Tíminn - 26.11.1993, Blaðsíða 4

Ménning
Föstudagur 26. nóvember 1993
Sæla á sjó og
BÓKMENNTIR
Einar E. Laxness
Guðlaugur Arason:
Hjartasalt. Skáldsaga.
Mál og mmning 1993.
179 bls.
Pessi nýja skáldsaga Guðlaugs
Arasonar, Hjartasalt, er framhald
af Pelastikk, sem út kom árið
1980. Um er að ræða endurminn-
ingaskáldsögu, þar sem unglings-
pilturinn Logi Kristinsson er
söguhetjan. Þó ekki sé á það
minnst, að um sé að ræða ung-
lingabók, þá höfðar þessi texti til
unglinga og auðvitað líka eldri
lesenda. Sagan segir frá Loga, sem
fær sitt fyrsta alvöru pláss á bát
frá Hrísey eitt sumar á sjöunda
áratugnum. Sögumaður skyggnist
inn í veröld Loga og segir hann
bæði frá lífinu til sjós og lands,
þar sem annarsvegar sjómennsk-
an og hinsvegar fyrsta ástin eru
meginefni sögunnar.
Sagan h'ður áfram í einni sam-
fellu án tiltakanlegrar spennu eða
riss, enda er þetta einskonar
sælusaga frá upphafi til enda.
Heimur Loga snýst um veiði-
mennsku og eru miklar lýsingar
bæði á fiskveiðum og annarri
ástríðu hans eða skotveiðum.
Þessar lýsingar eru raunsæislegar,
en jafnframt því er tungumálið
æði fjarlægt landkröbbum og ef-
laust ýmsum unglingslesendum
sem ekki eru vel að sér í sjó-
mennsku, líkt og segir á einum
stað: „Þegar Þór kom að baujunni
og bakkaði á fullri ferð rauk Logi
aftur á og fór að streða í geilina
ásamt Herði. Sveinn var á spilinu
og snurpaði, en Axel reyndi að
draga pokavænginn að bátnum."
Þessi heimur verður því fram-
andi, þannig að of breitt bil
myndast á milli sögumanns og
þess heims sem Logi er að tileinka
sér, þannig að hinn raunsæislegi
texti fellur ekki að þeirri veröld
sem ætla mætti að 13 ára ung-
lingur hrærist í.
Þær sögupersónur, sem verða á
vegi Loga, eru ekki sérstaklega
minnisstæðar og þar vantar meiri
dýpt og breidd til að einhverjar
þeirra nái að standa uppúr. Það er
helst skipsfélagi Loga eða Hörður
sem þar ber á og á hinn bóginn er
landi
það Unnur eða fyrsta ástin sem
nær að snerta taugar Loga svo úr
verði ákveðin persóna.
Með ástarævintýri Loga og Unn-
ar nær Guðlaugur að höfða til
unglingslesenda, ekki svo að um
sé að ræða væmna ástarsögu,
heldur er þetta efni eflaust nær-
tækara fyrir unglinga heldur en
sjómennskan. Þar er vel lýst upp-
lifun unglings, þar sem hugur
Loga er heltekinn af stúlku, en
jafnframt því er stutt í afbrýði
sem býr í kolli hans.
í þessari ofurhamingju sem felst
í sjómennskunni og það að verða
ástfanginn, þá er eitt afl sem
sögumaður gerir lokum á því
skóna að skipti máli og er það
menntunin, og þar á kvenfólkið
sinn þátt í að beina Loga á þá
braut. Jafnframt þessu verður það
návígið við selinn, sem Logi fær
að kljást við eins og Sæmundur
fróði forðum, einskonar útlausn
hans frá ægivaldi veiðimennsk-
unnar. í þessum kafla fær frá-
sögnin á sig þjóðsagnablæ og nær
að hrista aðeins af sér hið hvers-
dagslega andrúmsloft sem ríkir yf-
ir sögunni.
Þó er það svo, að oft á tíðum er
eins og raunsæið beri textann of-
urliði, því bæði tungutakið og
sögusviðið er svo njörvað niður
og staðbundið að það gefur ekki
möguleika að ná útfyrir sig. Því
verður þessi raunsæja saga um of
hversdagsleg og það er eins og
skorti á margbreytileik í þessar
bemskuminningar til að þær stuði
lesanda.
Ljóð og lög
BÓKAFRÉTTIR
ísafold hefur gefið út tvær nótna-
bækur, Átta einsöngslög og Svart-
álfadans, eftir Jón Ásgeirsson.
Svartálfadans er safn tíu söngv-
erka, sem samin em við kvæði úr
samnefndri ljóðabók eftir Stefán
Hörð Grímsson. Fjögur laganna
hafa verið flutt opinberlega, en
sex þeirra koma nú fyrir almenn-
ings sjónir í fyrsta sinn. Lögin við
kvæðin em: Þegar undir skörðum
mána, Steinninn, Skammdegis-
vísa, Nú er garðstígurinn þögull,
Stríð, Vetrardagur, Eirlitir dagar,
Halló litli villikötturinn minn,
Kvöldvísur við sumarmál og
Svartálfadans.
Átta einsöngslög eru samin á
tímabilinu 1947 til 1958 og eru
samin við kvæði eftir Kristján
Jónsson Fjallaskáld, Stein Stein-
arr, Einar Benediktsson, Öm Am-
arson, Braga Magnússon, Jónas
Hallgrímsson og Þorstein Valdi-
marsson. Flest laganna hafa verið
Hugsjónir rætast
BÓKAFRÉTTIR
ísafoldarprentsmiðja hf. hefur
gefið út bókina Þegar hugsjónir
rxtast — ævi Odds á Reykjalundi. f
bókinni, sem er rituð af Gils
Guðmundssyni ritstjóra, er rakin
ævi Odds Ólafssonar læknis. Sagt
er frá æsku hans og uppvexti,
námsárum, baráttu við berkla-
sjúkdóminn og síðast en ekki sist
frá brautryðjendastarfi hans í
sambandi við Reykjalund, SÍBS
og Öryrkjabandalag íslands.
í bókinni er rætt við ýmsa sam-
ferðamenn hans og auk þess er
bókin ríkulega skreytt myndum,
Röng Pressufrétt
Vikublaðið Pressan slær því upp
á forsíðu að undirritaður hafi
ekki staðið við loforð um hlutafé
í Mótvægi hf., útgáfufélagi dag-
blaðsins Tímans. f grein inni í
blaðinu er hins vegar greint frá
málinu á nokkuð annan veg og
sagt að ég hafi heitið 2,4 millj-
ónum króna fyrir hönd ótiltek-
ins hóps annarra manna.
Sannleikurinn er þessi. Nokkrir
menn höfðu samband við mig
og lýstu áhuga á að taka þátt í að
gefa út Tímann sem óháð og
sjálfstætt dagblað og vom reiðu-
búnir til að leggja fram hlutafé
að uppfylltum ákveðnum skil-
yrðum, eins og til dæmis því að
skilyrðislaus afnotaréttur fengist
á nafninu Tíminn á meðan fé-
lagið gæfi út blað og að Fram-
sóknarflokkurinn sleppti hönd-
um af stjóm blaðsins. Enn frem-
ur var þess krafist að hlutaféð
yrði sérgreint og færi ekki í
skuldahít fyrri útgáfustjórnar.
Þessu skilaði ég til þess áhuga-
hóps, sem kaupa vildi blaðið.
Það var aldrei um hlutafjárloforð
að ræða.
Við vomm að Iokum tveir, sem
treystum munnlegum upplýs-
ingum um að skilyrðunum yrði
fullnægt, og eignuðumst bráða-
birgðaskírteini að fjárhæð 600
þúsund krónur, til þess að hafa
atkvæðisrétt á hluthafafundin-
um hinn 18. ágúst sl. Forsend-
urnar fyrir framlagi okkar eru
nú löngu brostnar.
Ég tel að heimildarmenn Press-
unnar séu úr hópi þeirra fram-
sóknarmanna, sem að gamla
Tímanum stóðu, og vildu eiga
rík ítök í blaðinu áfram. Athygl-
isvert er, að þeir telji sig þurfa að
grípa til lúabragða á borð við
þessi til að koma höggi á son
minn, Þór Jónsson, núverandi
ritstjóra Tímans.
Jón Einar Jakobsson, hdl.
(Athugasemd þessi er einnig send Presstmni).
flutt opinberlega og fyrir eitt lag-
anna, Occidente Sole, við kvæði
eftir Jónas Hallgrímsson hlaut Jón
önnur verðlaun í samkeppni Rík-
isútvarpsins 1958.
Átta einsöngslög eru 22 bls. í A4
broti og Svartálfadans er 43 bls. í
sama broti. Nótnaritun og texti
laganna er unninn undir prentun
af höfundi sjálfum, en kápumynd
er teiknuð af Þorgeiri Jónssyni.
Bækumar em prentaðar hjá ísa-
foldarprentsmiðju hf.
(Fréttatilkynning)
sem margar hverjar hafa ekki
birst áður.
Á bókarkápu segir: „Oddur Ól-
afsson var Suðurnesjamaður.
[...] Hann gekk menntaveginn,
en í miðju læknisnámi veiktist
hann af berklum og komst í ná-
vígi við „hvíta dauðann". Lífið
sigraði, Oddur varð læknir og
gerðist brátt forystumaður í hópi
þeirra sem ólu í brjósti sér þá
hugsjón að styðja sjúka til sjálfs-
þjargar."
Bókin er unnin hjá ísafoldar-
prentsmiðju hf. og kostar kr.
3.490,-.
(Fréttatilkynning)
irsson tónskóld
Oddur Ólafsson læknir.
Sagnasjór
BÓKAFRÉTTIR
ísafold hefur gefið út skáldsöguna
Harún og Sagnahafið eftir Salman
Rushdie. Þessi saga er sú fyrsta
sem Salman Rushdie skrifaði eftir
að dauðadómur var felldur yfir
honum í kjölfar útgáfu Söngva
Satans.
Harún og Sagnahafið er sönn
perla sem fjallar um baráttu lítils
drengs fyrir því að færa föður sín-
um frásagnargáfuna sem hann
hefur misst af óskiljanlegum
ástæðum. í bókinni er meðal ann-
ars að finna tilvísanir í Þúsund og
eina nótt, og mörg önnur sígild
bókmenntaverk, en undir frásögn-
inni kraumar vilji höfundarins til
að beijast fyrir málfrelsinu, öllum
höfundum til handa.
Harún og Sagnahafið er á vissan
hátt mjög djarft verk, sem skákar
og véfengir á allan hátt þá ákvörð-
un íranskra ofsatrúarmanna að
dæma Salman Rushdie til dauða
fyrir það eitt að skrifa bók.
Salman Rushdie er án efa einn
virtasti núlifandi rithöfundur
heims. Hann hefur hlotið fjölda
verðlauna á undanfömum ámm,
núna síðast heiðursverðlaun The
Booker Prize fyrir bestu skáldsögu
sem fengið hefur verðlaunin síð-
astliðin 25 ár.
Bókin er unnin hjá ísafoldar-
prentsmiðju hf. og kostar kr.
2.480,-. (Fréttatilkynning)
Tvær
ljóðabæk-
ur frá
Hörpu-
útgáfunni
BÓKAFRÉTTIR ~
Hörpuútgáfan á Akranesi hefur
gefið út bókina Lausavísur frá
1400-1900. Safnað hefur Svein-
björn Beinteinsson. í bókinni
em yfir 900 lausavísur.
Vísan hefur lönguin verið
tryggur förunautur í blíðu og
stríðu og mikill gleðigjafi. 1 þess-
ari sýnisbók ættu flestir að geta
fundið eitthvað við sitt hæfi.
Höfundar bókarinnar eru fjöl-
margir; meðal þeirra: Páll Ólafs-
son, Sigurður Breiðfjörð, Bólu-
Hjálmar, Kristján Fjallaskáld,
Látra-Björg, Skáld-Rósa, Æri-
Tobbi, Leirulækjar-Fúsi, Stein-
unn í Höfn, Eyjólfur ljóstollur,
Sölvi Helgason. Kærkomin bók
fyrir hina mörgu hagyrðinga.
Bókin er 187 bls. Prentvinnsla
og bókband er unnið í Odda hf.
Bjami Jónsson listmálari mynd-
skreytti kápu og titilblað. Bókin
hefur komið út áður, en er nú
endurprentuð.
Þá hefur Hörpuútgáfan sent frá
sér ljóðasafnið Til móður minnar
og hefur það að geyma Ijóð 88
höfunda. Þetta er einnig endur-
útgefin bók, og kemur hún nú
út í nýjum búningi. í henni er að
finna fegurstu kvæði, sem ís-
lensk skáld hafa ort til mæðra
sinna og um þær. Sigurður
Skúlason bjó bókina til prentun-
ar.
Bókin er 231 bls. Prentvinnsla
og bókband er unnið í Odda hf.
Bjami Jónsson listmálari mynd-
skreytti kápu og titilblað.