Tíminn - 03.06.1995, Síða 5

Laugardagur 3. júní 1995
5
Það cr merkileg reynsla fyrir nýliða á setjast
á Alþingi. Ekki skulu hugrenningar mínar
allar þess efnis á blað festar. Ég nefni þó
undarlegt dæmi af því, þegar skrásetjari
kom inn í þingsal meðan umræða stóð yfir.
í pontu stóð Jón Baldvin Hannibalsson og
vitnaði óspart í gamlar þingræður félaga
míns, Páls Péturssonar, og var skemmt. Ráö-
herrann átti í pokahorninu mörg svör og
góö og var líka skemmt. Þannig skiptust þeir
fjandvinir um hríð á aö svara andsvörum
þar til aðrir þingmenn blönduðu sér í líflega
umræðu um pólitíska fortíð flokka og ein-
staklinga. Kjarni umræöunnar var hvað
hver haföi sagt við hvern og hvenær. Hér
skal opinberuð sú játning að mér létti þegar
ég heyrði annan nýliða í grennd við mig
spyrja sessunaut sinn um hvaöa mál væri á
dagskrá. Hvorki voru það gamlar þingræöur,
þaðan af síður fortíðarvandi flokka, heldur
átti umræban að snúast um streymi fólks
um atvinnusvæði sjálfs EES! Ræðurnar
hlupu hins vegar út um völlu víða og voru
um hríð nokkru fjarri sjálfu efninu.
Reisn Alþingis
Þessi uppákoma, sem og nokkrar aðrar af
svipubum toga, hafa vakið nokkra af nýlið-
um allra flokka til umhugsunar um tilgang
þingstarfa. Sumir ræðumenn kjósa að stíga á
stokk og hafa skemmtigildið eitt að marki.
Aðrir kjósa að lemja miskunnarlaust á póli-
tískum andstæðingum meö snjöllum afbök-
unum og tæpitungu, sem ber aö misskilja
þannig ab eftir standi berskjaldaö fórnar-
lambið makað tortryggni og óheiðarleika.
Spyrja má hvort þessar leikreglur leysi
þann vanda sem glímt er við — í sjávarút-
vegi, í Gatt, í jafnréttismálum og að ekki sé
minnst á hin viðkvæmu brennivínsmál.
Forbi okkur allar vættir frá því aö verða þurr
og leiöinleg, en fyrr má nú rota en dauðrota.
Leibir þetta jafnframt hugann að því
hvort stjórnarandstaða allra tíma þurfi ekki
að endurskoða hlutverk sitt. Hefur þessi litla
þjóð ráð á ab skiptast alltaf í tvær stríðandi
fylkingar á þingi? Er ekki dálítiö hjákátlegt
að sjá flokka skipta um ham eftir því hvorn
gunnfánann þeir telja sig þurfa að draga aö
húni? Hlutverk aðhaldsins er mikilvægt, en
munur er á eðlilegu aðhaldi eða þeirri þrá-
hyggju að steyta alltaf hnefa gegn öllu og
öllum, ef sektin er sú ein að vera pólitískur
andstæðingur. Þá er mikilsvert að greina á
milli málefnaumræðu Alþingis annars vegar
og þorrablóta eða ræðukeppni ungmenna
hins vegar.
Ólafur Ragnar kvebur
Þá kom að því ab Ólafur Ragnar kvaddi
Framsókn endanlega. Sakargiftir virðast þær
helstar ab Framsókn náöi málefnasamningi
við Sjálfstæðisflokkinn. Meðal efnisatriöa
þar má finna áherslu á menntamál, upp-
byggingu atvinnulífs, viðleitni til að hemja
ríkiskassann (verk sem ÓRG á að kannast
við) og fleira í þeim dúr. Þetta eru kornin
sem fylltu mæli formannsins og gefa hon-
um tilefni bölbæna til handa Framsókn og
formanni hans. Ja, hérna. Þetta er samr
maðurinn og aldrei treysti sér í kosninga-
baráttu til að afneita samstarfi vib þann
sama Sjálfstæðisflokk, maðurinn sem bauð
samstarf flokks síns vib D-listann að lokn-
um kosningum. Þetta er maðurinn sem
einn og óháður skrifaði meintan stjórnar-
sáttmála vinstri flokka — án samráðs eba
samstarfs. Senn stígur þessi formaður einn
og óstuddur úr hásæti sínu og kveður. Hann
gefur arftaka sínum aðeins eitt ráð: Aldrei
Framsókn. Formaðurinn hefur kvatt.
EES og brennivínib
Svo sem viö var að búast, urðu heitar um-
ræður um svokallað brennivínsfrumvarp.
Framsóknarmenn buðu fulltrúum starfs-
manna ÁTVR að kynna rök sín gegn frum-
varpinu. Abdáunarvert er hversu mikla
vinnu og málefnalega starfsfólkið hefur lagt
til. Margar góðar ræður hafa verið þrumaðar
í sölum Alþingis um mál þetta. í raun trúi ég
að meirihluti þingmanna sé sammála um á-
fengisstefnuna eina og sér. Um hana má
hafa langt mál og mikið. Málið snýst hins
vegar að þessu sinni um allt annað — nefni-
lega það hver sjálfsákvörðunarréttur okkar
er gagnvart Brussel-frænda. Nú reynir á
stöðu okkar gagnvart EES. Nú reynir á þá
fyrirvara, sem síðasta ríkisstjóm gaf um að
áfengisstefnan héldist óbreytt við inngöngu
í EES. En grunur margra er sá ab frumvarpið
Hjálmar Árnason:
Hver er tilgangur
þingstarfa?
feli í sér meira en fróma ósk Brussella um
innflutning og framleiðslu ríkisvaldsins á
brennivíni. Gengur það lengra en nauðsyn
ber til? Er það dulbúin einkavæðing á
ÁTVR? Verkefni þingnefnda verður ærið ab
greina þar á milli. Engar viljum vér vera
undirlægjur, en skyldur höfum við á grund-
velli samningsins. Norðmenn munu hafa
fundið hentuga lausn, sem byggir á áfram-
haldandi yfirstjórn brennivínsmála norskra
yfirvalda. Einkavæðing smásölunnar virðist
ekki knýjandi krafa Brussella, hún kann ab
vera heimabúin krafa.
Sjómannadeilur
— snúib á kerf-
ib
Snarpar umræbur hafa
verið í þjóöfélaginu um
sjómannadeiluna. Fagna
ber yfirlýsingu ráðherra
núverandi ríkisstjórnar
þess efnis að ekki verði gripið inn í þær deil-
ur með lagasetningu. Almenn sátt virðist
ríkjandi um ab kjaradeilur skuli settar niður
af deiluaðilum sjálfum án afskipta ríkis-
valdsins. Engum blandast þó hugur um
hversu sárt er að vita af síldinni vaðandi án
þess að geta sótt hana. Hún bíður ekki. Deil-
an þessi á líklega eftir að marka söguleg spor
fyrir tvennt. Annars vegar þann leik nokk-
urra útgerðarmanna að skrásetja skip sín
tímabundið erlendis eða á Vestfjöröum,
þangað sem verkfallið nær ekki. Skal svo
sem engan undra þó sjómenn líti á gjörning
þennan sem storkandi ögrun við baráttu
þeirra. Þetta vekur upp spurningar um
grundvallarrétt í kjaramálum og ekki síður
siðferðilegar skyldur. Útgeröarmenn not-
færa sér gloppur í lögum út í hörgul og
senda þannig samtökum sjómanna langt
nef. Þessi hæpna leiö hefur varla orðib til
þess að létta mönnum samninga. Upp vakn-
ar líka sú spurning hvort stjórnvöld eigi að
setja fyrir þennan leka með breytingu á lög-
um. Þekkt eru óvinsæl bráðbirgðalög á verk-
föll samtaka launafólks. Á þingi heyrðust
m.a. raddir um að svipta útgerðir þær, er
leikinn stunduðu, veiðiheimildum sínum í
íslenskri lögsögu. Þarna er á ferb siðferöileg
spurning, er lýtur að almannaheill. Víst er
að gambítur útgerðarmannanna var síst til
þess fallinn ab flýta viðkvæmum deilum
sjómanna vib útgerðir sínar.
I sjómannadeilunni hefur einnig það at-
hyglisverða gerst að samstaða innan VSÍ
viröist vera aö bresta. Útgeröarmenn í ein-
stökum landshlutum hafa boöist til að setj-
ast niður meö sínum mönnum og semja
óháð heildarsamningum. Eru það hugsan-
lega tákn um breytta tíma? Fyrirtæki hljóta
ab vera misvel í stakk búin til aö semja við
starfsfólk sitt. Þab er í raun andstætt tíðar-
andanum aö halda samningagerð jafn mið-
stýrðri og raun ber vitni. Aðstæður innan
landshluta eru ólíkar, sem og milli fyrir-
tækja. Því hljóta tíðindi um samninga ein-
stakra landshlutasamtaka að teljast merki-
leg. Á flestum sviðum
opinbera geirans, sem
og annars staðar, er ver-
ib ab draga úr miðstýr-
ingu, en auka sjálfstæði
landshluta, fyrirtækja
og stofnana. Því skyldu
sömu sjónarmið ekki
einnig birtast í kjara-
samningum?
Og enn um sjávarútveg
Eitt viðkvæmasta viðfangsefni Alþingis
er örugglega málefni sjávarútvegsins. Full-
yröa má að allar aðgerðir eða aögerðaleysi
valdi einhverjum deilum. Hagsmunaaðilar
eru ólíkir eftir tegundum veiðiskipa, lands-
hlutum og áfram má telja. Á verkefnaskrá
ríkisstjórnar eru annars vegar mál af þessu
sviði til lengdar og hins vegar í bráð. Á
stuttu vorþingi er ætlunin að taka einungis
á vanda smábáta og bæta tap þeirra, er fyrir
mestri skerðingu hafa orðið innan afla-
marksins. Hæfilegur titringur hefur verið
milli og innan stjórnarflokka vegna þessara
mála, enda snúið aö samræma öll sjónar-
mib. Svo sem vænta mátti, uröu ekki allir á
eitt sáttir. Mest hefur boriö á smábátum í
umræbunni, enda samtök eigenda þeirra ó-
trúlega vel skipulögö. Innan þeirra raba eru
þó, merkilegt nokk, skiptar skoðanir um
kosti aflamarks. En samkvæmt frumvarpinu
geta menn nú valið hvort heldur þeir kjósa
banndaga eða aflamark. Mikilsvert ákvæöi í
frumvarpinu kveður á um bann við framsali
aflaheimilda, enda gilda önnur rekstrarleg
rök um smábáta en stærri veiðiskip. í um-
ræðum hefur og verib bent á að heppileg-
asta leiö krókabáta sé sú að fá róðrardaga þar
sem sjómenn velja sér sjálfir hvenær róiö er.
Forsenda þess kerfis er sú aö heildarmagnið
haldist innan ákvebins ramma og eftirlit sé
virkt ab heildin haldist. Verkefni sjávarút-
vegsnefndar verður að finna heppilegustu
lendinguna í þessu viðkvæma máli. Um er
að tefla tilveru trillukarla, en um leið rekstr-
arlegt öryggi þeirra og ekki síst þá leið sem
hættuminnst er lífi þeirra.
Minna hefur fariö fyrir þeim 5.000 lest-
um, sem deilt veröur á aflamarksbáta. Þar er
verið aö styrkja einkum minni báta, er verst
hafa fariö út úr skeröingum,
Verja byggbir eða eyða?
Þá hefur umræðan ekkert náö til annarra
veiðiskipa, s.s. ísfisktogara. Á nokkrum stöð-
um um landið byggir tilvera heilu byggðar-
laga á ísfisktogurum. Þeir hafa nú um hrib
verið reknir með tapi. Meb sama áframhaldi
mun útgerb þeirra annaðhvort enda meb
gjaldþroti ellegar aflaheimildir verða færöar
á fullvinnsluskip. Þar með yrðu heil byggð-
arlög lögð í rúst. Eftir sæti fólk án atvinnu
og með verðlítiö húsnæbi. Stjórnmálamenn
verba að gera upp við sig hvort fækka á í
byggöum landsins. Sé ætlunin sú aö verja
þær, ber ríka nauðsyn til að móta heild-
stæba sjávarútvegsstefnu þar sem tilvera
hinna ólíku sjónarmiða er viburkennd, þar
sem sátt getur orðið um nýtingu fiskistofna
okkar innan verndunarmarka. Fræðingar
benda á að þorskstofninn sé á góðri uppleiö.
Innan fárra ára gætu verið leyfbar veiðar á
um 200.000 lestum þorsks. Þá þarf líka að
liggja fyrir skýr fiskveiðistefna, sem sátt rík-
ir um. Það er verkefni ríkisstjórnar og Al-
þingis.
Að drukkna í pappír
Pistil þennan hóf ég með augum nýliða á
þingi. Viö hæfi er að enda á sömu nótum.
Hreint er með ólíkindum það ógrynni af
pappír, sem berst til þingmanna á degi
hverjum. Veröur skammturinn ekki mældur
í grömmum, heldur kílóum. Þannig þurfa
margir að senda ársskýrslur, reikninga,
fundarboð, fréttir og annað frá stofnunum,
fyrirtækjum og öðru utan þingsins. Meö
fullri virðingu fyrir innihaldi pappírsins
leyfi ég mér að draga í efa, aö allir þing-
menn hafi tíma eba áhuga á að lesa allt sem
inn berst. Samtímis verður mér hugsað til
allra trjánna, sem fórnað hefur verið í þágu
fróðleiksfýsnarinnar. Nærri lætur að eftir
viku hverja hverfi heilu runnamir á altari
viskunnar. Þingmenn eru flestir umhverfis-
sinnaðir. Veit ég aö félagi minn, formaður
umhverfisnefndar, Ólafur Örn, hefur sem
aðrir ugg af pappírssóuninni. Honum og
mér til hugarhægðar bendi ég á það hollráð
að byrja umhverfisbætur hið næsta okkur —
á þingi. Þannig má nýta tölvutækni til upp-
lýsingastreymis, senda 1-2 stykki af helstu
skýrslum (í stað 63) og hafa á lesstofu fyrir
fróðleiksfúsa. Bara með þessu móti mætti
bjarga nokkrum góbum hríslum. Höfum í
huga spakmæli indíána: Allt það, sem þú
gerir á hlut jarðarinnar, skal skoðað í ljósi
þeirra áhrifa sem það hefur á sjöundu kyn-
slóð frá okkur. Lifi langtímasjónarmið og
umhyggja fyrir öðrum.
0Menn
málefni