Tíminn - 05.05.1995, Qupperneq 10

10
Mrr... t ,. ■.
WwXwSM
Föstudagur 5. maí 1995
Öskar Ármannsson, fyrrum landsliösmaöur í handknattleik skrifar um HM og þau leikkkerfi
sem íslenska liöiö hugsanlega notar:
Hvaða leikkerfi henta
íslenska landsliöinu?
Nú er heimsmeistarakeppnin í
handbolta í nánd og mikib er
rætt um hvaba lib komi til
meb ab berjast um heimsmeist-
aratitilinn. Flestir hafa aubvit-
ab skobun á öllu sem vibkemur
íslenska libinu og hvernig því
komi til meb ab reiba af í
keppni hinna bestu.
I þessari umfjöllun langar mig
hins vegar ab koma meira inn á
leikinn sjálfan. Libin spila t.d.
mismunandi varnarkerfi sem
vert væri aö vita einhver deili á
og oft er hægt ab sjá ýmis atribi
sem eru einkennandi fyrir bæöi
varnar- og sóknarleik tiltekinna
þjóba. Þróun handboltans er
einnig í brennidepli og liklegt er
ab á næstu þremur til fjórum
árum verbi ákvebin skref stigin
til þess ab gera handboltann enn
áhugaverbari.
Varnarleikur.
6:0 vörn.
6:0 vörn, oft nefnd flöt vörn,
er í nútíma handbolta eitt al-
gengasta varnarkerfib. Ólympíu-
meistarar og evrópumeistarar
Svía nota nánast eingögu þessa
vörn og hefur íslenska libib not-
ab þessa vörn hvab mest síban
þorbergur Aöalsteinsson tók viö
því. Eins og sjá má á myndl er
grunnstaöa þessarar varnar á ca.
7 metrum (teigur 6 metrar) og
Mynd 7
mynda leikmenn eina varnar-
línu. Skipta má síban teignum í
svæöi þar sem hver leikmaöur
hefur sitt svæöi ab verja og á aö
hindra gegnumbrot eba skot sem
beinast gegn því svæbi. Reglan er
sú aö hver leikmaöur yfirgefi
ekki sitt svæöi heldur taki viö
mótherja sem kemur inn á hans
svæbi og skili svo af sér mótherja
inn á næsta svæbi. Önnur regla
er sú aö ef andstæöingur ætlar
inn á dökka svæöib (sjá mynd)
þá verbur brotiö á honum. Á
þessu svæöi má alls ekki leyfa ab
skjóta og gegnumbrot veröur ab
hindra tímanlega. Vinnsla varn-
arinnar byggist í fyrsta lagi á því
aö vörnin færir sig meb boltan-
um (hliöarfærsla, þannig virkar
hún þéttari en ella. í öbru lagi
má helst bara einn leikmaöur í
einu fara út á móti andstæöing
en þannig er þéttleiki varnarinn-
ar áfram tryggbur. Þeir þættir
sem hér hefur veriö minnst á eru
í grófum dráttum þeir grunn-
þættir sem mynda þetta varnar-
kerfi, en skobum nú helstu kosti
og galla þessa kerfis.
Helstu kostir 6:0 varnarinnar
eru þessir:
* Samvinna leikmanna auö-
veldari þar sem bil milli manna
er stutt, t.d þegar þarf ab klemma
mótherja sem ætlar aö brjótast í
gegn eöa myndun tveggja
manna hávarnar og verja skot
mótherja (blokkera).
* Auöveldara aö hindra línu-
spil þar sem línumaöur á hægt
um vik í svo þéttri vörn.
* Minni hætta á miskilningi á
milli manna þar sem hver og
einn veit hvar sitt svæöi er og
allir halda sig viö regluna: skila
af sér eba taka viö andstæöing.
* Samvinna varnar og mark-
manns fastmótuö. Varnarmabur
reynir aö skyggja fjærhorniö og
markmaðurinn nær.
Helstu ókostir 6:0 varnarinnar.
* Viökvæm á móti skyttum
sem geta skotið langt utan af
velli, þ.e.a.s. skotiö töluvert fyrir
utan punktalinu (9 m)
* Viökvæm fyrir svoköllubum
smuguskotum sem koma oft ó-
vænt. Vegna þess hve varnar-
múrinn er þéttur á markmaöur-
inn oft erfitt meb aö sjá hvar
skotin koma og hvenær skotiö
ríbur af
og er þ.a.l. erfitt að bregöast
vib á réttum tíma.
Sú vörn sem þjálfarinn ákveö-
ur að spila ræöst fyrst og fremst
af þeim leikmönnum sem hann
hefur til umráöa og getu þeirra
leikmanna og svo auðvitab af
mótherja hverju sinni. íslenska
liöiö hefur yfir frekar háum
mönnum aö ráöa og því auðvit-
aö mjög hentugt aö spila 6:0
vörn. Miöjublokkin meö Patrek,
Einar Gunnar, Geir og Július ætti
aö vera nokkuö hentug libskipan
enda hafa þeir yfirleitt sýnt þaö.
Fastlega má búast viö 6:0 vörn á
móti BandaríKjamönnum, Suöur
Kóreu, Túnis og líklega Ungverj-
um. Ef þessir leikir ganga þannig
upp er líklegt ab þorbergur haldi
þannig áfram á móti Svisslend-
ingum. Skyttur þeirra Svisslend-
inga, hinm örvhenti Martin
Rubin og stórstjarnan Marc
Baumgartner gætu hins vegar
gefib tilefni til að breyta um
varnarkerfi.
3:2:1 vörn.
3:2:1 vörn (mynd 2) eða
pírambdavörn er varnarkerfi sem
teygir sig ca. út aö 10-11 metrum
og stundum jafnvel enn framar.
3 stendur fyrir þá þrjá leikmenn
sem halda sig aö mestu viö lín-
una, hornamennina og aftari
miöjumanninn (haf-sentinn). 2
fyrir bakkarana sem spila á ca. 8-
11 metrum. Og loks einn fyrir
fremri miðjumannin (senter)
sem spilar á ca. 9-12 metrum.
Þessi vörn er mjög sveigjanleg í
því hversu framarlega hún spilar
en á skýringarmyndinni má sjá
grunnstööu varnarinnar.
Þessi vörn er yfirleitt spiluö
mjög aggressíft. Markmiö varnar-
innar er að gefa andstæðingun-
um sem minnst svigrúm til að
athafna sig og reyna að brjóta á
andstæðingunum eins oft og
kostur er og hindra þannig alla
uppbyggingu sóknar þeirra.
Færsla þessarar varnar meö bolt-
anum er gífurlega mikilvæg til
þess aö vörnin virki sem þéttust
og fylli upp í allar eyöur sem
kunna aö myndast. Samvinna
leikmanna í þessari vörn er ekki
eins auöveld og í 6:0 vörninni
þar sem bil milli leikmanna er
oft stærra og eins spila menn
mismunandi langt frá teignum.
Helstu skilyröi til aö geta leyst
þessa vörn vel af hendi eru:
* Leikmenn verba ab geta staö-
ib vel maöur á móti manni.
* Leikmenn verba ab geta unn-
iö vel gegn öllum blokkeringum
línumanns.
* Leikmenn veröa aö standa
klárir á hlutverkum sínum þegar
andstæbingurinn leysir upp (inn-
hlaup einhvers leikmanns and-
stæbinganna í því augnamibi aö
rugla talningu varnarleikmanna).
* Upplýsingar milli varnarleik-
manna komi tímanlega til þess
aö hægt sé ab bregöast rétt viö
sóknarabgerbum andstæöingana
(tala saman).
í þessari vörn gegnir haf-sent-
inn lykilhlutverki og má segja aö
hann sé sá sem stjórnar vörn-
inni. Oft er talaö um aö þetta sé
ein erfiöasta vörn sem spiluð er,
en sé hún rétt spiluö sé hún sú
árangursríkasta.
Suöur-Kóreumenn koma lík-
lega til meö aö spila þessa vörn á
móti íslenska liöinu. Leikmenn
þeirra eru ekki mjög háir í loft-
inu en hafa yfir mikilli snerpu aö
ráöa og koma þannig andstæö-
ingunum úr jafnvægi. Sú 3:2:1
vörn sem þeir spila kemur oft
mjög framarlega og myndast því
oft stórar glufur í vörnina sem
gefa möguleika á innhlaupum
hornamanna og línuspili.
5:1 vörn.
Grunnstaöa 5:1 varnarinnar er
svipuö og 3:2:1 vamar nema aö
5:1 er spiluð mun aftar. Einkenn-
andi fyrir þessa vörn er svo-
nefndur "indíáni" sem spilar fyr-
ir framan vörnina og hinir fimm
aftari sem spila flata vörn (sjá
mynd 3). Þessi "indíáni" fær oft
mikið frjálsræöi í aðgeröum sín-
um og er oft á fleygiferð um all-
an völl í þeim tilgangi að fiska
boltann eöa að brjóta á leik-
mönnum. Frakkar eru mjög gott
dæmi um lið sem spilar slíka
vörn en þar fer hinn stórsnjalli
varnarmaöur Jackson Richardson
fremstur í flokki. Hann spilar fyr-
ir framan frönsku vörnina og
meö snerpu sinni og útsjónar-
semi nær hann oft að stela bolt-
anum 4-5 sinnum í leik og oftar
en ekki gefur þetta af sér hraöa-
upphlaupsmörk. Aftari vamar-
múrinn virkar í þessu tilfelli svip-
aö og 6:0 vörnin. Mikil áhersla er
lögð á samvinnu leikmanna í há-
vörn og hindrun línuspils.
Annað afbrigöi af þessari vörn
er það að indíáninn haldi sig við
miöjuna og fari ekki mikiö fram-
ar en punktalínan og hindri
þannig þær aögerðir sem beint er
inn á miöjuna. Oft virðist sem ó-
greinileg skil séu á milli 3:2:1
varnarinnar og 5:1 varnarinnar.
Munurinn sést kannski helst á
Mynd 3
því aö 3:2:1 vörnin reynir aö
hindra aö skytturnar komist í
skotstööu en 5:1 vörnin leyfir
frekar að sé skotiö en reynir þess
í stað aö blokkera þaö.
Önnur varnarkerfi.
Án þess aö eyða of mörgum
oröum á önnur varnarkerfi lang-
ar mig þó aö nefna nokkur þeirra
og einkenni þeirra.
Flestir þekkja þegar einn eða
fleiri sóknarleikmenn eru teknir
Óskar Ármannsson
úr umferð. Þá er viðkomandi
leikmaöur algjörlega klipptur út
úr spilinu. Þessi aögerö beinist
annað hvort gegn leikmönnum
sem skora mikið af mörkum eöa
leikmönnum sem byggja upp
spil liðsins. Þetta er þó yfirleitt
ekki gert heilan leik en þó eru
auðvitað dæmi þess. í þessu til-
viki er þó hæpiö aö tala um
varnarkerfi þar sem varnarkefið
sem verið er aö spila er brotið
upp og þessi aðferö notuö í ein-
hvern tíma.
Varnarkerfiö 5:0+1 er varnar-
kerfi sem byggir aö einhverju
leyti á því aö taka úr umferð.
Gömlu Sovétríkin notuðu þetta
kerfi mikib og hafa Rússar líka
notab þaö en í aðeins breyttri
mynd. Kerfiö byggist á því aö ein
skytta andstæöingana er tekin
mjög framarlega á vellinum,
nánast úr umferö. Hinir varnar-
leikmennirnir spila mjög aftar-
lega. Sá sem dekkar skyttuna ein-
beitir sér nánast aö því og hreyfir
sig tiltölulega lítiö. Á HM 90
tókst Svíum hins vegar aö sundra
þessari vörn eftirminnilega í úr-
slitaleiknum og hefur þessi vörn
breyst eilítiö síöan þá. Breytingin
felst aöalega í því að senterinn
reynir meira að trufla sóknarleik
andstæðingan án þess þó að