Tíminn - 06.09.1994, Page 5

Þribjudagur 6. september 1994
5
BAKSVIÐ
DAGUR ÞORLEIFSSON
Brögö aö því oð ný-
búar í Svíþjóö, sem
taka sœnsk lög og
siöi framyfir siöi og
reglur þjóöa sinna,
sœti aökasti og jafn-
vel ofsóknum af
hálfu síns fólks
Dómstólar nýbúa
Sumir nýlega innfluttra þjóð-
ernisminnihluta frá þribja
heiminum í Svíþjóð hafa
komið sér upp eigin dómstólum,
einkum í félags- og fjölskyldu-
málum. Þeir, sem ekki hlíta „ráb-
leggingum" eða úrskurbum
dómstóla þessara, sæta gjarnan
hótunum, aðkasti og „öbrum
refsingum" af hálfu fólks af sama
þjóðerni, að sögn sænska blaðs-
ins Svenska dagbladet.
Sem dæmi um það segir blabib
frá tyrkneskri konu, búsettri í
einni af útborgum Stokkhólms,
er sætti misþyrmingum og ásök-
unum um framhjáhald af hálfu
eiginmanns síns, sem einnig var
tyrkneskur. Hún fór fram á skiln-
ab og fékk hann, samkvæmt úr-
skurði sænsks dómstóls. En eig-
inmaður hennar vísaði málinu
til „ráðs" Tyrkja búsettra þar í
borgarhlutanum. Ráðib dæmdi
úrskurð sænska kerfisins ógildan.
Klámfengin bréf
Undir það tóku Tyrkir í borgar-
hlutanum sem einn mabur,
einnig skyldmenni fráskildu
konunnar. Eftir þetta sniðgengu
þeir hana, virtu hana ekki viðlits.
Nema hvað hún varð fyrir móbg-
unum, aðkasti og beinum hótun-
um. Æpt var ab henni á götu og
henni bárust bréf með klám-
fengnu orðbragði. Þessu lauk svo
að hún féll saman og var lögð
inn á geðlækningadeild sjúkra-
húss eins.
Riyadh Al-Baldawi, geðlæknir
og yfirlæknir á Beckomberga-
sjúkrahúsi, sem sjálfur er „in-
vandrare" (innflytjandi, nýbúi),
segir að nokkuð sé um að nýbúar
séu lagðir inn á sjúkrahús af
völdum úrskurða dómstóla af því
tagi sem hér um ræðir. í dóm-
stólum þessum eða ráðum sitja
„öldungar" þjóðernishópsins,
klerkar og aðrir áhrifamenn í
hópnum.
Meb eigin athugunum og fyrir-
spurnum til starfsbræðra víða
um land segist Al-Baldawi hafa
komist að raun um að Assýringar,
Sýrlendingar, Tyrkir, Arabar og ír-
anar hafi slíka dómstóla. í tveim-
ur fyrstnefndu hópunum eru
kristnir menn frá Vestur-Asíu, í
hinum múslímar.
Nýbúi einn í Hallonbergen, út-
borg frá Stokkhólmi, lenti í fyrra
í deilum við landa sinn út af fjár-
málum. Dómstóll þjóbernishóps
þeirra dæmdi hann til að greiða
hinum deiluaðilanum fjárhæð
nokkra, að öðrum kosti myndi
fólk hópsins hætta viðskiptum í
verslun sem hann rak. Þar sem
flestir viðskiptavina manns þessa
voru landar hans, hefði slíkt haft
í för með sér gjaldþrot fyrir hann.
Ung kona tyrknesk í Södertalje
var í ástarsambandi við sænskan
pilt. Faðir hennar kærði hana fyr-
ir það til dómstóls Tyrkja þar í
borg. Hún var dæmd til að fara til
Tyrklands og dveljast þar í marga
mánuöi.
Frá Múhameð til
Lúthers
Áður hafa orðið, bæði í Svíþjóð
og víðar á Vesturlöndum, atvik
sem benda til þess að múslímum
sé einkar vibkvæmt mál ab þeirra
kvenfólk labist ab innfæddum
karlmönnum. Fyrir nokkrum ár-
um varð hjónaband sænsks karl-
manns og íslamskrar stúlku frá
Bosníu fjölmiblamál nokkurt í
Svíþjób. Ofan á hjónabandið
hafði stúlkan ákvebið ab taka lút-
herstrú, ekki af því að hún væri
trúub með einu eða öðru móti,
heldur til að leggja áherslu á rétt
sinn sem einstaklings, sænskum
lögum og siðum samkvæmt.
Fjölskylda hennar tók þessu
mjög illa og karlmenn fjölskyld-
unnar réðust á mann hennar og
misþyrmdu honum.
Lögregla og félagsmálastofnanir
Svíþjóðar segjast standa ráðafáar
frammi fyrir vanda þessum. Sam-
heldni þjóðernishópanna er
mikil og kemur m.a. fram í því ab
dómstólum þeirra og sérstaklega
úrskurðum dómstóla þessara er
haldið leyndum. Yfirvöld frétta
yfirleitt ekkert af þessu fyrr en
einhver hrynur saman sálrænt af
völdum umræddra úrskurða og
aðkasts og ofsókna í framhaldi af
þeim. Áðurnefndur Al-Baldawi
segir að sumt af þessu fólki þori
ekki einu sinni að segja læknum
allt af létta. Lögregla segir að út
frá gildandi lögum sé erfitt að
Þríöjaheimsfólk flyst til Vesturíanda
fremur til aö hafa þaö betra en
þaö haföi í ættlöndunum en til
þess aö veröa Vesturíandamenn.
gera nokkuð í slíkum málum,
fyrr en fyrir liggi að fólk hafi orð-
ið fyrir ótvíræbum hótunum eða
misþyrmingum. Þá fyrst sé ljóst
að hægt sé aö kæra málið til
dómsmálakerfisins.
Einn presta sýrlenska safnaðar-
ins í Södertálje viðurkennir fyrir
Svenska dagbladet að söfnuður-
inn hafi sinn eigin dómstól, sem
prestur kallar „fribarhóp". Dóm-
stóll þessi hafi réttarhöld og
haldi sig við reglur Biblíunnar,
en einnig abrar reglur sem haldið
sé leyndum. Ekki síst reyni dóm-
stóll þessi að jafna ágreining
milli hjóna. Leiði slíkur ágrein-
ingur til skilnaðar, úrskurði dóm-
stóllinn að eiginmaðurinn megi
ganga í hjónaband aftur, en ekki
eiginkonan.
Haldið í
hópsjálfsímynd
Charles Westin, prófessor við
Rannsóknastofnun Stokkhólms-
háskóla um mál innflytjenda,
segir þetta ástand stafa af því að
fólk af hinum ýmsu innflytj-
endaþjóðernum hafi safnast
saman í vissum útborgum, sem
minni á gettó. Það aðlagist því
ekki sænska samfélaginu, heldur
lifi áfram eftir siðum ættlanda
sinna. Einstaklingar, sem
kannski vilji rísa gegn þessu, eigi
erfitt um vik.
Stefna sænskra stjórnvalda hef-
ur jafnan verið að koma í veg fyr-
ir slíkar gettómyndanir, en ekki
náð í því nema takmörkuðum ár-
angri. Svíar og annað fólk af evr-
ópskum uppruna forðast borgar-
hluta þar sem mikið er um
þriðjaheimsfólk og nýbúar frá
þriðja heimi virðast flestir vilja
búa innan um sitt fólk. Flest það
fólk hefur komiö til Svíþjóbar til
að hafa það betra en þab hafbi í
ættlöndunum, en ekki af því að
þab hafi áhuga á að verða Svíar.
Ótti við að glata hópsjálfsímynd,
sem nátengd er trú eða þjóðerni,
virðist vera drjúg ástæða til þess
ab nýbúar frá þriðja heimi streit-
ast á móti aðlögun ab nýja sam-
félaginu, hvort heldur er í Sví-
þjóð eða annarstaðar í vestan-
verðri Evrópu. Hér er um ab ræða
þróun í þá átt að hinir ýmsu
þjóbernishópar myndi eigin
samfélög, er taki eigin lög
og reglur fram yfir lög nýja
landsins og myndi þar með ab
vissu marki það sem kallað er
„ríki í ríkinu". ■
Hvenær var Ynglingatal ort?
Claus Krag: Ynglingatal og Yngllnga-
saga. En studie i historiske kilder. 285
bls., Universitetsforlaget.
Ynglingasaga Heimskringlu er
byggð á Ynglingatali, eignuðu
Þjóðólfi úr Hvini. „Upphaf Yng-
lingatals mun glatað. Má heita
óhugsanlegt, að kvæðið hafi í
öndverbu hafist með fyrstu vís-
unni, sem Hkr. færir til og segir
frá Fjölni." Svo farast Bjarna Ab-
albjarnarsyni orð í formála út-
gáfu sinnar á Heimskringlu (ís-
lensk fornrit, 1941, bls. xxxi).
Merkur norskur sagnfræðingur
og málfræðingur, Claus Krag,
birti 1992 bók um Ynglingatal,
en um hana sagði í ritdómi í
Historisk Tidsskrift, 2. hefti
1993: „í umfjöllun þessari fær-
ist (Krag) í fang gagnrýna sögu-
lega athugun á Ynglingatali,
kvæbi sem að hans mati kann
að vera merkust einstök heim-
ild um sögu Noregs fyrir 1000 ...
Claus Krag er þannig fyrsti
sagnfræbingurinn í nær hundr-
Fréttir af bókum
að ár, sem leggur Ynglingatal
fyrir sig. Með rýningu Ynglinga-
tals og annars hlutgengs texta
reynlr hann að ganga úr skugga
um, hve traust sé sú viðtekna
aldursákvörðun, að kvæbið sé
frá lokum 8. aldar (eða upphafi
9. aldar). Þá vakna líka sjálfkrafa
spurningar um þá hefb að
kenna þab Þjóðólfi úr Hvini."
„í upphafi sækja öðru fremur
að Krag efasemdir, í sönnum
anda Lauritz Weibull, um hina
hefðbundnu aldursákvörðun
Ynglingatals. Fyrir lesendur set-
ur hann í sagnfræðilegum for-
mála sínum fram öndverða
skoðun: Ynglingatal er ekki
verk Þjóbólfs úr Hvini, satt að
segja alls ekki skáldakvæði frá
víkingaöld, heldur samantekt
(produkt) íslenskra lærdóms-
manna kringum 1100, upp-
runnið í umhverfi því sem mót-
aði afstöðu íslendingasagna til
Ynglinga."
„Krag gerir skilmerkilega grein
fyrir umræðum um aldur kvæb-
isins í hinum sagnfræðilega 1.
kapítula sínum: Sophus Bugge
taldi kvæðið vera frá síöari
hluta 9. aldar, en Finnur Jóns-
son og Gustav Storm færðu
hann óðar til rétts vegar og
nokkru síöar sonur hans, Aleks-
ander Bugge. ... Samt sem ábur
gekk Gustav Neckel 1908 skrefi
lengra en Sophus Bugge og dró
þær hinar sömu ályktanir og
Krag setur nú fram... í hinu
mikla verki sínu, Studier över
Ynglingatal, sem út kom 1939,
tók sænski málfræðingurinn
Walther Akerlund röksemdir
Neckels til meöferðar auk ann-
arra og komst að þeirri niður-
stöbu, að Ynglingatal væri ekta
skáldakvæöi frá öndverðri vík-
ingaöld."
„Enginn getur vænst augljósr-
ar tímabrenglunar (anakron-
isme) í kvæði, sem merkir fræöi-
menn hafa fínkembt í meira en
hundraö ár, án þess að festa á
þeim sjónir.... Getið skal einnar
þeirra fjögurra tímabrenglana,
sem Krag reynir að sýna fram á,
„eldsins og höfuðefnanna fjög-
urra" (bls. 47, nmgr.): Af mörg-
um kenningum um eld í Yng-
lingatali verður Krag starsýnt á
tvær „ættliða" umskriftir, saevar
niör og Fomljóts sonr. Eftir langa
og skarplega röksemdafærslu ...
þykir honum „nær einsýnt", ab
Fornljótr standi fyrir fjórðu höf-
ubskepnuna, jörð. Og Krag
klykkir út á því, að öll ættartala
Fornljóts sé óhugsanleg án bak-
sviðs hinnar kristnu kenningar
um höfuðskepnurnar fjórar,
„sem farið var ab breiða út á ís-
landi og á Norðurlöndum í lok
11. aldar og á fyrstu áratugum
12. aldar (bls. 58)."