Tíminn - 20.05.1994, Síða 15

Föstudagur 20. maí 1994

15
í„framleiöni" í
fjöldamoröum hafa
Hútúar líklega fariö
fram úr Rauöum
kmerum
Lægstu tölur um fjölda-
moröin í Rúanda eru
margir tugir þúsunda,
þær hæstu upp undir milljón.
I þýsku blaði stendur að á fjór-
um vikum hafi fleira fólk verið
drepið þar en í sómalska borg-
arastríðinu á þremur ámm. Til
samanburðar em helst nefnd
fjöldamorð Rauðra kmera í
Kambódíu, á þeim ámm er
þeir fóm þar með völd. Talið
er nú að þeir hafi þá drepið
um milljón manns af þjóð
sinni, en séu hærri dánartöl-
urnar frá Rúanda nálægt því
rétta má ætla að manndrápar-
arnir þar hafi slegið Rauðum
kmemm við í „framleiðni".
Hugtakið rasismi hefur verið
ofarlega á baugi í umræðunni
síðan um miðja öldina og af
mismiklu tilefni. En líklega
má fullyrða að það eigi við um
það sem undanfarið hefur ver-
ið að gerast og er enn að gerast
í Rúanda. Svo er að sjá að þar
sé fyrst og fremst um að ræða
útrýmingu á Tútsum, annarri
af tveimur helstu þjóðum
landsins, og að aðalútrýmend-
umir séu hin aðalþjóðin þar,
Hútúar. Þessar þjóðir em að
sögn nokkuð ólíkar útlits,
Hútúar í útliti dæmigerðir
blökkumenn, en Tútsar líkari
íbúum austurhoms Afríku og
Nílarlanda efri, háir vexti, ljós-
ari en Hútúar og andlitsfall
gjaman svipaö og á evrópíd-
um.
Tútsar „styttir"
Útrýmingarhryðjur svipaðar
þeirri, sem nú stendur yfir,
hafa skollið á annað véifið í
Rúanda og Búrúndí, þar sem
flestir íbúa em einnig Hútúar
og Tútsar, síðan á síðari ámm
sjötta áratugar, en aldrei orðið
jafn svæsnar og nú, ef marka
má fréttir. í ofsóknum Hútúa á
hendur Tútsum fyrir 1960 var
eitthvað um það að höggnir
væm fætur af Tútsum, í þeim
tilgangi að sögn að þeir yrðu
ekki lengri en Hútúar.
Ekki er vitað með neinni
vissu hverjir skutu niður flug-
vélina meö Habyarimana Rú-
andaforseta og embættisbróð-
ur hans í Búrúndí (sem báðir
vom Hútúar), en ein tilgátan
um það er á þá leið að lífvörð-
ur Habyarimana hafi verið þar
að verki, beinlínis í þeim til-
gangi að spana Hútúa til of-
sókna á hendur Tútsum. For-
setamir vom að koma af fundi
með forsetum grannríkjanna
Kenýu, Úganda og Tansaníu,
sem reyndu að stilla til friðar
með Hútúum og Tútsum og
hvöttu Habyarimana til að
gefa í því samhengi eitthvað
eftir fyrir RPF, uppreisnar-
hreyfingu sem að mestu er
skipuð Tútsum. Lífvarðarliðar
forsetans, allir Hútúar, vom á
móti allri eftirgjöf við Tútsa.
A.m.k. virðist ljóst að lífvörð-
urinn hafi haft fmmkvæði að
fjöldamorðunum og lagt fyrst
í stað hvað mesta áherslu á að
drepa alla þá Hútúa, sem vom
ekki eindregnir fylgismenn
Habyarimana og vildu koma
RPF-liöi: sagöir sýna stillingu.
til móts við Tútsa. En jafnljóst
virðist að fjöldamorðin hafi
fljótt snúist upp í beina út-
rýmingarherferð Hútúa á
hendur Tútsum og að í þeim
taki ekki aðeins þátt lífvörður
forsetans látna og her hútúskr-
ar Rúandastjómar, heldur og
Hútúar almennt. Jafnvel börn
og konur með ungaböm á
baki sáust taka þátt í morðun-
um.
Varla margir eftir
Sumir fréttamenn telja að RPF
hafi sýnt stillingu og latt Tútsa
hefndaraðgerða. Meðal for-
ustumanna í RPF em Hútúar
og má vera að hreyfing þessi,
sem sagst hefur vilja koma á
sáttum meö þjóðunum tveim-
ur, reyni enn að fylgja fram
þeirri stefnu. Eitthvað hefur
BAKSVIÐ
DAGUR ÞORLEIFSSON
samt trúlega verið um hrann-
dráp Tútsa á Hútúum, miðaö
við það sem haft er eftir flótta-
fólki.
Séu þær hærri af dánartölun-
um nálægt því rétta, má ætla
að fátt sé nú eftir af Tútsum í
Rúanda, því að fyrir umrædda
atburði var talið að þeir væm
aðeins um 9% landsmanna,
sem munu vera alls sjö til átta
milljónir.
Talsverður hluti Rúanda-
manna er raunar þegar saman-
kominn í flóttamannabúðum
í grannlöndunum. RPF veitir
betur í stríðinu við stjómarher
Hútúa, Hútúar flýja land unn-
vörpum af ótta við hefndarað-
gerðir af hálfu Tútsa og Tútsar
Reuter
Rúandískt flóttabarn í Rauöakrossstöö í Tansaníu: vofa rasismans
gengur Ijósum lögum.
flýja frá þeim hémðum sem
enn em á valdi stjómarsinna.
Þannig spmttu við Benako í
Tansaníu upp á tveimur dög-
um síðast í apríl flóttamanna-
búðir, þar sem íbúar em álíka
margir og á íslandi.
Aðalvopnið við fjöldamorðin
hefur verið panga, höggsveðja
sem bæði er notuð sem verk-
færi (við að höggva sykurreyr
o.fl.) og vopn; áhöld af því
tagi hafa lengi verið mikið í
brúki í Mið-Afríku og í Vestur-
Indíum.
Drekkt í poka
Fréttamaður frá þýska vikurit-
inu Der Spiegel ræddi í Benako
við unga menn, er sluppu frá
tútsaþorpi að nafni Kizigum er
Interahamwe („þeir sem gera
árásir saman," svo nefnast
skipulagöir morðingjahópar á
landsins tungu) réðust á það
24. apríl. Tútsarnir segja svo
frá: Af sumum hjuggu þeir
(Interahamwe) höfuðið. Tveir
menn tóku þorpsbúa og
þrýstu efri hluta líkamans að
trjástofni, sá þriðji hjó hann
með pöngu. Börnin skáru þeir
á háls. Þau minnstu settu þeir í
poka og hentu svo pokanum í
tjörn.
Einn þessara ungu Tútsa sat á
hækjum sér og teiknaði höf-
uölausa menn í sandinn.
Fréttamanninum virtist hann
vera í góðu skapi. Hann sagöi
frá morðunum á þjóðbræðr-
um sínum, þar á meðal for-
eldmm sínum og systkinum,
án þess að vart yrði hjá hon-
um vemlegrar andstyggðar á
því athæfi sem slíku. Hann
minnti fréttamanninn á aðdá-
anda knattspymuliðs, sem
segir frá hvemig lið hans var
sigraö og hlakkar til þess að
það sigri síðar andstæðingana
með sömu aðferðum.
„Maður verður að troða þessa
kakkalakka undir fótum þar til
þeir eru allir dauðir," segir
ungi Tútsinn. Tútsar kalla
Hútúa gjaman kakkalakka,
sem og Hútúar Tútsa.
Flestir í Interahamwe-hópun-
um em að sögn undir tvítugu.
„Við höfðum á tilfinningunni
að margir þessara ungu manna
hefðu leiðst út í þetta út úr
leiðindum," sagði kennari
meðal flóttamannanna.
„Höggvararnir em alls staðar,"
bætti hann við. Líka í flótta-
mannabúðunum. Við landa-
mærin skammt þar frá er risið
fjall af pöngum, sem tansansk-
ir landamæraverðir létu flótta-
fólkið leggja frá sér. í búðun-
um þar hefur þegar komið til
illinda milli Hútúa og Tútsa. í
vöntun á pöngum búa þeir sér
til vopn eða barefli úr hverju
sem hendi er næst. Sumir
flóttamannanna óttast aö
ástandiö þar verði innan
skamms eitthvað álíka og það
undanfarið hefur verið í föður-
landi þeirra. ■
Ökumenn!
Minnumst þess að
aðstaða barna í
umferðinni er allt önnur
en fullorðinna!
||UMFERÐAR