Tíminn - 02.12.1993, Blaðsíða 6

6
AÐ UTAN
ELns og kunnugt er lést nýlega
ein vinsælasta og virtasta ungl-
ingastjarnan í Hollywood, River
Phoenix, tuttugu og þriggja ára
gamall. Lát hans kom öllum í
opna skjöldu og orðrómur um að
ofneysla fíkniefna hefði átt þar
hlut að máli þótti og skyggja enn
frekar á þessi ógnvænlegu tíð-
indi, því leikarinn var þekktur
fyrir heilbrigt líferni. í kvik-
myndaborginni frægu er haft á
orði að þar sé samastaður hákarl-
anna í mannlífinu og að því þurfi
sterk bein til að komast af. Marg-
ir ungir leikarar hafa þurft að-
gjalda frægðina dýru verði. Að-
dáendur Phoenix og gagn-
rýnendur eru enn að reyna að fá
einhvem botn í.lát goðsins.
Grænmetisæta og
umhverfissinni
Það var ekkert sem benti til
þess að River Phoenix væri á för-
um. Hann var þekktur fyrir heil-
brigði og reglusemi. Hann neytti
aðeins grænmetis, en át hvorki
kjöt né mjólkurafurðir. Þá var
hann þekktur umhverfisverndar-
sinni, hafði ákveðnar skoðanir á
þeim málum og gekk til að-
mynda ekki í leðurfötum. Yfir-
leitt var talið að Phoenix gerði
allt það sem í valdi hans stóð til
að forðast tálheim skemmtana-
lífsins í kvikmyndaborginni
frægu, en þar hefur mörgum
ungum leikaranum orðið hált á
svellinu.
Leikarinn var á leið út af
vafasömum skemmtistað er hann
hné skyndilega niður. í fyrstu var
talið að um hjartaslag væri að
ræða, en brátt fengu sögusagnir
um fíkniefnamisnotkun byr und-
ir báða vængi. Með Phoenix var
bróðir hans Joaquin, sem hafði
þegar í stað samband við neyðar-
AÐ UTAN
Dómsvaldið hefur tekið við
hlutverki samviskunnar og þegar
við hegðum okkur illa leitum við
að blóraböggli.
Reynslan er oft
þymum stráð
Þetta kvöld tókst honum loks
að komast í tæri við hana ög á
eftir fylgdi nóttin. Hann minntist
bliksins í augum hennar og seið-
magnaðs líkamans, en reynslan er
jafnan þymum stráð. í dögun fór
allt í vaskinn og eftir sat skömm-
in. Þetta gæti verið saga margra
sem komnir eru af léttasta skeiði.
Hún hafði fengið sér of mikið
neðan í því - meira en venjulega,
eins og oftast nær - og man að
hún hafði gefið honum hressilega
undir fótinn. Kyssti hann frammi
fyrir öllum á kránni og leiddi bók-
staflega heim til sím.Það var ekki
hægt að misskilja þetta.
Veröld
Fimmtudagur 2. desember 1993
Hár fórnarkostnaður
frægðarinnar
River Phoenix var af flestum talinn feta öngstræti dyggSanna. Hann
stóS fremstur í flokki ungstjarnanna í Hollywood og var talinn meSal
þeirra hæfileikaríkustu.
Skömmu eftir dauSa Rivers
Phoenix tóku aSdóendur hans a&
koma fyrir blómvöndum og kert-
um viS næturklúbbinn þar sem
stjarnan hneig örend ni&ur.
Var River Phoenix, sem var
tákn heilbrigðs lífs, á
hraðri leið til glötunar?
móttöku næsta sjúkrahúss og til-
kynnti þar í geðshræringu sinni
að bróðir hans hefði neytt valí-
ums. Seinna var haft eftir
ónefndum heimildamanni neyð-
armóttökunnar að leikarinn hafi
líklega neytt kókaíns og efnið
hafi fundist í blóði hans.
Viðkvæmar sálir
á hálum ís
Hvort sem einhver fótur er fyr-
ir þessum óstaðfestu fréttum eða
ekki, er dauði stjömunnar talinn
táknrænn fyrir fallvalt líf ungra
leikara í hörðum heimi-
Hollywood, sem oft heillar við-
kvæmar sálir.
Jafnvel þeir alhörðustu eiga
það til að kikna undan álaginu
sem fylgir því að útlit þeirra og
frammistaða sé stöðugt vegin og
metin.
Á það hefur verið bent að oft-
ast séu ungar stjörnur kvik-
myndaborgarinnar af tvennu
sauðahúsi. Annars vegar eru
þær, sem alast upp innan kvik-
myndageirans, og hinsvegar þær,
sem koma utan frá og þrá frægð
og frama frekar en venjubundið
líferni.
Þeir innfæddu eru almennt
taldir eiga betri möguleika á að
forðast blekkingavef glamúrlífs-
ins. Þetta á ekki síst við um böm
fræga fólksins, sem þekkja á eig-
in skinni hvað einkalíf er nauð-
synlegt og hversu frægðin getur
oft reynst fallvölt.
Þeir hafa einnig það forskot
umfram hina að kannast við-
ljótu hliðar frægðarinnar, en nýj-
ar stjörnur, sem ekki þekkja til,
verða oft fórnarlömb óprúttinna
umboðsmanna, lögfræðinga og
framleiðenda, sem hreinlega-
stjórna lífi þeirra. Áður en varir
snýst lífið um innantómar
skemmtanir, sem leiða viðkom-
andi inn á brautir áfengis- og
vímuefnamisnotkunar.
Hélt sig fjarri
lífsins glaumi
Hin þrönga leið dyggðanna
hefur verið talin felast í því að
halda sig eins fjarri borginni og-
frekast er kostur. Það er hins
vegar oft ekki á færi ungu leikar-
anna, sem hafa ekki náð að
skjóta nógu traustum rótum
undir frama sinn.
Phoenix gat þetta og bjó í lítilli
borg í nágrenni Hollywood. Ólíkt
mörgum ungstirnum hafði hann
gott veganesti úr foreldrahúsum
og kom vel fyrir. Hann var elstur
fimm systkina og foreldrar þeirra
héldu alltaf tryggð við hugsjónir
hippakynslóðarinnar. Fjölskyld-
an þvældist um ríki Norður- og
Suður-Ameríku og hélt sýningar
og hafði þannig í sig og á. Þannig
byrjaði ferill stjörnunnar og kom
hann fyrst fram þegar hann var
sjö ára gamall.
Hann var af öllum talinn sjálf-
stæður ungur maður og nátengd-
ur fjölskyldu sinni, sem er sjald-
gæft í borg blekkinganna. For-
eldrar hans bjuggu í Flórída og
Phoenix eyddi eins litlum tíma
og honum frekast var unnt í-
Hollywood til að sneiða hjá
óæskilegum áhrifum yfirborðs-
mennskunnar. Til marks um það
hafði eigandi næturklúbbsins
þaðan sem Phoenix var að koma
þetta örlagaríka kvöld, aldrei
áður séð honum bregða þar fyrir.
Dauði Rivers Phoenix verður
ekki til að skyggja á drauma-
þeirra sem bíða efir frægð og
frama í Hollywood. Eftir því var
tekið að ung kona var þegar farin
að notfæra sér athyglina, sem
beindist að dauða hans, og tókst
að komast á forsíður fjölmiðla
umvafin blómum sem samúðar-
fullir aðdáendur höfðu komið
fyrir á þeim stað sem stjarnan
hné niður.
Þetta er auðvitað siðlaust, en
þannig er nú einu sinni
Hollywood.
Hvað varð um skömmina
og samviskubitið?
Þegar allt var svo yfirstaðið,
byija vandræðin. Hún sprettur á
fætur eins og hræddur héri og
segir honum að þetta hafi hún
ekki viljað. Öskrar og kallar hann
öllum illum nöfnum þar sem oft-
ast kemur fram að hann hafi mis-
notað hana og hún hafi hvort
sem var aldrei hrifist af honum.
Hún fer að gráta, kastar öllu laus-
legu í hann og segir honum að-
hypja sig. Hann safnar saman
spjörunum og treður sér í þær á
Ieiðinni út um hánótt. Hann á
langan veg heim og er bæði
þreyttur og reiður.
Betra a& skella skuldinni
á einhvem annan
Þessi saga gæti líklega átt við
margan námsmanninn á ungæð-
isskeiði ævinnar fram að þessu.
Stolt væri líklega fjarri huga
beggja, en kannski hefðu þau lært
eitthvað af þessu.
í dag er þessu á annan veg farið
og má þar minna á nýlegt mál
Austens Donnellan og ungfrú X í
King's menntaskólanum í Lond-
on.
Breytingin felst í því að
skömmin er yfirfærð á einhvern
annan. Okkur þykir ekki lengur
fýsilegt að hugsa sjálfum okkur
þegjandi þörfina, heldur er betra
að skella skuldinni á einhvern
annan.
Það er í tísku, að minnsta kosti
meðal æskufólks úr miðstétt, að
láta nánast allt eftir sér og skella
svo skuldinni á einhverja aðra
þegar það brýtur af sér.
Áður fyrr hefðu vinir stúlkunn-
ar líklega ráðlagt henni að fara
ekki framvegis svo heimskulega
að ráði sínu. Þeir hefðu útlistað
fyrir henni að engum væri að-
treysta þegar farið væri yfir á-
kveðin mörk.
í dag myndu vinimir að öllum
líkindum leita uppi símanúmer
kvennaathvarfs eða neyðarmót-
töku fyrir fómarlömb nauðgunar
og kynferðisofbeldis.
Unga manninum b'ður hörmu-
lega illa og hann er áttaviltur.
Hann gerir sér grein fyrir því að
hann hefur ekki hagað sér sem
skyldi, en finnst að hann eigi ekki
alfarið sök á því hvemig fór. Áður
fyrr hefði hann líklega seinna-
reynt að ræða málin við stúlkuna
í ró og næði eða skipta sér ekki
framar af henni.
í dag er atnnar háttur á. Nú bíð-
ur pilturinn eftir að réttvísin knýi
dyra.
Jafnréttisbarátta á
rangri leið?
Sérhver ber ábyrgð á eigin
hegðun og þ.á. m. drykkju sinni,-
daðri o.fl. Karlmönnum er ætlað
að gera sér ljóst hvenær reglan
.hingað og ekki Iengra" gildir.
Áabyrgð og skömm eru nú við-
fangsefni dómstóla í kjölfar
kvennabyltingarinnar hin seinni
ár og þeir skera úr um sekt eða-
sýknu.
Allir hafa brotið eitthvað af sér
og á hverjum degi verður Qestum
eitthvað á í orði og æði. Við eig-
um samt ekki von á að dómstólar
skeri úr um sekt okkar eða sýknu.
Jafnréttisbaráttan hefur leitt til
þess að spumingar um nauðganir
og kynferðislega áreimi hafa færst
yfir á önnur svið sem snúa að vel-
sæmi og smekk. Þar er ekkert tek-
ið mið af því hvort konan gefi
manninum kröftuglega undir fót-
inn, og þó að hún tæli hann til
fylgilags við sig er það hann sem
er sökudólgurinn. Þetta minnir á
galdraofsóknir þar sem karlmað-
urinn er ætíð sá seki.
Þetta er samt ekki satt. Flestar
konur vita það. Karlmenn haga
sér misjafnlega. Oft gera þeir eitt-
hvað af sér, sem þeir skammast
sín fyrir. Það sama gildir um kon-
ur. Ætti ekki í lengstu lög að
halda lögreglu og lögfræðingum
frá svefnherberginu og treysta á
eigin dómgreind hvers og eins til
að haga sér betur næst?
„Þú ættir að skammast þín."
Þetta var áður fyrr ströng áminn-
ing um betri breytni og iðrun og
það þurfti ekki dómstóla til. Þess-
ari áminningu ætti að beita í dag
sem fyrr.