Tíminn - 10.09.1993, Blaðsíða 5

Föstudagur 10. september 1993
Tíminn 5
Tími til kominn að hætta að ofsœkja bandarísku forsetadótturina:
Aumingja Chelsea Clinton!
Chelsea heldur dauöahaldi f fööur sinn og leitar skjóls hjá forsetanum, sem
horfir einbeittur upp og fram á viö.
Hún er ban venjuleg 13 ára stelpa
með fílapensla og tannspðng,
baraaspik og óstýrilátt hár. Það
þarf eUd annað tíl en að strákar
séu nefndir, þá eldroðnar hún
vandræðalega. Foreldrarnir eru
vissulega ástúðlegir og elska dótt-
ur sína. En hjónin eru svo ðnnum
kafín saman á pólitískri frama-
braut, að tíminn fyrir dótturina er
strangt skammtaður. Barnið verð-
ur að fylgjast með því í sjónvarps-
þáttum þegar rætt er um hliðar-
spor fððurins með næturklúbba-
sðngkonu og er síðan spurt hvaða
álit það hafi á málinu. Engin
systltíni eru til að bera byrðina
með og eiga félagsskap við, hún
var rifin frá bemskuheimilinu og
gðmlum vinum og sett niður í
glæsilega einangrun í stórhýsi á
hæð með leyniþjónustumenn
stöðugt í eftirdragL í nýja einka-
skólanum gera hinir krakkarair
ýmist að smjaðra fyrir henni eða
halda sig í Qariægð, eða það sem
er jafnvel verra, era vingjarnlegir
vegna þess að þeir kenna í bijósti
um h»m.
Bitbein aðalspaugara
þjóðarinnar
Opinberlega er greint frá því að
hana langi til að verða geimiferða-
verkfræðingur. En það sem hana
langar mest til er sjálfsagt að jörð-
in opnist og gleypi hana. Og til að
bæta gráu ofan á svart er blessað
bamið nýlega orðið bitbein aðal-
grínfugla þjóðarinnar. Klaufalegt
fasið er orðið eftirlætisefni spaug-
ara og útvarpskynna og karlmaður
í kvenmannsfötum líkir eftir því í
vinsælustu sjónvarpsþáttunum á
laugardagskvöldum. Að gera sér
mat úr því hvað útlit forsetadóttur-
innar er ólánlegt verður æ vinsælla
skemmtiefni. Nú er svo langt geng-
ið að sjá má á götum Washington
þá sem rennur til rifja ólán bless-
aðs stúlkubamsins skartandi bóm-
ullarbolum, álefruðum „Let Chel-
sea Alone" (Látið Chelsea í friði).
Þetta er skelfingin einber fyrir
feimna unglingsstúlku. Og sumir
em ófeimnir að kveða upp úr með
að þessi ofsóknarherferð sé allri
bandarísku þjóðinni til skammar.
Sumir feður hefðu frekar dregið
sig út úr sviðsljósinu en að fylgjast
með litlu stúlkunni sinni verða fyr-
ir slfku. Svo illa vill til að faðir
Chelsea Clinton er forseti Banda-
ríkjanna, svo að hún getur ekki
gert sér meiri vonir en að hann sitji
aðeins eitt kjörtímabil í embætti
og þá Ijúki hennar afþlánun.
Enginn vafi leikur á því að Chels-
ea muni standa sig með prýði í
náminu í skólanum fína, en verið
getur að hún eigi ekki eins greiðan
aðgang að pabbanum sem áður
kúrði yfir heimavinnunni með
dóttur sinni. Né getur hann ekki
bara Iátið málefni þjóðarínnar bíða
meðan hann fylgir henni á skóla-
dansleik eins og hann gerði fyrír
kosningar. Sú skoðun er uppi að
Clinton hafi slegið á frest að sækj-
ast eftir forsetaembættinu vegna
ótta um að það gæti valdið dóttur
hans skaða í uppvextinum. Hver ný
bylgja af Chelsea-bröndurum hlýt-
ur að gefa honum alvarlegt tilefni
til að vefengja ákvörðun sína.
Brostnir uppeldis-
draumar
Litlum stúlkum, sem var gefið
nafn úr söngvum Joni Mitchell, var
aldrei ætlað að ganga f gegnum
slíkar þjáningar. Og áreiðanlegt er
að Hillary og Bill Clinton ætluðu
aldrei að leggja þær á Chelsea.
Dætur hugsjónamannanna á átt-
unda áratugnum, sem Iétu sér fátt
um rígbundnar siðvenjur finnast,
sneiddu hjá gjaldgengi fegurðar og
töluðu látlaust um frelsun konu-
sálarínnar, áttu að vaxa upp lausar
við þrýstinginn um að vera eins og
aðrir.
Hetjur Clinton-hjónanna á hrif-
næmu árunum voru mannrétt-
indabaráttufólk, vinstrísinnaðir
rithöfundar, Woodstock-rokkarar,
Janis Joplin, Betty Friedan, Joan
Baez. Þær voru konur sem beittu
sér fyrir framtíðarsýn, stjómmál-
um og ljóðagerð. Hugur þeirra
hvarflaði ekki svo mikið sem að
slíku fánýti sem háum skóhælum!
En demókratarnir í háskólunum á
þeim tíma, eins og Bill og Hillary,
tóku ekki með í reikninginn nf-
unda áratuginn og þráhyggju þess
tíma um útlit; þau tóku ekki eigin
metnað með f reikninginn né að
verða að aðlagast þeirrí stefnu f al-
mannatengslum og auglýsingum
sem átti eftir að gera þau allsráð-
andi og valdamikil.
Sú Ameríka, sem átti að verða
griðastaður frjálslyndis, er gagn-
tekin af því sem
augað sér, fram-
komu og útliti,
og það eina sem
þau gátu gert var að taka þátt í
dansinum. Vissulega getur kona
með hæfileika frú Clintons náð
langt í lögfræðingsstarfi og stjóm-
málum eða á hverri þeirri braut
sem hún velur, en ef á að taka eftir
velgengninni er eins gott að vera
svolítið skvísuleg í bland. Enn
betra væri náttúrlega ef hún tæki
þátt í keppni í súkkulaðismáköku-
bakstri til að sannfæra landa sína
um að í hjarta sínu sé hún í raun-
inni húsmóðir.
Eitthvað hefur farið alvarlega úr-
skeiðis á því skeiði sem leið milli
þess að forsetahjónin fengu stjóm-
málafræðslu sfna og þess tíma sem
þau risu til hæstu valda. Kynslóð
Hillarys, sú sem flykktist út á
stræti og torg til að láta til sín
heyra, fjölmennir nú til fegrunar-
sérfræðinga. Konur með háleitar
hugsjónir em nú jafneinbeittar f
fjöldabiðröðum eftir afgreiðslu f
þeirri grein læknisfræðinnar sem
er í ömstum vexti, lýtalækningar.
Krafan um að vera
sæt í fullu gildi
í handriti þeirra hjóna átti veröld-
in aldrei að fara á þennan veg.
Skammarlegt eineltið, sem Chels-
ea litla Clinton er lögð í, sannar
það að hugsjónir kynslóðar for-
eldra hennar hafa bmgðist Það
skiptir engu máli hversu rík og vel-
menntuð og hverra forréttinda
stúlkan nýtur, ekkert hlífir henni
við kröfúnni um að hún sé líka sæt
stelpa.
öðmm finnst þeir auðvitað
þekkja þetta allt saman af sjálfum
sér. Carol Thatcher bauð Chelsea
vingjamlega ráðgjöf um að vera
barn þjóðarleiðtoga. „Haltu höfð-
inu bak við brjóstvömina," segir
hún, en Carol Thatcher var svo lán-
söm að verða ekki þekkt í landi þar
sem snyrtivömframleiðslan treður
andlitsfarða upp á sex ára stelpur
og algerlega heiðvirðir foreldrar
bjóða lýtaaðgerð í stað ökutíma í
17 ára afmælisgjöf. í Bandaríkjun-
um líta sjónvarpsfréttamenn ein-
faldlega ekki út eins og Carol
Thatcher.
Amy Carter, sem líka bauð nýju
stelpunni góð ráð, var reyndar ekki
alveg heldur með á nótunum. Þeg-
ar hún kom í Hvíta húsið, átta ára
með kjánasvip og heljarstór gler-
augu, vom tímamir vinsamlegri.
Það var ekki
æpt á augn-
linsur og fram-
komunám-
skeið, aðeins sett upp umburðar-
lynt bros þegar hún virtist geispa í
hvert sinn sem faðir hennar opnaði
munninn.
Umhverfið sem Chelsea Clinton,
sá unglingur sem mest er grann-
skoðaður í öllum heiminum, tekur
í arf er miklu harðneskjulegra.
„Okkur langar til að hún njóti
áhyggjidausrar æsku eins lengi og
hún getur," segir Hillary. En það er
sama hversu sterkum hlífiskildi er
bmgðið fyrir hana, ekkert getur
varið hana fyrir því öryggisleysi
sem á hana er lagt. Tálsmaður
Hvíta hússins heldur því fram að
hún hafi verið komin í rúmið þeg-
ar hin illgjarna eftiröpun karl-
mannsins í kvenmannsfötunum
var sýnd í laugardagsþætti sjón-
varpsins. Það kann að vera, en eng-
inn þarf að ímynda sér að hún hafi
ekki heyrt sagt frá því í frímínút-
unum daginn eftir.
Útlitið fyrir öllu
En hvers vegna beinast spjótin svo
mjög að Chelsea? Kannski er það
vegna þess að þegar stjóm föður
hennar staulast úr einni kreppunni
í aðra er auðvelt að espa hann upp
með því að ráðast á hana. Hvers
vegna gengu skemmtikraftamir
ekki í skrokk á Nancy Reagan með
spóaleggina og bjánalegu ungpíu-
kjólana? kunna þeir óinnvígðu að
spyrja. Vegna þess — og niðurstað-
an er andstyggileg — að Nancy
gerði sér grein fyrir hvflíkt aðdrátt-
arafl glansinn hjá æðstu pólitísk-
um valdaöflum landsins hefúr í
augum almennings. í landi Barbie-
dúkkna þar sem miðaldra Ieikkona
á að líta út eins og Victoria Princip-
al skipta slíkir hlutir máli.
Clinton-hjónin vissu þetta, þrátt
fyrir róttækar fyrirætlanir. Þegar
tækifæríð bauðst til að gera brag-
arbót og slást í lið með glanssir-
kusnum umhverfis forsetalífið,
hefði enginn haft hraðari hendur
við að kasta fyrir róða látlausu
ímyndinni en þau. Burt fuku gler-
augu Hillarys og óformlegur
klæðnaður og inn sigldu útvaldir
fatahönnuðir. Hinn gamli, góði
sveitastfll forsetans fékk sömuleið-
is að róa og við tók heimsfræg
klipping sem truflaði flugumferð. I
Hvíta húsinu höfðu ekki sést for-
setahjón með eins góða útlits-
möguleika síðan á dögum Kenne-
dys og þar sem heimurinn elskar
glæsilegt útlit, tókust nýju forseta-
hjónin á við verkefnið af fullum
áhuga.
Umbreytingin hlýtur að hafa verið
ákafiega ruglingsleg f augum
Chelsea. Eina stundina er mamm-
an kerlingarleg og gamaldags
menntakona og elur upp dóttur
sína í þeirri trú að það sé harð-
stjóm feðranna sem krefjist feg-
urðarinnar, þá næstu svífur hún
um sem upppússuð kyngyðja með
varalit og í skærbleikum tískukjól.
Allt þetta gerist á sama tíma og
vesalings bamið, fómarlamb
hormónabreytinga gelgjuskeiðs-
ins, er látið þramma um fyrir fram-
an milljónirnar sem tákn um
frjálslyndar skoðanir mömmu, í
ólögulegum fötum og neitað um
minnsta augnháralit, haldið sem
táknrænum „sakleysingja" til að
auka hróður mömmunnar meðan
þeir, sem fylgjast með tískunni,
flissa. En dásamlegt, hugsuðum
við í sakleysi okkar, fyrir Chelsea
litlu að umgangast glæsifólkið í
Hollywood — Streisand, Whitney,
Cindy Crawford, Kim Basinger — í
veislunum þegar pabbi var settur í
embætti. Satt best að segja hlýtur
hún að hafa hniprað sig saman í
návist „fúllkomna liðsins“ með
meðaumkunarbrosin og yfirlætis-
lega klappið á kollinn.
Hvar er pólitísk rétt-
hugsun niðurkomin?
,Af hverju eru dætur demókrata-
forseta svona ljótar?“ spyr Weekly
World News. Móðganir af þessu
tagi taka sinn toll. Það verður að
teijast kraftaverk ef Chelsea verður
ekki á endanum bitur, sár og full
fyrirlitningar á þeirri menningu,
sem ætlast er til að hún láti í Ijós
aðdáun sfna á, eða verði a.m.k.
vansælt fómarlamb lystarstols. Ef
hún verður ekki að lokum fylgjandi
bæði róttækri aðskilnaðarstefnu
frá foreldrum og freudiskri sál-
greiningu, má Iflca telja það til
kraftaverka.
Vegna þess að á meðan stúdent-
amir í háskólunum, sem hún á
einn góðan veðurdag eftir að
sækja, em í óða önn að gera upp-
köst að stefnuskrám um nauðganir
á stefnumótum og neita að kynna
sér verk látinna, hvítra, evrópskra
karlmanna, er vandi dóttur forset-
ans miklu betri vísbending um
hvemig bandaríska þjóðin er á sig
komin.
Allt og sumt sem móðir hennar,
sem álitin er eindreginn stuðn-
ingsmaður slíkrar nývinstri hug-
myndafræði, gat sagt um auðmýk-
inguna sem dóttur hennar var sýnd
í títtnefndum sjónvarpsþætti var
loðin athugasemd. „Það er illgjarnt
og andstyggilegt að taka útlit
Chelsea svona fyrir." Hvar, já hvar
er pólitísk rétthugsun niðurkomin
þegar loks er þörf fyrir hana?
Asgeir
Hannes:
Föstu-
dags-
; plstUl
ATVINNULEYSISBRUÐL
Landsmenn hafa sem betur
fer ekki þurft að horfast f augu
við raunvemlegt atvinnuleysi I
áratugi, en nú skýtur það aftur
rótum hér á landi. Við því er
ekkert annað að gera en búast
til vamar og sem fyrr er sóknin
besta vömin. En því láni er
ekki að fagna hjá stjómvöld-
um. Rikisstjómin tekur á at-
vinnuleysi samkvæmt gamla
móönum og borgarfólki bætur
fyrirað sitja iöjulaust heima hjá
sér með hendur í skauti.
Atvinnuleysisbætur em ekki
sú lausn sem vinnufúsir Is-
lendingar vilja eða þurfa. Þeg-
ar atvinnuleysiö knýr á dyr I
þjóöfélaginu á að bregðast við
vandanum með atvinnu en
ekki bótum. Ærlegt fölk missir
móðinn víö að sitja lengi meö
hendur I skauti og sá skaöi
veröur seint metinn til fjár.
Hann veröur heldur aldrei
bættur.
Núverandi ríkisstjóm er bæði
skekkja í tíma og rúmi og
fæddlst hálfsálug úti (Viðey
undir malstjömu. Fyrirmyndin
var gamla Viðreisnarstjómin,
sem hneppti landsmenn I fjötra
landbúnaðarins. Sú stjóm
verður þó tæplega endurtekin
frekar en Heklugosið 1947.
Um tlma virtist þó hlaupa lang-
þráður Ijörkippur f ríkisstjóm-
ina þegar hún boðaði milljarða
króna framlag til aö spoma við
atvinnuleysi. En kippurinn
reyndist ekki vera Kfsmark,
heldur framhald á fjörbrotun-
um.
Milljarðurinn var ekki notaöur
til að búa í haginn til framtlöar
hér á landi, heldur aðeins til aö
líma plástur á líðandi stund. I
stað þess að reiöa fram höfuð-
stól fýrir varanlega atvinnu I
þjóðfélaginu var peningunum
eytt í hitt og þetta timabundið
fcÁk fyrir hiö opinbera. Síðan
ekki söguna meir, Á næsta ári
þarf því að leggja fram annan
mllljarð úr ríkissjóði til að halda
dampi I stað þess að njóta
ávaxtanna af skynsamlegri
fjárfestingu I ár.
En það er ekki bara þessi eini
milljarður sem er illa variö,
heldur allar atvinnuleysisbæt-
umar eins og þær leggja sig.
Það á ekki aö borga nokkmm
manni peninga fyrir að sitja
heima hjá sér með hendur (
skauti. Annaö hvort á að bjóöa
honum vinnu eða ekki neitt.
Öllum atvinnuleysisbótum
þjóðarinnar á aö verja til aö
búa til atvinnu til frambúðar.
Ennþá eru margir góðir kostir
til að ávaxta bætumar og
skapa fólkl atvinnu til lang-
frama I landinu. Hér skal iátið
nægja að nefna einn til sög-
unnar: Island er matvælafram-
leiðandi og hefur getiö sér gott
orð á mörkuðum heimsins.
Margir hugvitsmenn og frum-
herjar á þessu sviði búa hér á
landi og andvirði atvinnuleysis-
bóta er margfalt betur varið til
að hrinda bestu hugmyndum
þeirra I framkvæmd. Það kost-
ar ekkert að reyna, úr þvl sem
komiö er, en gæti vissulega
borið ávöxt.
Hér skal fúslega játað að ný-
sköpun er happdrætti og ekki
er allt gull sem glóir. En ekkí
þurfa margar hugmyndir frunv
herjanna að ganga upp til að
umstangiö gefi eitthvaö I aðra
hönd og þá er tilganginum
náð. Aö minnsta kosti er við-
leitni af þessu tagi mun betri
ávöxtur fyrir þjóðina en aö
borga vinnufúsu fólki áfram
peninga fyrir iðjuleysi.