Tíminn - 20.01.1995, Blaðsíða 4

4
Föstudagur 20. janúar 1995
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: jón Kristjánsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1,105 Reykjavík
Sími: 631600
Símbréf: 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmibja hf.
Mánaöaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verb f lausasölu 150 kr. m/vsk.
Samkennd ein-
huga þjóðar
Sú samkennd, sem grípur íslendinga þegar válegir at-
buröir dynja yfir, sýnir að þrátt fyrir allt byggir ein
þjóð þetta land og að örlög eins eru örlög allra. Það
eru engin ný tíðindi að í einu vetfangi séu stór skörð
höggvin í byggðarlag. Maðurinn má sín lítils gegn
náttúruhamförum á landi sem á sjó, og sjaldnast
gera þær boð á undan sér, þrátt fyrir tækni og rann-
sóknir. En viðvarandi slysavarnir og markviss þjálfun
björgunarsveita sýnir að menn eru þess fullkomlega
meðvitandi að háskinn er til staðar.
Þegar stórslys verða, vaknar þjóðin til meðvitundar
um hve nátengd hún er. Hundruð manna eru reiðu-
búnir að leggja allt að veði til að verða náunga sínum
að liði, og sigurlaunin eru þau ein að það takist.
Sömuleiðis eru allir reiðubúnir að rétta þeim, sem
fyrir þyngstu áföllum verða, hjálparhönd.
Þau viðbrögð eru fólki eðlislæg og enginn spyr um
fyrirhöfn né kostnað, sem hlýst af því að bjarga fólki
í neyð og bæta það tjón sem mannlegur máttur ræð-
ur viö.
Sem þjóð þörfnumst við umhyggju hvers annars;
ab aðstoða þá, sem í nauðum lenda, og að þiggja að-
stoð meðbræðra þegar hennar er þörf.
En samkenndin mætti að ósekju líka vera til staðar
þegar allt leikur í lyndi. Gagnkvæm umhyggja og
virðing fyrir hagsmunum og sérkennum landshluta
°g byggðarlaga sýnist því miður oft af skornum
skammti. Er oft engu líkara en að sumir sjái sér hag í
því að ala á tortryggni og úlfúð milli stétta og lands-
hluta.
Skæklatog um framlög og framkvæmdir eru oftar
en ekki dæmi um sérhagsmunagæslu og skort á um-
hyggju um afdrif annarra. Byggðarlögum og heilum
kjördæmum þykir mjög á sér brotið þegar fiskveiði-
kvóti færist á milli landshluta, og ganga klögumálin
á víxl um aðgang að gæðum lands og sjávar.
Flokkadrættir og karp um lítilsverð málefni og ein-
stakar persónur setja mark sitt á þjóðlífiö, og ímynd-
uð hagsmunagæslan skeytir hvorki um skömm né
heiður þegar verið er að skipta landsins gæðum og
afrakstri athafnalífsins milli landsins barna. Þá er oft
engu líkara en að margar þjóðir með misjafnar kröf-
ur og hagsmuni byggi landið og að hver og ein hugsi
aðeins um sinn hag og líti á aðra sem keppinauta um
lífsgæðin.
Veðurofsi og hamfarir honum samfara leika lands-
menn oft grátt og valda mannskaða og eignatjóni.
Fréttir um slíka harmleiki berast á örskotsstundu um
land allt og í svip eignast ísland eina sál, sem harm-
ur og gleði gagntekur á víxl eftir því hvernig tíðindi
berast af þeim vettvangi þar sem barist er við nátt-
úruöflin upp á líf og dauða.
Ef sú samúð og samkennd, sem þannig nær að
grípa hugi landsmanna og verður að einlægum vilja
til að taka þátt í örlögum annarra og liösinna þar sem
þörfin er mest, nær að festa rætur í þjóðarsálinni,
væri það óbrotgjarn minnisvarði þeirra sem ekki
tókst að bjarga og allir harma.
Óveðrum slotar og snjó tekur upp og grundir og
hlíðar grænka á ný og flest leikur í lyndi. Þá er hollt
að minnast þeirra stunda sem sameina landsmenn
um þá vitneskju, að örlög þeirra eru samofin og að
þeir bera ábyrgð hver á öðrum hvað sem það kostar.
Internet vs. Alþýbublabib
Prófkjörsslagir flokkanna eru ab
verba hinir skrautlegustu og ýms-
um nýjungum beitt í baráttunni
um sætin á framboöslistum flokk-
anna. Fregnir berast til dæmis af
því, aö á Noröurlandi vestra hafi
skipulag prófkjörsins hjá fram-
sóknarmönnum gert ráö fyrir fær-
anlegum kjörstööum, þar sem
trúnaðarmenn flokksins ferðist
um héruö og í kaupstööunum og
spyrji vegfarendur og vinnandi
menn hvort ekki megi bjóða þeim
aö kjósa. Þetta hreyfanlega kerfi
hefur vakið mikla athygli út fyrir
kjördæmið og raunar út fyrir raö-
ir flokksmanna líka, en sumir
segja aö ef allur sá fjöldi, sem kos-
iö hefur í prófjörinu, skilar sér
sem kjörfylgi í vor, muni Fram-
sókn fá alla þingmenn kjördæm-
isins, en ekki bara þá tvo sem þeir
nú hafa.
Internet: „Mobile
polling station'7
En þeir eru alltaf mestir og best-
ir í Hafnarfiröi. Þessi hugmynd úr
Noröurlandi vestra er ekki fyrr
komin af stað en Guðmundur
Árni snýr kosningabaráttu sinni
þannig ab hann sé viöbúinn því
ab færanlegir kjörstaöir komi í
Reykjaneskjördæmi. Eins og Guö-
mundar er von og vísa, þá horfir
hann vítt um völl og er ekki
bundinn við túngarö kjördæmis-
ins, eins og þeir fyrir norðan.
Hinn siðmenntaði heimur tölvu-
væðingarinnar er leiksvið varafor-
manns Alþýðuflokksins. Guð-
mundur Árni ber sér á brjóst og
reiknar út meö kratísku drambi að
úr því framsóknarmenn færöu
kjörstaöina um heilt kjördæmi
dugi honum, sjálfum krataprins-
inum, ekki minna en heimurinn.
Internetiö eða „Vefurinn", einn
öflugasti tölvubankinn og upplýs-
inganetiö á alþjóðlegan mæli-
kvarba, er þarafleiöandi orðinn
vettvangur prófkjörsbaráttu Guð-
mundar Árna, en með því er
tryggt aö hann getur náð jafnt til
notenda í Ástralíu, Ameríku, Evr-
ópu og Japan. Hins vegar munu
ekki margir áskrifendur aö Inter-
netinu í Reykjanesi, mun færri en
t.d. aö Alþýöublaðinu. Sú staö-
reynd undirstrikar aöeins fram-
sýni Guömundar Árna um nauð-
syn þess að bregðast viö þróun-
GARRI
inni í prófkjörsmálum, ekki síst
nýjunginni um færanlega kjör-
staöi, sem á Internetinu munu
trúlega fá fræöiheitiö „mobile
polling stations".
Hvers tími er
kominn?
Garra er ekki kunnugt um
hversu öflugt fylgi Guðmundar
Árna er á Nýja-Sjálandi eða í Eyja-
álfu almennt, en óhætt er aö full-
yrða að eftir þetta síðasta útspil
mun hann styrkja stööu sína mik-
ið á því svæöi. Hér í Reykjavík eru
nokkrir aðilar tengdir Internetinu
og einn þeirra, sem nokkuð ör-
ugglega mun fylgjast meb fram-
boösmálum Guömundar Árna á
„Vefnum", er tölvugúrúinn og
flokksbróbir Guömundar, sjálfur
Vilhjálmur Þorsteinsson, formað-
ur Félags frjálslyndra jafnaöar-
manna.
Garri telur að hér séu tímamót á
ferðinni hvað prófkjörsbaráttu
áhrærir, og þaö veröur fróölegt aö
fylgjast meö niöurstööunni, því
eftir því sem næst veröur komist
notar helsti keppinautur Guö-
mundar í prófkjörinu, Rannveig
Guðmundsdóttir, afskaplega
gamaldags og púkó aðferðir í
sinni baráttu. Rannveig styðst
mikiö við Alþýðublaðið og svo
þab að fá einhverja vini og kunn-
ingja til að skrifa lofgreinar um sig
í Moggann. Guðmundur Árni
heldur sig hins vegar nær ein-
göngu á Internetinu, og þaö vek-
ur athygli að aðeins einn maður
skrifar um hann lofgreinar í blöö-
in, en þaö er vinur hans Tryggvi
Harðarson.
Meö nokkrum hætti má því
segja að í prófkjörinu í Reykjanesi
fari fram barátta tveggja tíma:
Annars vegar er framsækin nú-
tíma jafnaðarstefna, sem rekin er í
viöamiklum og fjölbreyttum al-
þjóölegum tölvubanka — sem
getur meira aö segja veriö dálitiö
dónalegur, eins og Logi Berg-
mann Eiðsson fréttamaður hefur
sýnt þjóðinni fram á. Hins vegar
er gamaldags-kratísk Alþýöu-
blaðs/Mogga baráttuaöferö Rann-
veigar. Sigri Guðmundur, er ljóst
að tími Rannveigar er liðinn. Sigri
Rannveig, er ljóst aö Guömundur
getur horft fram til tölvualdar og
sagt hin fleygu orö: „Minn tími
mun koma."
Garri
A þorradaginn 1995
Vetur konungur hefur minnt
rækilega á sig síöustu dagana og
þarf ekki aö fjölyrða um meö
hverjum hætti. Þorrinn byrjar í
dag og nafn hans er löngum tengt
vetrarhörkum. Gamla máltækið
„að þreyja þorrann og góuna" er
markaö biturri lífsreynslu og það
er veðurhljóð í því.
Hins vegar getur tíðin stund-
um verið gób, og þá eru illviðrin
furöu fljót að gleymast, þótt at-
burðir síöustu daga séu þar und-
antekning. Þeir gleymast ekki.
Þótt greinarhöfundur sé á miðj-
um aldri, man hann þá tíð að fólk
var ekki á miklum ferðalögum yf-
ir vetrartímann. Svo var ekki á
Fljótsdalshéraði fyrir þrjátíu ár-
um, þegar ég kom þangað fyrst.
Það var til aö kaupstaðarferð var
farin á haustin og síðan var hald-
ib að mestu leyti kyrru fyrir fram á
útmánuði. Þetta breyttist þó fljótt
meb batnandi samgöngum.
Veturinn, tími
ferðalaga
Þótt vegir hafi batnað og tækn-
in til að halda þeim opnum séu
betri en áöur, er veðurlagið samt
við sig og hefur ekki breyst.
Venjuleg stórhríö er ekki óalgeng,
en veburlag eins og á Vestfjörðum
undanfama daga er enginn
venjulegur bylur. Slíkt veðurlag
og afleibingar þess eru náttúru-
hamfarir. Fárviðri sem stendur
dögum saman er sem betur
fer óvenjulegt í veðurfari, jafn-
vel á þessu norðlæga landi
þar sem fólkið er ýmsu vant.
Batnandi samgöngur, betri
snjóruöningstæki og betri farar-
tæki en áður hafa gert það að
verkum að veturinn er tími ferða-
laga ekki síður en sumariö. í hvert
skipti sem stórhríð veröur, koma
fréttir af fólki sem er veöurteppt
hingað og þangað og í hrakning-
um, bæöi í byggö og í óbyggöum.
Sem betur fer rætist oftast nær úr
þessum vandræbum, en oft er
Á vföavangi
annríki björgunarsveitanna mikib
á þessum tíma, og ég verb að segja
ab ég ber mikla virðingu fyrir
þeim mönnum sem alltaf eru til-
búnir aö bregöast við og rétta
hjálparhönd og bjarga fólki frá
hrakningum.
Öbru hverju koma upp umræð-
ur um hálendisvegi, og ég minnist
einnar slíkrar fyrir nokkrum árum
þar sem talaö var um þab í fullri
alvöru að leggja veg milli lands-
hluta yfir Sprengisand, sem opinn
yrði fyrir allan almenning. Eg er
einfaldlega þeirrar skoðunar að
þeir kappar, sem halda þessu
fram, séu komnir dálítiö fram úr
sjálfum sér. Það er langur vegur á
milli jeppatröllanna meö allan
útbúnað og lítilla fólksbíla á
einu drifi. íslenskur vetur er
einfaldlega ekki þannig að slík-
um farartækjum sé treystandi á
öræfi landsins. Vebrabrigðin eru
svo snögg og veðurhæðin svo
mikil í um 1000 metra hæð, að
það skilur enginn nema sá sem
reynt hefur.
Skólafólk og íþrótta-
menn á faraldsfæti
Eitt af því, sem fylgir nútíma
samgöngum, er það aö íþróttafé-
lög og nemendur skóla eru á far-
aldsfæti allan veturinn. í kringum
þetta hefur risib heil ferðaútgerð,
bæði leiguflug og rútubílar gera út
á þennan markað. Um þetta vil ég
segja það eitt, að þaö er vonandi
að forsvarsmenn þessara feröa-
hópa athugi vel sinn gang, þegar
svo viðrar sem nú. Skólafólkið er
ungt og vílar ekki mikið fyrir sér,
en gamanið getur farið af, ef
vandræöi veröa.
Þorrablótin
Þorrinn, sem byrjar í dag, er
ekki síst tengdur þorramatnum og
þorrablótunum, sem fariö hafa
eins og eldur í sinu um landið.
Um þennan sið, ab halda þorra-
blót, er ekki nema gott eitt að
segja. Það er sjálfsagt að halda
gömlum hefðum, og mér er kunn-
ugt um að víða, ekki síst í dreif-
býli, er mikið lagt í þessar sam-
komur og þær þykja góö tilbreyt-
ing á þessum tíma. Áreiðanlega
verða þorrablótin oft til þess að
koma fólki í kynni viö hina
gömlu matargerð, súrmatinn,
sviðin og allt sem þessu fylgir.
Hugboð mitt er að sá matur sé ab
veröa sjaldgæfari á boröum fólks
hversdagslega. Ab vísu sé ég að
súrmatur er á boðstólum í mat-
vöruverslunum án þess ab nokkur
þorri sé í nánd og bendir þab til
þess að varan sé keypt ab ein-
hverju marki. ]ón Kr.