Tíminn - 02.12.1995, Blaðsíða 3

Laugardagur 2. desember 1995

3
„Jóns Sigurössonar Legat til þurftamanna" innan Eyjafjaröarsýslu frá öldinni sem leiö —
sterkur sjóöur en illa ávaxtaöur:
Hljómsveitin
Sixties í árekstri
Slysum vegna
ofbeldis fjölgar
Um 2.080 leituöu á slysadeild Borgarspítalans sárir
eftir ofbeldi á síöasta ári:
„Helst vekur athygli, aö skráb-
um slysum vegna ofbeldis hef-
ur aftur fjöigab milli ára, úr
1.661 í 1.966, sem er líkara
tölu ársins 1992", segir m.a. í
ársskýrslu Slysa- og sjúkra-
vaktar Borgarspítalans. „Þetta
eru ekki góö tí&indi og mættu
gjarnan ver&a allri alþý&u til
umhugsunar, því árangur
mun tæplega nást í barátt-
unni viö þetta þjó&félagsmein
nema breytt almenningsálit
komi til", segir skýrsluhöf-
undur.
Auk fyrrnefndra komu á
deildina 113 sem viljandi höföu
veitt sjálfum sér áverka. Má því
segja a& alls um 2.080 manns
slasa&ir af völdum ofbeldis hafi
komið á Slysadeild í fyrra, eöa
sem svarar 40 manns í viku
hverri a& meðaltali. Þetta er
mjög svipuð tala og á árunum
1992 og 1990. Munstrið viröist
m.a.s. svo ótrúlega líkt ár frá ári,
a& kynjaskiptingin breytist
heldur ekki. Slasaðar konur eftir
ofbeldi annarra hafa veriö nán-
ast nákvæmlega jafn margar
umrædd þrjú ár; 561, 564 og
556 e&a um 11 a& jafnaði á viku
hverri. Og fjöldi ofbeldisslas-
aöra karla hefur því líka verið
nærri sá sami, eða þrisvar sinn-
um fleiri en konurnar. Fjöldi
þeirra sem skaðar sig sjálf breyt-
ist heldur meira milli ára. Tæp-
lega 60 karlar með sjálfsáverka
leituðu aðstoðar 1990, um tvö-
falt fleiri tveim árum síðar en
hafði svo aftur fækkað í rúmlega
70 á síðasta ári. Konur meö
sjálfsáverka voru tæplega 40 ár-
ið 1990, um þriðjungi færri
tveim árum síðar, en fjölgaði
aftur í rúmlega 40 í fyrra. ■
Friörik Þór Friöriksson hlýtur bjartsýnisverölaun
Þennan föngulega framsóknarkvennafans hitti Ijósmyndari Tímans fyrir á Aiþingi en hlut-
fallslega hafa sennilega aldrei verio fleiri konur í íslenskum þingflokki, en tvœrþeirra eru nú inni sem varamenn..
Frá vinstri taliö Valgeröur Sverrisdóttir, Anna jensdóttir, Siv Friöleifsdóttir, Ingibjörg Pálmadóttir og Drífa Sigfús-
dóttir. Tímomynd CS
Námsgagnastofnun:
íslandshandbókin kemur
út á margmiðlunardiski
20 milljonir sem enginn
veit hvab á að gera viö
Sjóður sem stofnaður var á síð-
ustu öld af trúlega stærsta jaröeig-
anda Iandsins, Jóni Sigurðssyni á
Böggvistöðum í Eyjafirði, og átti
að styrkja þurftamenn þar um
slóöir er enn sterkur sjóður, nærri
150 árum eftir að Jón lést. Jón átti
þá 37 jaröir. Fjórði partur eigna
hans fór til stofnunar sjóðsins.
Jón Hjaltason sagnfræðingur á
Akureyri fjallar um Jón á Böggv-
isstööum í nýútkominni bók sinni,
Falsarinn og dómari hans, en þar
eru fimm merk mál úr fortíð Eyja-
fjarðarbyggða rakin, meðal annars
ótrúleg auðsöfnun konungsbónd-
ans á Böggvisstöðum.
Jón bendir á í bók sinni að gildi
Legatsjóðsins hafi fariö ört dvín-
andi á síðustu áratugum. Almanna-
tryggingakerfið og bankastofnanir
hafa leyst sjóðinn af hólmi.
í dag sé sjóöurinn nánast engum
til gagns, úr honum fari ekkert fjár-
magn, hvorki til styrktar fátækum
né sem lánsfé. Þó eru eignir hans
miklar. Samkvæmt upplýsingum
sýslumannsembættisins á Akureyri,
sem geymir sjóðinn, er fasteigna-
mat 7 jaxða í eigu sjóösins 11,8
mllljónir króna, og auk þess á sjóö-
urinn 9,6 rnilljónír króna í verö-
bréfum. Rekstrarreikningurinn fyrir
árið 1994 sýndi hreinar tekjur upp á
2,9 milljónir króna, og hrein eign
Legatsins var þá 20.262.912 krónur.
Jón Hjaltason segir í bók sinni að
langlífi þessa sjóðs megi þakka, eða
kenna, því ákvæði í gjafabréfi Jóns
Sigurðssonar að bannað var að selja
jarðir frá sjóðnum. Þetta bann hefur
þó verið brotið oftar en einu sinni.
Gloppa í Öxnada! var seld 1953 en
helmingur hennar var Legatsjörð.
Sama er að segja um Efri- og Neðri-
Vindheimamela. Segir Jón þetta
ráðslag skýlaust brot og gegn vilja
Jóns sáluga, en eigi sér þó lagastoð,
því Alþingi samþykkti 1953 að
heimilt skyldi að selja jarðir Legat-
sjóðsins sem átti að styrkja fátæka
Eyfiröinga til að draga fram lífið.
„Eflaust væri hægt að finna fólk
hér í Eyjafirði sem væri verðugt að
styrkja meö peningum úr þessum
sjóöi", sagði Jón Hjaltason í samtalí
vlö Tímann.
Jón sagði aö því færi fjarri aö
menn væru að borga sanngjarna
leigu fyrir jarðirnar, sitt hvoru meg-
in við 20 þúsund krónur á ári fyrir
hlunnindajarðir. Fyrir Laugaland
þar sem er mikil hlunnindajörð
meö jarðhita sem nýtist Akureyri,
eru greiddar 100 þúsund krónur á
ári. Sagðist Jón ekki geta skilið hvers
vegna málum væri svona fyrir kom-
ið
„Á tíma var sjóðurinn notaður
sem einhvers konar banki eða lána-
stofnun, en úthlutanir til fátækra
hafa ekki verib veittar í háa herrans
tíð. Ríkir Eyfiröingar eöa vel stönd-
ugir gátu fengið lán úr þessum sjóði
á hagstæöuin kjörum. Þetta stóö
fram yfir seinna stríð aö sjóðurinn
var afar hagstæður lángjafi," sagði
Jón Hjaltason.
Jón sagði að greinilega væru
menn í vandræðum meb Legatsjóð-
inn og vildu gjarnan losna við
hann. Löggjafinn þyrfti að taka af
skarið hvort selja megi jarðirnar og
nýta féð á annan hátt en Jón Sig-
urðsson á Böggvisstöðum ætlabist
til á síðustu öld. -JBP
Liðsmenn hljómsveitarinnar
Sixties lentu í hör&um árekstri
við fólksbíl er þeir voru á leið í
Sjallann á Akureyri í fyrra-
kvöld. Áreksturinn varð við
Dalsárbrú í Akrahreppi í Skaga-
firði sem er einbreið og slys
nokkur tíð þar, að sögn lögregl-
unnar á Sau&árkróki.
Tvær stúlkur sem voru í fólks-
bílnum slösuðust og fékk önnur
að fara heim heim að lokinni
skoðun á Sjúkrahúsinu á Sauðár-
króki en gert var aö sárum hinnar
á Fjórðungssjúkrahúsinu á Akur-
eyri. Hún mun nokkuð mikið
slösuö en ekki í lífshættu. -BÞ
Þyrla sótti
slasaða
Þyrla Landhelgisgæslunnar var
kölluð til eftir umferðarslys við
Eyrarkot í Kjós í fyrrinótt. Tveir
bílar Ientu í árekstri og voru
meiðsli tveggja farþega metin
það alvarleg að ákveðið var að
kalla út þyrluna. Tildrög slyss-
ins eru í rannsókn. - BÞ
Bröstes í ár:
„Stutt á milli bjart-
sýni og heimsku"
„Það er mjög stutt á milli
bjartsýni og heimsku þannig
að bjartsýnin hefur alltaf átt
mjög sterk ítök í mér," sagði
Friðrik Þór Friðriksson, í sam-
tali við Tímann í gær, en hann
hlýtur bjartsýnisverðlaun
Bröstes í ár.
Friðrik segir hins vegar blikur
á lofti í augnablikinu hvað bjart-
sýnina varði, eftir að framlag til
Kvikmyndasjóðs var skert. Kvik-
myndagerðarmenn hafi mót-
mælt skerðingunni opinberlega
en ekki fengið hlut sinn bættan.
Friðrik Þór vinnur nú að
næstu kvikmynd sinni, Djöfla-
eyjunni eftir Einar Kárason, en
það verður dýrasta mynd sem
gerð hefur verið hérlendis, kost-
ar 167 milljónir. Þar af er fram-
lag Kvikmyndasjóðs 20 milljón-
ir. Mikill kostnaður fylgir leik-
myndinni sem er að taka á sig
endalegan búning en tökur hefj-
ast í janúar. „Leikmyndin er dýr
en launin eru náttúrlega hæsti
kostnaðarliðurinn. Þess vegna er
fáránlegt að skerða Kvikmynda-
sjóð, menn þurfa að borga skatt
af launum og ef t.d. við borgum
60 milljónir í laun fer framlag
Kvikmyndasjóðs strax aftur í
ríkiskassann," sagði bjartsýnis-
maðurinn Friðrik Þór. -BÞ
íslandshandbókin kom út á
margmiðlunardiski í gær en
eftir því sem næst verður
komist er hér um að ræða
fyrsta alíslenska margmi&Iun-
ardiskinn.
Fyrsti margmiölunardiskur-
inn var afhentur forseta íslands
með viðhöfn í Þjóðarbókhlöö-
unni í gær. Menntamálaráð-
herra fékk annað eintak og for-
stöðumaður Þjóðarbókhlöðu
hið þriðja.
Að sögn Ásgeirs Guðmunds-
sonar hjá Námsgagnastofnun er
kostnaður við gerð margmiðl-
unardisksins um 17 milljónir
króna. Veg og vanda af verkinu
höfðu Heimir Pálsson og
Tryggvi Jakobsson. Fór öll vinna
nema forritun fram hjá Náms-
gagnastofnun. Forrit skrifaði
Marina Candi en Rafhönnun hf.
stýrði tæknivinnu. Útlitshönn-
uður er Indro Indriði Candi, en
að framleiðslunni störfuöu ná-
lægt tíu manns, að sögn Ásgeirs
sem telur allar líkur á því að hér
sé um að ræða fyrsta alíslenska
margmiðlunardiskinn.
Smásöluverð íslandshandbók-
arinnar er rétt innan við 10 þús-
und krónur, en prentuð kostar
íslandshandbókin í tveimur
bindum 13.900 krónur í bóka-
búðum í Reykjavík.
Það er Námsgangastofnun
sem stendur fyrir útgáfu íslands-
handbókarinnar á margmiðlun-
ardiski en til að nýta hann þarf
aö hafa a.m.k. 486-tölvu með 4
MB vinnsluminni og mús, 256
lita skjákorti og VGA-upplausn
og geisladrifi, auk þess sem hún
þarf helst að vera með hljóð-
korti og hátalara.
íslandshandbókin á diski
grundvallast á texta íslands-
handbókarinnar I-II sem út kom
hjá Erni og Örlygi 1989, en upp-
lýsingar hafa verið auknar og
endurbættar eftir föngum.
Mannfjöldatölur miöast við 1.
desember 1994, auk þess sem
bætt hefur verið við ýmsum
fróðleik sem tíðindum sætir.
í prentaðri útgáfu íslandsbók-
arinnar var upplýsingum raðað
eftir sýslum og landsvæðum. Á
margmiðlunardiskinum eru
upplýsingar í stafrófsröð, en
notandinn færir sig á milli staða
að vild með því að smella með
músinni. Upplýsingar skiptast í
flettigreinar og vísar hver fletta
á aðra..
Um tvö hundruð kort er- að
velja á margmiðlunardiskinum
en þau voru til muna færri í
upphaflegu útgáfunni. Öll kort
á diskinum eru frá Landmæling-
um íslands en þar er einnig aö
finna ljósmyndir sem eru næst-
um því þúsund að tölu. Þá eru á
diskinum nokkur myndbands-
skeið frá völdum stöðum vfðs-
vegar um landið.
’ -Á.R.