Tíminn - 20.01.1995, Blaðsíða 6

6
Wmmu
Föstudagur 20. janúar 1995
Ávarp frú Vigdísar Finnbogadóttur í tengslum viö söfnunina
„Samhugur í verki":
Góðir Islendingar
Á þungbærum stundum þjöpp-
um við okkur saman heilsteypt
þjóð við andstreymi í landi, þar
sem náttúruöflin hafa birst okkk-
ur grimm og óvægin. Harmar
hafa sótt okkur heim og við finn-
um það glöggt sem endranær,
þegar að okkur er höggviö, hve
nákomin vib erum hvert öðru.
Átakanlegur missir og harmur
eins verður missir og harmur
þjóbarinnar allrar. Hvarvetna á
íslandi dvelur hugur manna
þessar stundir hjá þeim sem orð-
ib hafa fyrir mikium raunum.
Samhygð okkar er einlæg og
sterk og öll vildum við eiga ráð
til ab létta þeim þungar sorgar-
byrðar.
Vib stöndum máttvana and-
spænis því sem oröiö er og ekkert
fær breytt. En tíminn nemur ekki
staðar, heldur er sá einn kostur
okkar ab halda áfram og leita
allra leiba til að milda áföllin og
vernda þá sem fyrir reiðarslagi
hafa orðið. Okkur gefst nú öllum
færi á ab rétta þeim hjálparhönd
og votta þeim samkennd okkar í
landssöfnun sem ber einkunnar-
orbin „Samhugur í verki". Stuðn-
ingur okkar og einhugur getur á
þann veg veitt þeim, sem að hef-
ur verið vegið, styrk til að ganga
til móts við komandi tíma.
Með djúpa hryggð í hjarta bið
ég Guð ab blessa og styTkja þá
sem hafa þolað sáran missi ást-
vina og íslendinga alla. ■
........................ ii i' i ui' iiii ii i ii i i i i .................................................
■
.. ^
Samhugur í verki
Söfnunin „Samhugur í verki
hófst formlega í gærkvöldi meb
ávarpi frú Vigdísar Finnboga-
dóttur á ljósvakamiblum. Söfn-
un þessi er sameiginlegt átak
allra helstu fjölmibla landsins
og mun féb renna óskipt til fjöl-
skylduaðstobar við Súðvíkinga
sem lent hafa í miklum hremm-
ingum vegna snjóflóðanna í
upphafi vikunar.
Miklum viðbúnaði er búið ab
Síödegis í gær var unniö höröum
höndum viö aö tengja símkerfi og
tölvubúnaöinn til aö taka á móti
framlögum í söfnunina. Um 50
tölvuskjáir veröa í notkun og hundr-
uö manns leggja hönd á plóginn til
aö allt gangi sem best fyrir sig.
Tímamynd GS
koma fyrir í húsakynnum Stöðvar
2 þar sem tekið verður á móti
framlögum og munu sjálfboöalið-
ar sitja við símann í dag, á morg-
un og á sunnudag til kl. 10 á
kvöldin. Strax í gær var byrjaö að
hringja inn, jafnvel áður en sjálft
söfnunarátakið hófst.
Aðstandendur söfnunarinnar
vilja vekja athygli á því að ein-
göngu er hægt að koma framlagi
til skila með því að hringja í
græna númeriö 800- 5050 eða
með því að leggja beint inn á
söfnunarreikninginn nr 800 í
Sparisjóöi Súðavíkur (1117-26-
800). Að gefnu tilefni er á það
bent að ekki er gengið í hús eða
hringt eftir framlögum á vegum
söfnunarinnar. ■
Heitt og kalt
I. í eðlisfræði er ástandi efnisheimsins
lýst með nokkrum mælistæröum. Ein
þeirra er liitastig. Reyndar skiptir hitinn
okkur miklu máli, því við erum sjálf
vibkvæm fyrir hitabreytingum og
þekktar lífverur þola aðeins smáar hita-
sveiflur. Menn þola 40-50 stiga hita um
hríð, en til eru örverur sem þola a.m.k.
120 stiga hita. Við þolum allnokkurt
frost, en sum dýr og örverur mun meira.
Skobum aðeins hugtökin varmi og hita-
stig.
II. Grunnurinn að hugleibingum og
skilgreiningum á þessum hugtökum er
ástand efnisins sem nefnist alkul. Vib
rúmlega 273 stiga frost (miðað við selsí-
us-kvarðann okkar) er allt efni „dautt",
þ.e. hreyfingar einda og agna efnisins
stöðvast og engir orkuflutningar geta
orbib. Lægsta hitastig í alheiminum,
fjarri sólum og orkuuppsprettum, er
nokkur stig yfir alkuli (hátt í 270 stiga
frost) og stafar það af því ab enn gætir
örlítið feiknalegs upprunavarma af
myndunarskeibi þess alheims sem við
þekkjum. Öll önnur og hærri hitastig
sem við mælum á tilteknum stað, t.d. í
í varma eða kjarnorku í varma — eða
framleiða varma meb bruna (sam-
runa súrefnis og annarra efna). Allur
þessi tilbúni varmi breytir ekki hita-
stigi í geimnum eða stórum rýmum,
en gerir það í Iokuðum og smærri
rýmum og er okkur mikilvægur til
þess að tempra hitastig í daglegu
amstri. Þannig er líf okkar háð því að
jörðin fái nægan varma frá sólinni, að
hann dreifist um jörðina og að við
getum framleitt varma eða skýlt okk-
ur fyrir honum, eftir þörfum; í um-
hverfi sem er í raun frávik frá eblilegu
og fimbulköldu ástandi alheimsins.
Eba eins og eðlisfræðikennarinn
sagði: „Nægur varmi er sjaldgæf gæði
og varmanám merkileg forréttindi,
þegar á heildina er litið." ■
sólstjörnum eða í umhverfi okkar á
jörðinni, eru í raun frávik frá „eðlileg-
um" kulda geimsins; frávik sem stafa af
því að eitthvert fyrirbæri, langt eba
skammt undan, gefur frá sér varma. Þab
UM-
HVERFI
ARI TRAUSTI
GUÐMUNDSSON
aftur á móti ab fyrirbærib hefur sjálft
tekið við orkuskammti, sem þab skil-
ar frá sér (t.d. rafofn), eða eykur orku
sína með einhverjum innri ferlum
(t.d. sólin) og skilar þeirri orku frá sér.
Sumt af orkunni hverfur frá fyrirbær-
inu sem t.d. ljós, en sumt sem varmi.
III. Varmi er ekkert annaö en orku-
flutningur með ósýnilegum bylgjum.
Þær heita innrauðar rafsegulbylgjur.
Rafsegulbylgjur spanna vítt svið.
Meðal þeirra er ljósið og er bylgju-
lengd ljósbylgnanna lengri en bylgju-
lengd innrauöu hitageislunarinnar.
Þannig flyst varmi frá sólinni til jarð-
ar og er hitastigið úti í geimnum á
milli jarbar og sólar alllangt fyrir ofan
alkul, þótt frostið sé mikið. Þegar
kemur inn í lofthjúp jarðar, nær gas-
blandan þar (köfnunarefni, súrefni,
koldíoxíð o.fl.) að halda í varma og
þar er hitastig því vel yfir frostmarki.
Varminn er fluttur með lofti, sjó og
vatni um allan heim. Inni í sólinni er
hins vegar 10-12 milljóna stiga hiti,
vegna kjarnaferla sem þar veröa. Til
eru enn heitari sólir.
IV. Hér á jörðinni framleiða lífverur
varma með efnafræðilegum aðferð-
um. Menn hita upp sjálfa sig með því
ab umbreyta fæðuefnum. Varmanum
geisla þeir frá sér með innrauðri geisl-
un, eins og sólin. Menn búa líka til
varma með margvíslegri orkufram-
leiðslu og nýta sér þar með að breyta
má einu orkuformi í annað — raforku