vom nefnd, geta haft
áhrif á vöxt og þroskaferil bama
og þarf alltaf að hafa þessa hættu
an hátt. Er það ef til vill skiljanlegt,
þar sem oft virðist Iitið á þá, sem
hlynntir em aðild að Evrópu-
bandalaginu, sem hálfgerða land-
ráðamenn af andstæðingum þess.
Það sýndi sig vel í umræðum um
samninginn um hið Evrópska
efnahagssvæði, þar sem fylgis-
menn hans vom vændir um að
vilja selja landið, fjöllin, dalina, álf-
ana og tröllin í hendur vondra út-
lendinga. Slíkar ásakanir bera ekki
vott um skynsamlegar umræður
eða röksemdafærslur.
Umsókn um aðild að Evrópu-
bandalaginu er alvömmál, sem
skiptir framtíð okkar lands miklu
máli. Því er nauðsynlegt að finna
svar við spumingunni um hvort ís-
land á að gerast aðili að Evrópu-
bandalaginu á gmnni skynsamlegr-
ar umræðu og röksemdafærslu um
kosti þess og galla. Fyrsta skrefið í
þá átt er að setjast niður og marka
stefnu íslands til aðildar, hvað við
viljum fá og hvað við viljum gefa.
Annað skrefið er svo að sækja um
aðild og í kjölfar þeirrar umsóknar
munum við íslendingar komast að
því í gegnum samningaviðræður
hvort, þegar á hólminn er komið,
aðild okkar að Evrópubandalaginu
er besta leiðin til vemdar pólitísk-
um, menningarlegum og eftiahags-
legum framfömm okkar lands, og
hvort aðild sé besta leiðin til vernd-
ar fullveldi okkar og sjálfstæðis.
Af framansögðu hlýtur að vera ljóst
að svarið við spumingunni um
hvort ísland eigi að sækja um aðild
að Evrópubandalaginu er auðvitað
já.
Höfundur er MBA f alþjóöaviðskfptum
og stundar nú nám f alþjóðasamsklpt-
um.
í huga. Af þessu leiðir að læknar
sem stunda börn með illkynja
sjúkdóma eru tregir til að tala
um lækningu þegar barn hefur
lokið meðferð og virðist laust við
sjúkdóminn.
Önnur afleiðing er sú að nauð-
synlegt er að þau börn, sem lok-
ið hafa slíkri meðferð, komi í
reglubundið eftirlit, svo hægt sé
að bregðast sem fyrst við, komi
vandamál í ljós. Sumar þessar
aukaverkanir geta komið í Ijós
ámm eða áratugum eftir að
meðferð lýkur, og því er þörf á
eftirliti ævilangt.
Sársauki — vonleysi
Að mörgu er að hyggja í grein-
ingu, meðferð og eftirliti barna
með krabbamein. Árangur með-
ferðar fer stöðugt batnandi og
því fjölgar þeim börnum sem
hafa lifað af slíkan sjúkdóm. Það
er því afar mikilvægt að sérhæft
lið lækna og hjúkmnarfræðinga
stundi þau og hafi aðgang að og
samvinnu við sérfræðinga í ýms-
um greinum læknisfræðinnar
hér á landi og erlendis. Þá er
ótalið það álag sem barnið sjálft
og fjölskylda þess verður fýrir.
Meðferðin er löng og veldur oft
óþægindum eða sársauka. Fátt
er erfiðara foreldmm en að
reyna slíkt og fmnast þau vera
hjálparvana og jafnvel full von-
leysis.
Umönnun barnanna er yfirleitt
fullt starf og því em fjárhagserf-
iðleikar og atvinnumissir al-
gengir. Ýmiss konar stuðningur
er því nauðsynlegur, t.d. að
prestur, félagsráðgjafi, sjúkra-
þjálfari, matvælafræðingur,
fóstra og fleiri taki þátt í með-
ferðinni eftir því sem við á. Ef vel
á að vera ætti meðferðin, og eft-
irlit eftir að meðferð lýkur, að
fara fram á sérhæfðri göngu-
deild, þar sem þessir starfshópar
geta hitt barn og fjölskyldu og í
sameiningu unnið markvisst að
velferð þess.
Höfundur er bamalæknlr ð Landakots-
spftala og sérfræölngur f blóðsjúk-
dómum og krabbameinslæknlngum
bama.