Tíminn - 21.09.1995, Blaðsíða 4

4
VÍWÍMU
Fimmtudagur 21. september 1995
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: |ón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Gubmundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Jæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmiðja hf.
Mána&aráskrift 1550 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Úrelt menntakerfi
Samkvæmt nýjum útreikningum Alþjóðabankans um
auðlegð þjóða er ísland meðal þeirra ríkja sem teljast
ríkust á jörðu hér. Grundvallarbreytingar eru gerðar á
útreikningum til að mæla auðinn. Framleiðsla og véla-
eign vega minna en áður, en auðlindum, ekki síst end-
urnýjanlegum, er gert hærra undir höfði. Þá vegur
mannauðurinn þungt og mestu dýrmæti hans eru gott
heilsufar og menntun.
Sé tekið tillit til þessa eru íslendingar greinilega á
réttri braut hvað varðar forgang útgjaldaliða í ríkis-
rekstrinum. Þótt margir kvarti yfir þeim miklu útgjöld-
um, sem varið er til heilbrigðismála og menntunar, er
það ekki fé sem er á glæ kastað, heldur eykur það þjóða-
rauðinn til mikilla muna og langt fram yfir það, sem
telst verðmætaaukning vegna mannvirkjagerðar eða
vélakaupa. Það er að segja sé mark tekið á nýjum að-
ferðum Alþjóðabankans til að reikna út auðlegð þjóð-
anna.
Oft er á það minnst að menntun sé besta fjárfesting-
in og að framtíð þjóðarinnar byggist á aukinni og enn
betri menntun en nú er látin í té.
Sjaldan er þó gerð grein fyrir í hverju þessi aukna
menntun á að felast eða að hvers konar gagni hún má
verða. En hitt fer ekki leynt að fjöldi vel menntaðra ís-
lendinga fær ekki störf við hæfi á heimaslóö og margir
verða að una því að starfa við aðrar greinar en hæfir
menntun þeirra. Á mörgum sviðum eru of margir
menntamenn miðað við þörfina.
En hér er vandratað meðalhófið sem á öðrum svið-
um. Hitt sýnist ljóst að full þörf er á að stýra menntun-
inni inn á þær brautir sem hún nýtist og að þörf er á að
endurskoða þau menntakerfi sem nú er búið við. Víst er
að menntun og skólakerfi þurfa sífelldrar endurskoðun-
ar við í síbreytilegum heimi.
I viðtali, sem Tíminn átti við Sveinbjörn Björnsson
háskólarektor og birtist s.l. þriðjudag, telur hann þörf á
grundvallarbreytingu á háskólamálum, enda hefur
þjóðin setið eftir í menntunarmálum.
85 af hundraði háskólanema eru í einhvers konar
byrjunarnámi, sem veitir engin starfsréttindi. BA- próf-
in, sem flestir útskrifast með, er í raun ekki annað en
undirbúningur að frekara námi. Rektor segist hafa
áhyggjur af öllum þeim fjölda, sem hverfur frá námi
vegna þess að annað hvort höfðar námið ekki til þeirra
eða þeir ráða ekki við það. Hann segir aðrar þjóðir mæta
þessu með meira vali og stuttu starfsnámi. Búast má við
að það geri nemendunum fært að hasla sér völl á vinnu-
markabi eftir háskólanám. Nýtist þá menntunin bæbi
þeim sjálfum og samfélaginu í heild.
Fleiri fagháskólar meb hagnýtu námi er sú leið sem
þróaöar þjóbir hafa farið í menntunarmálum sínum og
bendir háskólarektor á æskilegar fyrirmyndir sem vert
sé að huga að og taka upp hér á landi.
Ef íslendingar ætla að halda sæti sínu meðal best
stæðu þjóða heims og að lífskjörin verði með þeim
hætti sem æskilegt verður að teljast, er greinilegt að
hlúa ber að menntastofnunum og gera þær kröfur að
þær sinni kalli tímans.
Gamaldags embættismannaháskóli eða háskóla-
menntun, sem ekki veitir nema takmarkaða undirbún-
ingsþekkingu, er tæplega leiðin til farsældar.
Ef menntunin á ab vera sú góða fjárfesting sem af er
látið, verður hún að byggjast á raunsæi og framfara-
vilja. íhaldssemi og hálfkák býður lakari lífskjörum
heim.
Haustverk í ríkisstjórn
Þessa dagana er verib ab vinna
haustverkin á heimilum landsins.
Húsmæbur búa til sultu, heimilis-
febur taka upp kartöflur og börn-
in dusta rykið af skóladótinu. Á
stjórnarheiilinu er líka verið ab
útbúa heimilisfólkið fyrir vetur-
inn. Það er búið ab kaupa nýja
bíla undir flesta rábherrana.
Eins og alkunna er, snúast bíla-
mál ráðherra um þab ab kaupa sér
flottastan bíl. Sagnfræðilega er
það sannab að það er bjargföst trú
ráðherra allra tíma, að þeir stjórn-
málamenn gangi mest í augun á
þjóðinni og öðlist aukinn mynd-
ugleik sem aka í sem dýrustum og
íburbarmestum bílum.
Þröngur stakkur
Sá galli er hins vegar á gjöf
Njarðar að búið er að setja þak á
það hvað ráðherrabílar mega
kosta og er farið að miða við 3,2
milljónir. Það má raunar ráða af
umræðunni að ráðherrum þykir
sér skorinn nokkuð þröngur
stakkur með þessari upphæð. Við-
brögðin eru þó ólík eftir stjórn-
málaflokkum hvernig menn
bregðast viö þessum takmörkun-
um. Framsóknarráðherrarnir fara
þá leiö að svipast um víða og gera
síðan tilboð í glæsikerrur, sem
koma frá Alfreð Þorsteinssyni
stórframsóknarmanni í Sölu
varnarliðseigna. Þannig hefur
þeim tekist að fá flotta bíla á verði
sem er innan markanna, en þurfa
hins vegar að búa við að bílarnir
eru lítilsháttar notaðir.
Það er ekki bara Páll Pétursson
sem gerði slík kaup af Sölunefnd-
inni og fékk 4,5 milljón kr. bíl á
tæpar þrjár. Svipað munu þeir
Halldór Ásgrímsson og Guð-
mundur Bjarnason hafa gert,
þannig að framsóknarmennirnir
hafa bæði „haldið uppi standard"
í bílategundum og haldið sér
undir þakinu.
Sjálfstæðisráðherrarnir virðast
hins vegar ekki eins áhyggjufullir
yfir reglunum og búa til sérreglur
fyrir sig og sína. Þannig var Davíð
að fá sér 5,7 milljón króna Audi-
bíl og Halldór Blöndal fékk sér
GARRI
nýjan Pajero, sem kunnugir segja
að kosti ekki undir 3,9 milljón-
um.
Samrýndir ráöherrar
og þingforseti
Þá vekur þaö ekki síöur athygli
að bílakaup sjálfstæðisráðherr-
anna — forsætis-, fjármála-,
menntamála- og samgönguráð-
herra — eru öll hjá sama umboð-
inu. Ekki nóg meb það, því forseti
Alþingis og fyrrverandi sjálfstæð-
isráðherra fékk líka nýjan bíl fyrir
veturinn frá þessu sama umboði.
Það er virkilega ánægjulegt að sjá
hversu samstíga og samrýndir
sjálfstæðisráðherrarnir og þing-
forsetinn eru um jafn ópólitískan
hlut og bílamál. Þarna ákveða
þeir allir, hver í sínu lagi, ab
kaupa bíl af sama umboðinu, sem
ber tvímælalaust vitni um að
þarna er samhent forusta. Slíkt er
mikil hamingja fyrir flokksstarfið.
Það spillir heldur ekki fyrir að það
skuli einmitt vilja svo heppilega
til ab það séu dyggir flokksmenn
og örlátir, sem eiga og reka þetta
umboð.
En þó ráðherrar stjórnarflokk-
anna hafi sitt hvort lagið á bíla-
kaupunum, er víst að þeir telja sig
allir hafa gert góð kaup. Það má
til sanns vegar færa. Hitt er öllu
ólíklegra, ab sú grundvallarfor-
senda ráðherrabílamálanna að
virðing ráðherra fari eftir því
hversu flottum bíl hann ekur, sé
rétt. Sannleikurinn er nefnilega
sá, ekki síst á þessum síðustu vik-
um kjaradómsúrskurða og kostn-
aðargreibslna, að sennilega stend-
ur virðing ráðherra í öfugu hlut-
falli við það hversu flottum ráð-
herrabíl hann ekur. Ef þetta er
haft í huga og í ljósi þess að dýrari
bílar þýða líka hærri hlunninda-
skatt fyrir ráðherrana, þá sýnist
Garra ráðherramir vera á alvarleg-
um villigötum, hvort sem þeir
héldu sig undir settu þaki eba
virtu það að vettugi. Þó ekki væri
nema vegna tíðarandans, hefði
það trúlega verið snjallara hjá
þeim að gera eins og svo margar
barnafjölskyldur gerðu fyrir
skólabyrjun á þessu hausti. Nefni-
lega að láta krakkana slíta alveg
gömlu skónum áður en splæst var
í nýja.
Garri
Við o g þeir
Nýjustu fréttir af kjarabaráttu
alísherjarnefndar Alþingis eru,
aö nú ætlar hún að láta .gera út-
tekt á launakjörum þjóðþings-
manna á Norburlöndunm. Gef-
ur sá samanburður vafalaust
kærkomið tækifæri til að sýna
fram á hve íslenskir þingmenn
séu hörmulega la'unaðir og hve
illa sé ab þeim búið á allan hátt.
Sjálfsagt er ab gera einnig
samanburð á kaupi og fríðind-
um æðstu embættismanna og
dómara á hæstu dómstigum. Þá
mun einnig koma í ljós að ís-
lensku embættismennirnir og
bankastjórarnir hafa alls ekki
hátt kaup þegar heiðarlegur og
réttlátur. samanburður er feng-
inn.
Og hver veit nema að skatta-
reglur og undanþágur geti einn-
ig orðið íslensku nómenklatúr-
unni í vil þegar búið verður að
fá embættismenn, t.d. fjármála-
ráðuneytisins, til að útlista sam-
anburðinn eins og þeim einum
erlagið.
Þeir og viö
Þab er aðeins eitt sem saman-
burbarfræbingarnir verða að
passa sig á. Það er að fólk í öðr-
um starfsgreinum fari ekki líka
að bera sig saman við þau kjör
sem tíðkast meðal þeirra sem
vinna svipuð störf í útlandinu
og á Fróni.
Þokkalegt væri til ab mynda
ef háskólakennarar hér færu að
tíunda hvaba kaup og starfsskil-
yrði prófessorar í Stokkhólmi og
Ósló búa við. Leikarar við
Dramaten og í Þjóðleikhúsinu,
fréttamenn Ríkisfrétta og Dan-
marks Radio, eða þá bara sam-
anburður á kjörum þeirra hjá
DV og Jyllands Posten, ef telja
má launþega einkageirans með.
Samanburður á kjörum fisk-
vinnslufólks hjá Granda og í
Hirtshals liggur fyrir, svo að alls-
herjarnefnd þarf ekki að ómaka
sig á að kynna sér tittlingaskít-
inn hjá smáfuglunum.
Svo er réttast að allsherjar-
nefnd stilli svo til að ekkert
verði farið að hnýsast í alltof ná-
kvæman samanburð á lífeyris-
réttindum og starfslokasamn-
ingum og ööru slíku, sem fólk
Á víbavangi
úti í bæ á ekkert að vera að
skipta sér af.
Ef vel tekst til og samanburð-
arfræðingar Alþingis og fjár-
málaráðuneytis vinna sín verk
af venjulegri kostgæfni, mun
niðurstaðan verða sú að kjörnir
fulltrúar okkar Iepja dauðann úr
skel. Og þá verður Kjaradómur
að taka á honum stóra sínum að
leiörétta svo um munar.
Samanburöar-
vísindin
Oft er veriö að gera saman-
burð á hinu og þessu og finna út
mismun á lífskjörum hér og
annars staðar. Hvenær sem ein-
hver svona niðurstaða er birt,
verða einhverjir til að sýna fram
á að vitlaust sé spurt og vitlaust
gefib og niðurstöðurnar því vit-
lausar.
Þegar samanburðarfræðingar
Morgunblaðsins sýndu fram á
að McDonalds-hamborgari er
helmingi til þrisvar sinnum dýr-
ari hér en í samanburðarríkjum,
útlistaði fjármálaráðuneytið að
samanburðurinn væri ekki
marktækur, því að ljós, hiti og
húsaleiga væru ekki tekin inn í
dæmið.
Eftir stóð að vísu aö verðið er
miklum mun hærra hér en ann-
ars staðar, en það er algjört
aukaatriði samkvæmt leiðrétt-
ingum ráðuneytisins.
Nómenklatúran og goskarlar
hennar sýna nefnilega ávallt og
sanna að samanburður milli
landa sé óframkvæmanlegur og
ekki marktækur, þegar niður-
staöan fellur ekki í kramið hjá
þeim sem hafa hagsmuni að
verja. En almenningur á íslandi
á sér sjaldnast hagsmuni eða
formælendur, nema rétt meðan
á kosningabaráttu stendur.
Allsherjarnefnd er núna að
rannsaka launaþróun síðustu
ára og ætlar að bæta við saman-
burðarvísindum um kaupið hér
og kjörin þar, og er ekki að efa
að niðurstaðan verður mikil-
fengleg og mun slá öll vopn úr
höndum samtaka launafólks,
sem nú eru að æsa sig upp út af
nánast engu og eru jafnvel meö
hótanir um að krefjast bættra
kjara. Slík frekja er auðvitað
óþolandi og verður svarað með
sterkum og óyggjandi rökum og
hálfsannleika samanburðar-
fræðinnar.
Það kemur í ljós þegar kjör
forseta norska Stórþingsins
verða tíunduð og túlkuð af alls-
herjarnefnd Alþingis. Skyldi for-
seti 'Alþingis hafa roð við hon-
um í metingnum um hvor
þeirra ber minna úr býtum?
OÓ