Tíminn - 20.02.1996, Blaðsíða 4

4
Þri&judagur 20. febrúar 1996
Útgáfufélag:
Ritstjóri:
Ritstjórnarfulltrúi:
Fréttastjóri:
Ritstjórn og auglýsingar:
Sími:
Símbréf:
Pósthólf 5210,
Setning og umbrot:
Mynda-, plötugerb/prentun:
Mánabaráskrift 1550 kr. m/v<
Tímamót hf.
|ón Kristjánsson
Oddur Olafsson
Birgir Guðmundsson
Brautarholti 1, 105 Reykjavík
5631600
55 16270
125 Reykjavík
Tæknideild Tímans
ísafoldarprentsmibja hf.
k. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Karpið skyggir á
heildarsýn
Á það hefur verið bent hér í Tímanum að pólitísk
umræða er oftast mjög einhæf og langtímum saman
snýst hún kannski um sama efnið án þess að nokkur
breyting verði á afstöðu flokka eða manna til þess.
Dæmi um þetta er þráteflið um skiptingu fjár til heil-
brigðismála. Þar standa öll spjót á heilbrigðisráð-
herra og heimtað að hann standi fyrir svörum varð-
andi ákvarðanir sem teknar eru af stjórnum og sér-
fræðingum heilbrigðisstofnana, sem yfirleitt hafa
ekki annað til mála að leggja en að fé sé of naumt
skammtað á fjárlögum.
Umræður á Alþingi, rokufréttir í fjölmiðlum og
umkvartanir heilbrigðisstétta um hagræðingu og
lokun deilda eru orðnar svo staðnaðar að allur fyrir-
gangurinn er farinn að virka eins og marklaust hjal.
Enda sýnist árangurinn og lausnir vandamála vera sá
einn að heilbrigðisstofnanir, sjúkradeildir og sjúk-
lingar eru fluttir af einum stað á annan og engar var-
anlegar aðgerðir í sjónmáli.
Höfundur Reykjavíkurbréfs Morgunblaðsins s.l.
sunnudag ítrekar þau sjónarmið hve þjóðmálaum-
ræðan er einhæf. Hann bendir á heilbrigðismálin og
að þar sé í raun ekkert annað til umræðu en skipting
fjár og kröfur fjárveitingavaldsins um hagræðingu.
Varðandi heilbrigðismál er margt annað vel um-
ræðuhæft og er margt vel gert í þeim málaflokki, þótt
það falli í skuggann af neikvæðri fjármálaumfjöllun.
Velferðarkerfið í heild er sjaldan eða aldrei til um-
ræðu. Oft virðist ekkert vera að gerast í menntamál-
um þjóðarinnar annað en að kennarar kvarta yfir
hve svívirðilega ríkisvaldið leikur þá í kjaramálum.
Um gildi og gæði menntunar þarf enginn að ræða
svo að eftir veröi tekið. Um stefnumörkun mennta-
kerfisins í breyttum heimi er kannski rætt í lokuðum
klúbbum, en úti í þjóðfélaginu heyrist vart annað en
umkvartanir um launakjör.
Það hvort almannatryggingakerfið þjónar því
hlutverki sem væntingar stóðu til er ekki til umræðu,
fremur en hvort breyta þarf því og bæta eða jafnvel
draga úr umsvifunum.
Mörg fleiri eru þau svið þjóðlífsins sem nær aldrei
er rætt um í samhengi eða um meginlínur. Karpið
um smáatriðin lokar fyrir heildarsýn.
Það er vitað mál að í nálægum löndum er velferð-
arkerfið mjög til umræðu, af augljósum ástæðum.
Sums staðar hafa þjóðirnar reist sér hurðarás um öxl
og verða að draga úr velferð með hrakandi efnahag.
Meðal enn annarra þjóða eru breytingar nauðsynleg-
ar, vegna annarra aðstæðna en voru fyrir hendi þeg-
ar velferðin varð til.
Allt eru þetta umhugsunarefni og væri ráð að leið-
togar stjórnmála og annarra sviða þjóðlífsins reyndu
nú að þoka umræðunni upp á ofurlítið hærra plan
en nú tíðkast. Ef það reynist ekki unnt af einhverjum
ástæðum, ersæmra að þegja en að halda áfram stagl-
inu um skiptingu fjár innan heilbrigðisgeirans.
Svo má minnast á að planið á vaxtaumræðunni
undanfarna daga er á sandkassastigi og réttast að
halda því innan þeirra marka og sleppa þeirri um-
ræðu helst ekki út í samfélagið.
Uppsöfnub karlmennska
Svo er ab sjá sem hinir íslensku „hermenn" — nagl-
arnir sem eru hvab karlmannlegastir íslenskra karl-
manna — hafi um helgina verib orbnir langleibir á
því ab fá ekki almennilega útrás fyrir karlmennsku
sína. Hér er vitaskuld verib ab vísa til löRreglumanna
og hjálparsveitar-
manna, sem hábu
orustu í Nesbúb um
helgina. í DV í gær
mátti lesa greinar-
góba frásögn um
þessi átök og þab 'tók
Garra dálitla stund
ab átta sig á því, þeg-
ar hann hlustabi á
Ragnheibi Ástu Pét-
ursdóttur lesa hádegisfréttir
„snörp átök og líkamstjón", ab hún
var ekki ab lesa enn eina Bosníu- —
fréttina, heldur var þetta innlend
frétt um lögreglumenn og hjálparsveitir.
enn barðir, Wóbugir
bitnir og marðir
.. iitökiú stiiövuft
um
GARRI
útskýringar á þeim allsherjarslag sem þarna braust
út. Eina trúverbuga skýringin er því sú ab í ölinu og
æsingnum hafi tappast af mikill uppsafnabur karl-
mennskuþrýstingur hjá þessum hópum bábum, en
alkunna er ab í lögguna og hjálparsveitir safnast ekki
isk,!,m..iuniNcSw.» _ teprur eöa aukvisar,
heldur einkennist
þetta fólk af karl-
mannlegri lífssýn
og hetjulund. Og
þegar menn eru
búnir ab vera mán-
uöum saman aö æfa
sig í karlmennsku
og hetjulund — svo
ekki sé talaö um sér-
þjálfun til átaka — án þess aö fá
nokkra útrás fyrir þetta, þá má bú-
ast vib hvelli þegar blaöran loksins
springur.

Jötnar á ferb
Af lýsingum á þorrablóti lögreglumanna úr
Reykjavík og árshátíö hjálparsveitarmanna aö dæma
— en þessum hópum laust saman á einum gangi
hótelsins — er greinilegt ab hér eru á feröinni hörku-
tól, sem kalla ekki allt ömmu sína þegar til handa-
lögmála kemur. DV segist svo frá: „Vitaö er um tvo
hjálparsveitarmenn sem fóru á slysadeild og kom í
ljós aö þeir voru meö nokkur bitsár á líkamanum,
þar af eitt opiö bitsár, sprungiö hafði fyrir á gagn-
auga á öörum og blæddi úr eyra hins auk þess sem
þeir voru marðir og skrámaðir."
Og þab er e.t.v. ekkert skrítið aö hjálparsveitar-
mennirnir hafi verið illa farnir, því einn þeirra lýsir
lögreglumönnunum svona: „Þessir lögreglumenn
sem í hlut áttu eru þjálfaðir í átökum og algjörir
jötnar og þeir voru komnir úr aö ofan þegar verst
lét."
Enginn virðist almennilega átta sig á því hvers
vegna átökin brutust út. Þó eru einhverjar kenning-
ar uppi um að hjálparsveitarmennirnir hafi verið
fúlir út í lögguna vegna þess aö löggan vildi ekki
taka þátt í kostnaðinum við hljómsveitina, en samt
voru þeir alltaf að smygla sér inn í salinn þar sem
hljómsveitin var aö spila. Slíkt dugar þó skammt til
Hættulegt ab lenda á milli
En greinilegt er á öllu, aö meö einhverjum hætti
verður aö finna þessum hópum manna heppilegri
útrás fyrir karlmennsku sína, auk þess sem átök af
þessu tagi bera vott um mikla agabresti. Skipuleg út-
rás fyrir karlmennskulegt bardagaeöli í bland vib
uppbyggjandi aga er augljóslega orðiö aö aökallandi
máli í þjóöfélaginu.
Þó svo ab bæði löggur og skátar séu með bullandi
móral núna, er þaö engin trygging fyrir því að svona
hópum ljósti ekki saman aftur, og þá veit enginn
nema einhver lendi á milli fylkinganna og stórslas-
ist. Hvað t.d. ef endurskoðendur eöa bankagjaldker-
ar hefðu verið meö árshátíö þarna líka? Þaö er aug-
ljóst aö þeir heföu fariö afar illa út úr því að lenda
milli fylkinganna. Það er talsvert meiri fyrirstaöa í
þrautþjálfuðum hjálparsveitarmanni, en fölum og
líkamlega illa á sig komnum gjaldkera.
Þess vegna vill Garri endilega minna á uppástungu
Björns Bjarnasonar um íslenskan her, sem gæti ef-
laust verið ágætis farvegur útrásar fyrir svona upp-
safnaða karlmennsku — um leið og styrjaldar-
ástöndum eins og því í Nesbúð er beint inn í skipu-
legan farveg, sem borgaralegum veislugestum stafar
ekki hætta af.
Garri
Þegar fjármálavitib er í lagi
Launapólitíkin á íslandi er jafn-
vel enn skrýtnari en hin pólitík-
in. Hún er svo undarleg aö þegar
allir ætla að bæta kjör hinna
lægstlaunuöu, sem er bæði opin-
ber stefna og markmið aðila
vinnumarkaöar, aö þá er kaupið
lækkaö viö armingjana en hækk-
aö við hina og mest þá sem mest
báru úr býtum fyrir. Svona hefur
þetta gengið fyrir sig í mörg ár og
þeir sem eru plataðir enn og aft-
ur skilja aldrei hvers vegna.
Láglaunastefnunni er nefni-
lega stjórnaö af hálaunaliðinu og
þarfnast árangurinn ekki frekari skýringa.
Samanburðarfræöin er mikill aflgjafi í kjara-
málanuddinu. Meö dálítilli kunnáttu er auövelt
aö nota fræöigreinina til að snúa út úr og afvega-
leiða alla umræðu og þegar lipurlega er með farið
er engin aöferð betri til að segja hálfsannleika.
Úlfúb þar sem síst skyldi
Um árabil hafa höfuösnillingar samanburðar-
fræöinnar leitt næstum alla athygli frá augljós-
ustu meinsemdum kjaramálanna til hins eina
misréttis sem hálfsannleikurinn vill ræöa. Það er
um mismun launa karla og kvenna þar sem
fundnar eru upp hinar dægilegustu meðaltalstöl-
ur til að fá fyrirfram gefnar niðurstöbur.
Til að draga athyglina frá því eiginlega misrétti
er körlum og konum att saman af mikilli elju og
löggjafinn var svo gæfusamur að útbúa sérstakan
rannsóknarrétt til að skerpa á illindum milli kynj-
anna og skapa eins mikla úlfúð milli þeirra og
frekast er unnt.
Samtímis fer allur eiginlegur jöfnuður meðal
landsins barna úr böndunum og er sama hvort lit-
ið er til opinberra starfsmanna eða verkalýðs-
hreyfingarinnar, að komin er af stað gerjun sem
enginn veit enn hve göróttur drykkur verður úr.
Og loksins, loksins ber svo við að samanburðar-
fræöin ratar inn á eblilegar brautir. Gerður er sam-
anburöur á kjörum nokkurra verkalýðsfélaga í
Danmörku og á íslandi. Eftir því sem best verður
séð er könnunin fagmannlega unnin og vönduð
og veröa niðurstöður hennar
vart vefengdar. Fregnir um að
laun og lífskjör alþýðu manna sé
mun betri í nágrannalöndunum
en hér er staðfest.
Skýringa óskab
Þetta átti launþegahreyfingin
að vera búin að gera fyrir langa-
lögnu og oft síðan. í stað þess að
vera sífellt að stagla um samari-
burðinn milli láglaunafylking-
anna hér, svo ekki sé talað um
kynjaillindin, sem eru fáránleg,
á að gera samanburð við nágrannalöndin og ríki
þar sem þjóðartekjur eru svipaðar og hér.
Síban er rétt að krefja stjórnendur þjóðar og at-
vinnulífs að foringjum launþegahreyfinga með-
töldum, hvað veldur Iélegum kjörum á íslandi og
bæta má við að hvergi mun fólk með jafnlágar
tekjur og hér vera eins skuldum vafið af fleiri or-
sökum. Hluta þeirrar áþjánar má rekja beint til
kjarasamninga.
Launþegaforkólfar eru orðnir umsýslumenn
mikilla fjármuna og tala digurbarkalega um vexti
og svoddan og telja að eitthvert vaxtastigskjaftæbi
skeri úr um afkomu umbjóðenda þeirra. Þeir
halda að þeir séu einhverjir Steingrímar og Sverr-
ar Hermanns og hafi vit á þeim hinum æðri fjár-
málum. Og gera svo óréttláta og misvísandi kjara-
samninga.
-Það er dýrt aö vera íslendingur, sagöi gamal-
reyndur hálaunamaður og landliösmaöur í fjölda
og upphæða eftirlauna. Ekki man undirritaður
hvers vegna það er svona dýrkeypt, en sjálfsagt er
til einhver hagræn skýring á því.
En að sjöunda ríkasta þjóð í heimi skuli vera ve-
sælt láglaunaland, nema fyrir útvalda er fyrirbæri
sem ábyrgir aðilar skulda svör við.
Á meðan þau ekki fást verður að láta duga get-
gátur um að þab sé illa stjórnað, af lítilli forsjá og
lélegu fjármálaviti. Nema auðvitað þegar forsjár-
menn þjóðar og fyrirtæka semja við sjálfa sig um
tekjur og eftirlaun.
Þá er fjármálavitið í lagi.
OÓ
Á víbavangi