Tíminn - 04.03.1995, Blaðsíða 4

4

Laugardagur 4. mars 1995
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: jón Kristjánsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sfmi: 631600
Símbréf: 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmiöja hf.
Mánabaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Sjálfseign
hjúkrunarheimila
Nokkur umræða hefur verið uppi síðustu daga í
Reykajvík um stöðu sjálfseignarstofnana, eink-
um um hjúkrunarheimilin Eir og Skjól. Tilefni
þeirrar umræbu er ekki hvað síst sú ósk borgar-
yfirvalda að rifta lóðasamningum sem gerðir
höfðu verið við Eir um byggingu hjúkrunar-
heimilis í Suður-Mjódd með það í huga að
byggja þar hjúkrunarheimili í samstarfi við
Rauðakrossinn. Sjálfstæðismenn í borgarstjórn
hafa látið í veðri vaka að hér sé um einhvern
óeðlilegan viðsnúning ab ræða og að eðlilegt
samráb hafi ekki verið haft við hina og þessa í
tengslum við þessa ákvörðunartöku um fram-
vindu málsins. Slíku hefur verið vísað á bug af
borgarstjóra og bent á að eðlileg vinnubrögð
hafi verið viðhöfð í hvívetna. En málib snýst
hins vegar ekki um vinnubrögb og því síður er
verið að gera lítið úr því góða starfi sem unniö er
á þessum hjúkrunarheimilum. Málib snýst hins
vegar um skipulag og möguleika lýðræðislega
kjörinna yfirvalda í Reykjavík til að hafa eftirlit
með og áhrif á hvernig skattpeningum borgar-
búa er varið. Eir og Skjól eru rekin undir sjálfs-
eignarfyrirkomulaginu og eru þessar stofnanir
mjög stórar eignir sem borgin hefur langt gríð-
arlega mikla fjármuni í. Engu að síður hefur ver-
ið misbrestur á því hversu greibur aðgangur
borgaryfirvalda er að upplýsingum um rekstur
þessara stofnana og reksturinn hefur ekki verið
nægjanlega gagnsær til að auövelt hafi verið að
flylgjast með. Þetta hefur verið rakið annars veg-
ar til stærðar og stjórnarhátta stofnananna og
hins vegar til fyirkomulagsins sjálfs, sjálfseign-
arfyrirkomulagsins.
Á tímum samdráttar og sparnaðar eins og nú
ríkir hjá Reykjavíkurborg er eblilegt að krafan
um eftirlit með fjármálum verði háværari. í við-
tali við Tímann í gær sagði Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir borgarstjóri: „Það er mjög mikilvægt
vegna þess hve þessar stofnanir verba sjálfráðar
að við séum ekki með öll eggin í sömu körfu."
Þarna vísar borgarstjóri til meginástæðu þess að
fá nýja samstarfsaðila að hjúkrunarheimilinu í
Suður-Mjódd. Smærri og fleiri stofnanir eru
miklu auðveldari viðfangs og því auðveldara fyr-
ir opinbera aðila sem leggja mikla peninga fram
að hafa þau áhrif og þá stjórn sem þeim ber að
hafa.
Um þetta snýst spurningin varðandi byggingu
nýs hjúkrunarheimilis í Suður-Mjódd og á borg-
arstjóri og borgarstjórnarmeirihlutinn heiður
skilinn fyrir að halda vöku sinni gagnvart þeim
skattpeningum sem R- listanum var trúað fyrir.
Á sama hátt eru mótbárur Sjálfstæðismanna í
borgarstjórn hjáróma og slappar, því meira að
segja þeir geta ekki verið á móti skilvirkara aö-
haldi meb því hvert skattpeningar borgarbúa
fara. Þeir fjasa enda mest um vinnubrögð í gagn-
rýni sinni, sem vonlegt er því meðferð opin-
berra fjármuna er ekld sterkasta hlið þessa
minnihluta, eins og svo átakanlega hefur komið
í ljós á stöðu borgarsjóðs.
Han er viking i sjælen
RigswUikuaren gór pá pcnsion.
Akiiut. lian har skáreí
Naiionahnuseels stab ned
og bankel bcsfigstaUet op.
Nu uil han tilbagc til
fortiden: Vikingcr og kirher

Fortíðaruppgjör húmanista
Oddur Ólafsson skrifar
„Ég var kommúnisti og félagi í
flokknum. Það þótti föður
mínum stórfenglegt, en ég
varð vonsvikinn eins og næst-
um allir aðrir, og yfirgaf flokk-
inn vegna atburöanna í Ung-
verjalandi, og síðan hef ég
ekki opinberlega tekið þátt í
stjórnmálum. Auðvitað hef ég
mína skoöun á þjóðfélaginu
og greiði atkvæði á mismun-
andi vegu. Ég vil ekki mynda
pólitískar skoðanir annarra. Ég
álykta þannig, að þegar manni
hefur orðið á svona ofboðsleg
yfirsjón, sem mér varð á á sín-
um tíma, þá væri ég ekki rétti
maöurinn til að láta á mér
bera og kenna öðrum neitt um
stjórnmál."
Þessi orð eru úr viðtali sem
birtist fyrir skömmu í Politik-
en við Olaf Olsen, þjóðminja-
vörð Danmerkur. Viðtalið er
ítarlegt og tekið í tilefni af því
að Olsen er að láta af embætti
vegna aldurs. Berlega kemur í
ljós að þarna er á ferð vandað-
ur vísindamaður, sagnfræð-
ingur og fornleifafræðingur og
safnamaður ágætur. En sem
sannur mennta- og menning-
armaður er hann fyrst og
fremst húmanisti.
Sambland
hugmynda
Hér er hvorki efni né ástæða
til að rekja ævi og störf þessa
ágæta Dana, sem gert fiefur
norræn fræði og evrópsk að
sínu ævistarfi. En í viðtalinu
kemur berlega í ljós að sína
fyrstu pólitísku innrætingu
fékk hann með móöurmjólk-
inni, því móðir hans var ákaf-
ur kommúnisti og tók þátt í al-
þjóölegu starfi. Foreldrarnir
voru menningarlega sinnaðir,
eins og svo margir vinstrisinn-
ar á fyrri hluta aldarinnar,
blöndubu óspart saman
menningu og stjórnmálum og
voru skilin oft óglögg þarna á
milli.
Uppgangur og athafnir nas-
ista höfbu að vonum mikil
áhrif á hugarheim og skobanir
þeirra kynslóða sem vom í
blóma lífsins á þriðja, fjórba
og fimmta áratug aldarinnar.
íslendingum, sem komnir
eru til vits og ára, kemur pólit-
ísk Teynsla Olafs Olsen afar
kunnuglega fyrir sjónir. Heit-
trúaðir foreldrar planta
kommúnisma í hugmynda-
heim barna sinna. Menning
og listir blandast saman vib og
eru gerð að órjúfandi þætti
hugmyndafræðinnar.
Þetta veganesti endist mörg-
um ævilangt og hérlendis var
talað með aðdáun um þá sem
„ekki klikkuðu í Ungó".
Og þeir voru margir sem
ekki klikkuðu og svo voru þeir
sem þóttust klikka í Tékkó
löngu síðar. En allt var það
merkt leikaraskap og látalát-
um. Þá þóttust einhverjir vera
að slíta flokksleg tengsl við
kommúnistaríki, án þess ab
gera nokkru sinni viðhlítandi
grein fyrir hver þau voru fram
að þeim tíma og hverju var
eiginlega verið ab slíta.
Forstokkun
Lengi eftir ab öllum mátti
ljóst vera hvers konar fyrirbæri
kommúnisminn var og er,
gengu íslenskir áhugamenn
*
I
tímans
rás
um hugmyndafræði hans er-
inda marxismans og þeirrar
miklu greinar sósíalisma, sem
kenndi sig við alþjóðahyggju
og alræði öreiganna. '
Þruglið um hvort einhverjir
hafi verið að njósna fyrir Stasi
eba eitthvað þvíumlíkt er
markleysa. Þjónkunin við
kommúnismann fólst ekki í
slíkum smámunum. Heldur
meb því að afneita honum
aldrei og leggjast af alefli gegn
öllum hugsjónum og hags-
munum vestrænna lýðræðis-
ríkja.
Þeir eru fáir sem hafa kjark
til og bera þá virðingu fyrir
vitsmunum náungans, að játa
á sig herfileg mistök, eins og
Olaf Olsen, og sýna þá sjálfs-
rýni og kurteisi að misbjóba
ekki öbrum með því að þykjast
geta verið þess umkominn að
geta haldib áfram að innræta
öðrum pólitískar skoðanir eftir
að hafa gert sig bera að slíkri
glámskyggni að trúa á marx-
lenínismann allt þar til innrás-
in var gerb í Ungverjaland
1956.
Klikkun í Ungó
Það em veraldir á milli
danska húmanistans sem
klikkaði í Ungó, og þeirra
vinstrisinna sem löngu síbar
þóttust slíta ósýnileg flokks-
bönd þegar ekki var hægt
lengur að afneita ógnareðli
kommúnismans lengur, en
halda áfram sömu áróðursher-
ferðinni og jafnan áður.
Engin mistök eru játuð, ekki
beðið afsökunar á neinu,
gömlu leiðtogarnir tilbeðnir
og heiðraðir við hvert tæki-
færi, og forstokkaðir halda
þeir áfram að leggja pólitískar
línur öðrum til eftirbreytni.
„Vér einir vitum" var vib-
kvæði gömlu kommanna, og
skoðanir annarra og stefnu-
mib voru léttvæg fundin og
fyrirlitin. Og arftakar þeirra
hegða sér nákvæmlega eins.
Þeir hafa engu gleymt og ekk-
ert lært.
Stundum er verið að ympra
á að pólitískir arftakar áhang-
enda Sovétríkjanna hafi ekki
gert upp við fortíð sína. Aub-
vitað getur enginn heimtað
slíkt af þeim. Það eru efni sem
menn gera upp vib sjálfa sig
og samvisku sína, og abrir eru
þess ekki umkomnir að
heimta af þéim aflát né veita
það.
En stundum kemur þar að
manni ofbýður hrokinn og of-
lætið í því fólki, sem sannar-
lega hefur haft rangt fyrir sér
og lagt vondum málstað lið.
Það er þegar þab eitt þykist
vita hvað öðrum er fyrir bestu
og leggur sínar pólitísku línur í
gömul för og löngu úrelt. Og
áfram heldur það pólitískri og
menningarlegri innrætingu,
rétt eins og marx-lenínisman-
um hafi aldrei orðið á í mess-
unni.
Og manneskjur, sem telja sig
vera menningarlega innrættar
og hafa jafnvel eitthvað fram
ab færa á sviði lista, hjakka í
nákvæmlega sama farinu og
aðdáendur Stalíns fyrir 40-60
árum og rugla saman afvega-
leiddri pólitískri innrætingu
og mennt og menningu.
Varanleg
verbmæti
Olaf Olsen gerði upp við
sína pólitísku fortíð með því
að hætta öllum afskiptum af
stjórnmálum. Þeim mun meiri
rækt leggur hann við sönn og
varanleg menningarverðmæti
og auðgar menningu þjóðar
sinnar meb vönduðum fræði-
störfum. Hann er skilgetið af-
kvæmi hins sanna húman-
isma, sem ávallt verður hverri
hugmyndafræði æðri, sem
sagt ósköp þægilegur Dani, ef
manni leyfist að dæma af einu
efnismiklu blabaviötali. ■