Tíminn - 05.01.1996, Blaðsíða 8

8
fgttaííKti
Föstudagur 5. janúar 1996
Skrifab undir Bosníufrib í París: sá atburbur stubiar ab vonum um ab árib 1996 verbi heldur fribsamlegt. (í fremri röb talib frá vinstri: Miiosevic Serbíu-
forseti, Tudjman Króatíuforseti og Izetbegovic, forseti Sarajevostjórnar. Á bak vib þá t.f.v.: Conzález forsœtisrábherra Spánar, Clinton Bandaríkjaforseti,
Chirac Frakklandsforseti, Kohl sambandskanslari Þýskalands, Major forscetisrábherra Bretlands.)
ískyggileg aldursspá
það hafði reitt sig á, sé að grotna
niður. Ein spáin er á þá leið, að
þegar þeir sem nú eru tíu ára
verða um fertugt og þá væntan-
lega í hámarki hvað tekjum viö-
víkur, verði þeir að borga 80%
tekna sinna í skatta til að sjá far-
borða gífurlegum fjölda gamal-
menna. „Auðvitað gera þeir það
ekki," segir einn spámaðurinn
kuldalega.
46% íbúa Bretlands
eru nú á vinnualdri,
en 2040 veröur sú
tala komin niöur í
32%, samkvœmt
spám lýöfrœöinga.
Fyrir Japan eru sömu
tölur 56% og 20%
Eins og vaninn er um ára-
mót gerast þessa dagana
margir til að spá í fram-
tíðina, bæbi um árið 1996 og
lengra fram í tímann. Og eins
og gengur gætir í þeim spá-
dómum bæbi bjartsýni og
bölsýni, eba einhverskonar
blöndu af þessu tvennu. All-
margar spár, sem fagrar geta
kannski talist fyrir suma, eru
og þeim mun ískyggilegri fyr-
ir aðra.
Um árið 1996 eru spárnar yf-
irleitt með bjartsýnna móti.
Nokkuö almennt virðist vera
gengiö út frá því að á því ári
verði heimurinn í friðsamlegra
lagi og að í efnahagsmálum fær-
ist hann heldur upp á við.
Abeins nýlögð út á
sigurbraut?
Hins vegar getur brugöið
meira til beggja vona, bæði al-
mennt séð og fyrir hinum og
þessum, ef lengra er horft fram í
tímann. Spáð er að 1996 muni
Austur- og Suður-Asía halda
áfram að sækja fram í hlutfalli
við heiminn í heild á vettvangi
efnahagsmála, og að áhrif þess
heimshluta, í hlutfalli við abra,
muni fara vaxandi að sama
skapi. Það er þróun sem komin
er í gang fyrir löngu. Um nokk-
urra ára skeið hefur Austur-Asía
verið með um þrefalt meiri hag-
vöxt en Vesturlönd. Vesturlönd
hafa aö vísu svo drjúgt forskot
að forysta þeirra í efnahagsmál-
um heimsins er enn yfirgnæf-
andi. Þeir sem hæstar hug-
myndir hafa um Austurlönd
fjær segja sem svo að þau séu
ekki nema rétt nýlögð út á sig-
urbraut sína í efnahagsmálum.
Spáð er að kosningabaráttan í
Bandaríkjunum fyrir forseta-
kosningarnar þar haustið 1996
muni ýta undir stjórnarstefnu
með lægri sköttum, minni ríkis-
afskiptum og mikilli Iækkun út-
gjalda til velferðarmála. Þetta
muni verða stefnan þar af opin-
berri hálfu það sem eftir er ald-
arinnar. Spáð er 2,5% aukningu
heildarþjóðarframleiðslu í
Bandaríkjunum á árinu sem er
að byrja, og verbur það sjötta
vaxtarárið þar í röð. Er það
lengsta tímabil óslitins hagvaxt-
ar þar í hálfa öld. En þarlendis
er þegar heitt í kolunum út af
velferðarmálum og inn í það
blandast kynþáttavandamál.
Niðurskurður fjárframlaga til
velferðarmála er því líklegur til
að valda alvarlegri ókyrrð inn-
anlands.
Frjálshyggjusinnaðir spá-
menn eru ekki bjartsýnir um
efnahagsmál Vestur-Evrópu og
tilgreina sem ástæðu að stjórnir
þar haldi enn um of í ríkisaf-
skipti af gömlum vana. Á móti
þeirri svartsýni vinnur ab spár
um heildarþjóðarframleiðslu
1996 gera ekki ráð fyrir að aukn-
ing hennar verði í stórum drátt-
Ýmsum „lausnum"
hreyft
Líklegt er að um þessi mál eigi
eftir að koma til allharðra svipt-
inga milli markaðssinna, sem
sumir virðast halda „lausnum"
sínum fram af rétttrúnaðar-
kenndri eindrægni sem minnir
á marxista fyrri tíðar, og ann-
arra sem trúa á aðrar „lausnir"
eða kannski ekki fullkomlega á
neinar. Opinskátt a.m.k. stinga
menn yfirleitt ekki upp á því að
umræddur vandi sé ieystur með
því að taka aö nýju upp í ein-
hverri mynd ráðstafanir, er
sumir telja að sagnir bendi til að
tíðkast hafi í fornöld, og þá hafi
verið kallaðar að senda gamla
fólkið „fyrir ætternisstapa".
Öðrum ráðum gegn vanda
þessum er hreyft. Lýðfræðingar
hvetja fólk til að eignast fleiri
börn, til að þeim fjölgi er greiði
skatta gamla fólkinu til uppi-
halds. En, svara þá aðrir kvart-
andi, það kostar nú skildinginn
að ala þessi aukabörn upp,
mennta þau og koma þeim í
gagnið, og það þýðir aukaálag á
vinnandi kynslóðir. Þar að auki
verbur erfitt ab fá fólk til að
eignast fleiri börn, ef það er far-
ið að trúa því að það borgi sig
ekki fyrir það efnahagslega séð.
Hleypið inn ungu fólki frá
löndum þar sem enn er nóg af
því, leggja aðrir til. Það fjölgar
fólki á vinnumarkaði. En, svara
margir, Ijóst er að slíkum ráð-
stöfunum myndu einnig fylgja
alvarleg vandamál.
Enn má nefna tillögur um
hagræðingu og sparnað af ýmsu
tagi, sem og að gefa fólki kost á
ab vinna lengur. Bent er á að nú
á dögum sé margt fólk, sem lát-
ið sé hætta á vinnumarkaönum
64 eða 65 ára, enn við bestu
heilsu og ófúst að setjast í helg-
an stein. ■
i

L ,y wÁÆM 1
% '.■■iáiw dkWmH
Verkfallsmenn í París: ótti vib ab grundvöllur afkomuöryggis á elliárum sé ab ganga úr sér.
um minni í Vestur-Evrópu en
Bandaríkjunum.
japan samferða
Vesturlöndum
Af spám til lengri tíma er nú
svo ab sjá að ein þyki hvað geig-
vænlegust, hvað mestallan
heiminn að frátalinni Afríku
raunar varðar, en sérstaklega
Evrópu og Japan. Sú spá er um
fjölgun gamals fólks, sem kom-
ið er út af vinnumarkaðnum, í
hlutfalli við aðra þjóðfélags-
þegna. Af íbúum Bretlands eru
nú 24% — næstum fjórðungur
— 65 ára og eldri, en um 46%
eru á vinnualdri. Með sama
áframhaldi lýðfræðilega séð
verða 39% landsmanna —
næstum fjórir af hverjum tíu —
BAKSVIÐ
DAGUR ÞORLEIFSSON
65 ára og eldri árið 2040, en að-
eins 32% — tæplega þriðjungur
— á vinnualdri. Af íbúum Jap-
ans eru nú 56% á vinnualdri, en
lýöfræöingar spá því að sú tala
verði komin niöur í 20% —
fimmtung landsmanna — árib
2040.
Eftirtektarvert er ab hvað þró-
un almennt varðar er Japan á
margan hátt frekar samferða
Vesturlöndum en Austur-Asíu.
Þab þarf ekki á óvart að koma,
því að á þá leið hefur það verið
svo aö segja alla öldina. Á því
tímabili hafa það verið Evrópa/
Vesturlönd auk Japans, sem
hafa ríkt í efnahagsmálum
heimsins. Spá um aukningu
heildarþjóðarframleiðslu í Jap-
an 1996 er 1,4%, sem er með
minna móti miðað við Vestur-
lönd. Fyrir Kína er samskonar
spá 8,6%, Indland 4,9%, Mal-
asíu 8,2%, Suður-Kóreu 7.7%,
Víetnam 9,7%.
Horfurnar á tiltölulega hrað-
vaxandi fjölda gamals fólks í
hlutfalli við heildarfólksfjölda
ríkja eru vandamál, sem flestir
virðast standa frekar ráðafáir
gagnvart. Þessar horfur eru þeg-
ar farnar að valda ókyrrð. Það er
þetta, sem kannski öllu öðru
fremur er á bak við ókyrrðina á
vinnumarkaðnum í Frakklandi
undanfarið. Fólk þar er orðið
hrætt um að grundvöllur af-
komuöryggis á elliárunum, sem