Tíminn - 23.02.1996, Blaðsíða 4

4
Föstudagur 23. febrúar 1996
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: ]ón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Cuómundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerö/prentun: ísafoldarprentsmiðja hf.
Mánaöaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verð ílausasölu 150 kr. m/vsk.
Rétt brugðist vib
Náttúruhamfarirnar sem geisuðu um mikinn
hluta landsins sl. miðvikudag ollu hvergi tjóni svo
orð sé á gerandi. Samspil veðurkerfa og himin-
tungla stuðluðu að veðurofsa og flóðahættu sem
ekki á sinn líka á margra áratuga tímabili. En for-
varnirnar brugðust ekki og því urðu skaðar lítil-
mótlegir og þegar veður gengu niður og flóð sjötn-
uðu hrósuðu menn happi yfir að umtalsvert tjón
hlaust ekki af.
Veðurstofan stóð sig með mikilli prýði og spáði
fyrir um veður og flóðahæð sólarhringum fram í
tímann. Skilaboðin voru skýr og einföld og hvar-
vetna þar sem hætta var fyrir hendi voru menn
viðbúnir að takast á við hana og allt fór vel.
Undantekningin var hetjulundaður skipstjórn-
armaður sem lagði í Reykjanesröstina á drekk-
hlöðnu skipi skömmu áður en marglauglýstur
veðurofsi og ölduhæð náði hámarki. Sá var löðr-
ungaður svo af Ránardætrum að gerður var út leið-
angur til að elta skipið þar sem það hraktist til
baka og komst við illan leik austur fyrir röstina.
Viðvaranir og varnaraðgerðir til að mæta ofsanum
og flóðahættu sýna svo ekki verður um villst að
með kunnáttu og forsjálni er hægt að varast slys
og eignatjón og jafnvel að búa sig svo í stakk að
ekki skaði þegar náttúruöflin fara hamförum.
Sífellt er verið að tyggja upp hetjusögur af björg-
unarafrekum, sem orðin eru næsta tíð og fjölmiðl-
ar gera mikið úr, en gagnrýnislaust. Það er sjaldn-
ast tekið fram að hrakfarir og slys má oftast rekja
til dómgreindarleysis og fífldirfsku.
Mönnum ætlar seint að lærast að búa í þessu
landi þar sem veðrabreytingar eru örar og náttúru-
öflin kröftugri en á flestum stöðum öðrum. Það er
oft furðulegt að heyra fréttir af ferðalöngum á illa
búnum bílum á heiðum og fjallvegum sem kom-
ast hvorki lönd né strönd vegna ófærðar.
Ekki sýnist alltof algengt að fylgst sé með veður-
spám eða fengnar upplýsingar um ástand vega og
veðurlag. Þegar ísing sest á vegi og slys verða af
hlaupa galgopar upp til handa og fóta og kenna
Vegagerðinni um, eins og reyndar einnig þegar
fjallvegir lokast og fólk lendir í hrakningum af
óforsjálni einni saman.
Stundum er verið að afboða skólahald og sam-
komur eftir að allt er orðið ófært. Rembst er við að
halda hvers konar starfsemi gangandi þótt ekki sé
hundi út sigandi vegna veðurs og ófærðar.
Þegar illviðri geisa og samgöngur verða erfiðar
og dýrar fer best á því að taka lífinu með ró.
Menntakerfið fer ekkert úr skorðum þótt krakkar
séu heima einhverja daga þegar verst viðrar og at-
vinnulífið kemst af þótt dregið sé úr afköstum í af-
tökum.
Ferðalög í skammdegi og ófærð eru nokkurs
konar þjóðarsport eða bilun sem ekkert virðist
vera við að gera fremur en annarri vitsmunaheft-
un.
En viðvaranir og forvarnirnar sem gáfust svona
vel í stórstraumnum um miðja vikuna vekja vonir
um að landsmenn fari að læra að búa í sátt við
náttúruöflin í stað þess að vera sífellt að bjóða
þeim birginn og hljóta ávallt verra af.
A5 skipta ráöuneyti
.Heilbrigðis- og
nevtiitvenni.
J sturla tagði «B a« heilbri,
SöFTA áteUbngðis-
ingamáiaraður. yt Böðvarsson al-
neyti, aagöi St“"ar5onnaSur fjir-
ffismaður og £ui|lrúaráðs
is,*sƫgt.
I þingismaður
'nÆi
Sturla 1
heilbrigðis-
Sluriiíafæri“með heilbrigðis-
ráðuneytið tæn reksWr þeirra
og forvamastort g rekur mcð
stofnana sem Trygg'nEa*
beinum .^m'°S,an með oll bóta-
ráðuneyriðfæn s,ðanm^di
0g lry?áðSf oinkastofnanir og
brig,Sr^ kaw'i þjðnustu og sæ>
aðra um *.11J,„mkvæmt al-
Athyglisverö tillaga hefur kom-
ið fram frá stjórnarþingmann-
inum Sturlu Böövarssyni, sjálf-
stæöisforingja af Vesturlandi og
varaformanni fjárlaganefndar, á
opnum fundi fulltrúaráös sjálf-
stæöisfélaganna. Sturla hefur á
síöustu misserum kvatt sér
hljóös í stjórnmálunum og er
einn hinna metnaöargjörnu
þingmanna, sem halda flokks-
forustunni og ráðherragenginu
við efnið meö því aö vera sífellt
til taks sem valkostur, ef foringj-
arnir skyldu nú misstíga sig eitt-
hvaö í hásölum valdsins.
Sturla lenti að vísu í dálitlu
mótlæti um og eftir síðustu kosningar vegna
ágengni framsóknarmanna, en hann er nú óöum
að ná vopnum sínum á ný.
Tillagan, sem Sturla setti fram, lýtur aö stjórn-
skipulagi heilbrigðis- og tryggingaráðuneytisins
og felur í sér aö þessu ráðuneyti veröi skipt upp í
tvö ráðuneyti, þannig aö heilbrigðisþjónustuþátt-
urinn og tryggingaþátturinn verði
aðskildir. A pappírnum er þetta
e.t.v. ekki svo galin hugmynd, og
ýmsir hafa velt fyrir sér hvort ekki
væri eðlilegt að flytja eitthvað af tryggingamálum
yfir til félagsmálaráðuneytisins. Menn eru þá að
velta fyrir sér — eins og Sturla er greinilega að
gera líka — að aðskilja stjórnsýslulega þá aðila,
sem eru að selja heilbrigðisþjónustu, og þá sem
eru að kaupa þjónustu.
Kannski ekkert stórmál
Garri er að vísu þeirrar skoöunar að þó skipting
af þessu tagi geti, fræðilega í þaö minnsta, skerpt
á kostnaðarvitund og hugsanlega sparað eitthvert
fé, þá séu hér ekki á ferðinni slík tímamót aö það
beinlínis bráðliggi á málinu.
Hins vegar er Garri sannfærður um að þessi
hugmynd Sturlu á eftir að fá góðar undirtektir hjá
metnaðarfullum og duglegum þingmönnum
jafnt úr liði stjórnarinnar sem stjórnarandstöð-
unnar. Ástæðan er einföld: Ólíkt því, sem til þessa
hefur verið talið helst koma til greina í þessum
efnum, að færa tryggingaþáttinn yfir í eitthvert
annað ráðuneyti og skilja þannig í sundur mála-
flokkana, þá gengur tillaga Sturlu út á það að búa
til tvö ráðuneyti úr heilbrigðis- og tryggingaráöu-
neytinu.
I Mogganum, málgagni Sturlu, í gær segir:
„Sturla lagði til að heilbrigðisráðuneytið færi með
heilbrigðis- og forvarnarstörf og rekstur þeirra
stofnana sem ríkið á og rekur með beinum fram-
lögum.
Lykill ab framgangi málsins
Tryggingaráðuneytið færi síðan með öll bóta-
og tryggingamál og semdi við heilbrigðisráðu-
neyti, einkastofnanir og aðra um
kaup á þjónustu og sæi um bóta-
greiðslur samkvæmt almanna-
tryggingalögum."
í þessu liggur lykillinn að framgangi þessa máls
á þingi. Tillagan gerir ráð fyrir fjölgun ráöherra
um einn, sem aftur stórlega eykur möguleika ráð-
herrastólsþyrstra þingmanna á að geta náð tak-
marki lífs síns. Það þarf ekki annað en horfa aftur
til síðustu stjórnarmyndunar til að sjá hversu
miklu auðveldara hefði verið að fást við mál í
þingflokki sjálfstæðismanna ef stólarnir hefðu
verið einum fleiri. Þá hefðu menn ekki þurft að
vera í einhverjum leikfimiæfingum með forseta-
stól Alþingis til þess að koma Birni Bjarnasyni í
ráðherraembætti! Og það þarf enginn að velkjast í
vafa um að það hafi verið eitthvert einstakt til-
felli. Ráðherradómur flokkast undir „takmörkuð
gæði" og á þeim er mjög lítill og naumt skorinn
kvóti.
Því er ekki nema eðiilegt að ætla að framagjarn-
ir stjórnmálamenn taki því vel, ef fram kemur
rökstudd tillaga um að auka kvótann. Það þættu
víst eitthvað skrýtnir fiskimenn sem legðust gegn
því að auka þorskkvótann, ef sæmilega rökstudd
tillaga kæmi fram um að auka hann.
Það er af þessum sökum sem Garri telur líkur á
að einhverjir stjórnmálamenn að minnsta kosti
muni taka máliö upp og gera úr því talsvert for-
gangsmál.
Garri
GARRI
Febrúarveöur
Ég var staddur í Brússel í byrjun
vikunnar, en þangaö liggja leið-
irnar gjarnan um þessar mundir.
Þegar ég vaknaði á mánudags-
morguninn, gnauðaði vindur-
inn á herbergisglugganum mín-
um á elleftu hæð, svona rétt eins
og heima. Þegar ég leit út, sá ég
að það var farið að snjóa. Ekki
var snjórinn þá mikill á okkar
mælikvarða, en nóg til þess að
mynda hálku og slabb á götum.
I sjónvarpinu mátti sjá frétta-
myndir frá nágrannalöndunum
af ringulreið í umferðinni. Mest
var það vegna hálku. Frétta-
menn frá BBC með munnherkjur
af kulda lýstu í beinni útsend-
ingu ástandinu í Suður-Englandi
og frá Þýskalandi bárust frétta-
myndir af stórum flutningabílum með tengi-
vagna út af þvers og kruss á hraðbrautum, auk
slysa á smærri bílum. Allt mátti rekja til hálkunn-
ar. Á heimleiðinni varð seinkun vegna þess að af-
ísa þurfti vélar við brottför og sópa vellina í gríð
og erg. Þessi tiltölulega meinlausa snjókoma virt-
ist hægja á gangverki tilverunnar, að minnsta
kosti samgöngugangverkinu, og setja ýmsa hluti
úr skorðum.
Vetur konungur
Þannig er veturinn. Hann er miskunnarlaus
þegar hann minnir á sig, ekki síst þar sem skipu-
lagið er þannig að það er alls ekki reiknað með til-
veru hans. Ferðaáætlanir miðast við að hann sé
ekki til og öllum kemur jafn mikið á óvart þegar
hann birtist. Þannig kom mér þetta fyrir sjónir
þessa vetrarviku í Vestur-Evrópu.
Ég fékk þá frétt á faxi að heiman aö spáð væri
vitlausu veðri, en þrátt fyrir það
var hið besta flug og gott veöur í
Keflavík, þegar ég kom seint á
þriðjudagskvöld. Hins vegar var
hvassviðri í aösigi, dæmigerð
febrúarlægð að angra okkur með
hvassviðri og útsynningi af
versta tagi. Hálka og snjór er ekki
óalgengt fyrirbrigði hér og kem-
ur mönnum ekki svo á óvart, en
annað er farið að verða til vand-
ræða og kostaði í þessu tilfelli
viðbúnað, en það er ágangur
sjávar. Þó fór betur en á horfðist í
þetta skiptið. Viðvaranir virtust
hafa áhrif, auk þess sem verstu
veðurspár gengu ekki eftir.
Ab búast vel
Allt þetta sýnir það að bygging sjóvarnargarða
er mál sem þarfnast meiri athygli en verið hefur.
Þekkingin á þörfinni er þó fyrir hendi, því á síb-
asta ári gaf Vita- og hafnamálastofnun út ítarlega
skýrslu um þessi mál. Samkvæmt henni er veruleg
þörf fyrir hendi í öllum landshlutum. Það er helst
miðhluti Austurlands sem sleppur í þessum efn-
um. Hins vegar er hættan mismunandi og gerð er
tilraun til þess að skipta áhættunni í flokka.
Segja má að vesturhluti landsins standi verr ab
vígi, og hætta á sjóflóðum og skemmdum af þeim
sökum sé víða fyrir hendi.
Ekki er sanngjarnt að segja annað en mikið verk
hafi verið unniö á liðnum árum, en það er ljóst að
nokkru veröur til ab kosta í þessari baráttu vib
hafið. Það er einn þáttur í því að búa í þessu landi,
sem getur bæði verið blítt og strítt. Aðalatriðið er
að búast við því að veturinn geti veriö ómildur og
sýnt sig í ýmsum myndum, og miða umbúnaðinn
við það. Jón Kr.
Á víbavangi