Tíminn - 20.09.1995, Síða 4

4
Wímiwn
Miövikudagur 20. september 1995
Iííiííwii
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Utgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Gu&mundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmibja hf.
Mánabaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Horfur í bygg-
ingariðnabi
Staöa byggingariðnaðarins hefur verið til umræðu
í fjölmiðlum eftir yfirlýsingar Haraldar Sumarliða-
sonar, formanns Landssambands iðnaðarmanna,
um slæmar horfur í atvinnugreininni. Byggingar-
iðnaðurinn er nátengdur þeirri stefnu sem rekin er
í húsnæðismálum og lánamálum til kaupa og
byggingar húsnæðis. Verkefni í þessari iðngrein
má segja að séu fjórþætt. í fyrsta lagi bygging íbúð-
arhúsnæðis, í öðru lagi viðhald eldra húsnæðis, í
þriðja lagi opinberar nýbyggingar, í fjórða lagi
byggingaframkvæmdir fyrir einkafyrirtæki.
Fjárfestingar á íslandi eru í lágmarki um þessar
mundir. Það stafar meðal annars af því að hinar
miklu orkuframkvæmdir níunda áratugarins eru
nú að baki. Það stafar einnig af.miklum bygginga-
framkvæmdum undanfarinna ára, sem hafa leitt
til þess að víða má sjá illa nýtt eða ónotað íbúðar-
og atvinnuhúsnæði. Opinberar framkvæmdir hafa
einnig verið miklar, þótt vissulega hafi verið dreg-
ið úr þeim á liðnum árum.
Það er tæplega við því að búast að nýbyggingar
á næstu árum verði viðlíka og verið hefur. Upplýs-
ingar félagsmálaráðherra um að 12 þúsund íbúðir
hafi verið byggðar á sama tíma og þjóðinni fjölg-
aði um 15 þúsund manns, gefa vísbendingu um að
ekki er að vænta húsbygginga fyrir almenning í
sama mæli og á undanförnum árum. Einnig er
sýnt að opinberar framkvæmdir munu frekar drag-
ast saman en hitt. Kemur þar til staða ríkissjóðs og
miklar framkvæmdir undangenginna áratuga.
Af þeim fjórum þáttum í byggingariðnaði, sem
nefndir voru, felast sóknarfærip helst í viðhaldi
bygginga. Það er einnig brýn nauðsyn að búa at-
vinnulífinu þau skilyrði að fyrirtækin sjái sér hag í
því að fjárfesta og auka við starfsemi sína. Hins
vegar ber þess að geta að mikið vannýtt atvinnu-
húsnæði er fyrir hendi víða um land.
Það er tvímælalaust rétt skref að auðvelda við-
hald húsa með rýmri lánafyrirgreiðslu til einstak-
linga. Viðhald er mannfrekt, en ekki má þó
gleyma því að íbúðareigendur leggja sjálfir fram
verulegt vinnuframlag í smærra viðhaldi. Þrátt fyr-
ir þetta er viðhald húsa atvinnumál og það er
einnig umhverfismál að því leyti að það fegrar og
bætir umhverfið.
Viðhaldsverkefni ættu einnig að falla til hjá op-
inberum aðilum og ekki er raunalaust að láta
byggingar ríkisins grotna niður, eins og því miður
sjást dæmi um. Ríkið hefur undanfarið staðið
straum af verulegum viðhaldsframkvæmdum og
má þar meðal annars nefna Bessastaði, Þjóðleik-
húsið og Þjóðminjasafnið. Það verður að verða
framhald á þessu, því verkefnin blasa við.
Batnandi afkoma fyrirtækja ætti, ef allt er með
felldu, að leiða til aukinna viðhaldsframkvæmda.
Það er því helst í þessum geira sem vænta má að
verði vaxtarbroddur á næstunni.
Kornungir athafnamenn
Svo virbist sem mörgum komi á
óvart hversu mikil aldursdreif-
ing íslenskra athafnamanna er,
en nú hefur verib upplýst ab
nokkrir tugir leikskólabarna séu
skuldseigir bíleigendur. í vik-
unni átti þannig ab ganga ab
fjögurra ára barni meb fjárnámi
vegna vangoldinna bifreiba-
gjalda. Ab vísu hefur umbobs-
mabur barna gert athugasemdir
vib þetta og segir ab hugsanlega
geti verib um misnotkun ab
ræba þegar bifreibar og jafnvel
fasteignir, sem ýmiss konar
kvabir og gjöld í vanskilum
hvíla á, eru skrábar á börn, því í
fæstum tilfellum sé hægt ab
hafa neitt upp úr fjárnámi hjá
krökkunum. Þau eru þá í raun
varnarlaus vib ósk um gjald-
þrotaskipti og lenda á vanskila-
skrá. Eflaust eru athugasemdir
umbobsmannsins til komnar
vegna þess ab hann hefur raun-
verulega áhyggjur af börnun-
um, en hins vegar er þetta varla
nýtt mál.
Fjölskyldufyrirtæki
Ákvebinn hópur íslenskra at-
hafnamanna hefur lengi lagt
þann skilning í hugtakib fjöl-
skyldufyrirtæki ab í slíkum fyr-
irtækjum færi menn eignir og
skuldbindingar milli fjölskyldu-
meblima til þess ab komast hjá
því ab borga skuldir og opinber
gjöld. Þannig er þab nokkub
stöblub abgerb hjá þessum hópi
fólks, sem raunar er ótrúlega
stór, þegar illa gengur í rekstrin-
um ab flytja einbýlishúsib, sum-
arbústabinn og bílinn yfir á
nafn konunnar ábur en til mik-
illa skuldbindinga er stofnab.
Þegar menn geta ekki stabib vib
skuldbindingarnar og eru jafn-
vel gerbir upp, þá halda þeir
þeim eignum sem mestu máli
skipta. Þab ab skrá eignir á fleiri
fjölskyldumeblimi en eiginkon-
una og leyfa börnunum ab taka
GARRI
þátt í þessum leik er til marks
um ab vibkomandi telur sig
vera ab reka fyrirmyndar fjöl-
skyldufyrirtæki. Slíkt hefur ab
sjálfsögbu líkaTippeldislegt gildi
fyrir þessa tegund athafna-
manna, því strax frá blautu
barnsbeini er afkomendum
kennt ab reyna ab komast hjá
því ab standa vib skuldbinding-
ar sínar, bæbi gagnvart einkaab-
ilum en þó einkum og sér í lagi
gagnvart opinberum abilum.
Aö bjarga sálum
Þab er sérstakt fagnabarefni ab
sjá ab Samtök ibnabarins hafa nú
tekib af skarib meb þab ab reyna
ab blanda sér í þennan slag um
börnin og freista þess ab bjarga
sálum þeirra frá þeirri svindlinn-
rætingu sem Jrau upplifa í for-
eldrahúsum. I Morgunblabinu í
gær er birt stór auglýsing þar sem
siblausir vibskiptahættir eru for-
dæmdir. „Hægt er ab ná fram
ómældum sparnabi fyrir þjóbfé-
lagib, fyrirtæki og einstaklinga
meb því ab bæta vibskiptasib-
ferbi, hindra kennitöluskipti og
draga úr svartri atvinnustarf-
semi," segir m.a. í auglýsingu
Samtaka ibnabarins. Auglýsingin
gæti einmitt hrifib vegna þess ab
í henni er mynd af einum
Bjarnabófanna úr Andrésblöbun-
um, eitthvab sem höfbar ekki aö-
eins til þroskastigs þessa tiltekna
hóps athafnamanna í vafasömu
fjölskyldufyrirtækjunum, heldur
ekki síöur til barnanna sem eru
svo virkir þátttakendur í þessum
rekstri strax á unga aldri.
Búast veröur viö aö Samtök
iönaöarins og umbobsmabur
barna muni ná nokkrum árangri
í baráttu sinni fyrir bættu siö-
feröi og aö leysa leikskólabörn
undan þeirri ábyrgb ab vera fjár-
glæframenn. Næsti leikur er hjá
viöskiptaráöherra og ríkisstjórn-
inni, en þar hljóta þessi mál ab
mæta skilningi, því viöskiptaráö-
herrann hefur einmitt flutt til-
lögur um þab á þingi ab sporna
viö neöanjaröar- fjölskyldufyrir-
tækjum sem eiginkonur og börn
eru stóreignafólk á meöan fjöl-
skyldufaöirinn stendur í stööug-
um kennitöluskiptum. Garri
Löglegir og siðlegir kvótaeigendur
Fiskislóbin út aö 200 mílum er í
eigu þjóöarinnar, sem enginn veit
hver á. Réttinn til aö nýta hana
hafa fiskiskip sem útgeröarmenn
eiga. Lögin heimila þeim líka aö
framselja og leigja út veiöiheim-
ildir, þó meö þeim takmörkunum
ab vondir útlendingar mega ekki
leigja sér kvóta eöa kaupa skip
meö kvóta eba koma yfirleitt
neins stabar nærri veiöum og
vinnslu fisksins, sem er í
eigu íslensku þjóöarinnar
samkvæmt paragraffi í lög-
um um stjórn fiskveiöa.
Allt er þetta einfalt og
skiljanlegt, nema aubvitab
þeim eigendum auölindar-
innar sem hvorki hafa af
henni gagn né gæöi og er
harbbannaö aö hafa hin
minnstu afskipti af henni.
Viöskipti meb kvóta er
aröbærasta braskib sem
fram fer hérlendis og er ekki
vib annab aö líkja en hermangiö
þegar þaö var hvaö mest og best.
Hvorutveggja byggist á nokkurs
konar einkaeinokun undir vernd-
arvæng ríkisvalds.
Gjafir eru ybur
gefnar
Kvótabraskib hefur gengiö
takkbærilega til þessa og margir
notiö góös af. Mörgu er þar hag-
anlega fyrir komib og margur
skrýtinn fiskur úr sjó dreginn, svo
sem handfærafiskur meb netaför-
um og ufsi meb þorskrobi. Vélbát-
ur sem ekki hefur veriö sjófær í
áratugi skilar hundruöum tonna
af góbfiski á land og gamlir rybk-
láfar seljast sem nýir væru vegna
þess ab þeim fylgir vonarpening-
ur úr sjó.
Vel er hægt aö gera út án þess
ab kosta nokkru til, þarf ekki einu
sinni aö senda bát á sjó. Þaö geta
þeir sem fá kvótaúthlutun árlega
aö gjöf frá þjóöinni og selja hana
á stundinni aftur og lifa í vellyst-
ingum praktuglega þar til jóla-
sveinarnir færa þeim enn guös-
gjöfina ab ári og sagan endurtek-
ur sig.
Allt er þetta löglegt og siblegt
og í anda þeirrar hefbar aö eig-
endur landa og hlunninda skuli
Á víbavangi
deila meö sér landsins gæöum
eins og tíökast hefur frá aldaöbli í
lýöveldinu sem löngum var stýrt
frá bökkufn Drekkingarhyls.
En nú er komiö babb í bát.
Kvótaeigendur eru hættir aö fara í
manngreinarálit og farnir ab færa
út kvíarnar og framselja þeim út-
lensku kvóta sína.
Gób ótíbindi
r
Upp kemur hvert máliö af öbru
þar sem útgeröir veröa berar ab
því aö bjarga sífelldum fjárhags-
vandræbum sínum meb því ab
selja fjöreggiö úr landi. Þýskarar
lána út á kvóta og eru farnir aö
stjórna veiöum nokkurra togara
og ráöskast meb vinnslu í landi.
Þetta eru mikil ótíöindi, því ís-
lenskum útgeröum hefur tekist
hjálparlaust til þessa ab reka sjálf-
ar sig á hausinn og stunda rán-
yrkju í svo stórum stíl aö hver ein-
asta fisktegund sem hrærist innan
auölindalögsögunnar er í útrým-
ingarhættu. Nema kannski mar-
hnúturinn.
Svona dugleg fiskveibiþjób þarf
ekki erlendrar abstobar viö aö
hreinsa góömetiö úr sjónum.
íslenskir útgerbar- og skip-
stjórnarmenn eru einfærir
um þaö og því er haröbannaö
meö lögum ab þeir útlensku
komi þar neins staöar nærri.
Einn þeirra manna, sem
staöiö hafa í flóknu kvóta-
braski til aö framselja „eigur"
þjóöarinnar til Þýskalands,
sagöi í viötali vib DV aö sölu-
mennskan væri stundub í
þeim göfuga tilgangi aö
koma stjórnvöldum í skiln-
ing um ab hleypa þurfi erlendu
áhættufjármagni inn í íslenskan
sjávarútveg.
I fljótu bragbi liggur .ekki ljóst
fyrir hvers vegna. Þjóbbankinn
okkar og opinberir sjóbir leggja
alls kyns sjávarútvegs- og
vinnslufyrirtækjum * til ómælt
áhættufé og taka á sig hvern skell-
inn af öörum án þess ab blikna.
En kvótasala til útlanda gefur
kannski enn meira í rassvasann,
og þá er líka sjálfsagt ab fara þá
leib.
Annars eiga landkrabbar ekkert
ab vera aö skipta sér af hver selur
hverjum hvaöa kvóta. Þótt þjóöin
eigi aublindina, er kvótinn eyrna-
merktur nokkrum familíum og er
eignar- og erföaréttur þeirra ekki
vefengdur og hvort þeir selja
Þórbi eöa Schröder eigur sínar á
ekki ab koma nokkrum manni
vib. OÓ
Kvouieir- þýska fym.i:'rjsins Lubbt rt á ísiar.dr
¥eiðum tuga f iskískipa
stjórnað frá Þýskalandi
Cikunnr. urjunn á Fásknjí>sCröi fynr Þjriövenana