Tíminn - 07.03.1996, Síða 8

8
amt_____«...____
Fimmtudagur 7. mars 1996
Helsta ástœban til
þess aö IRA hóf
hrybjuverk á ný var
ab líkindum grunur
mebal libsmanna
samtaka þessara um
ab þeir vœru ab tapa
fribnum
Nor&urírska vopnahléb,
sem fyrir skömmu
lauk, hófst í ágúst 1994
me& yfirlýsingu þar a& lútandi
frá sjö manna „herráöi" írska
lý&veldishersins (IRA). Þessi
stö&vun nor&urírsku óaldar-
innar kom ýmsum á óvart,
því a& undanfarin tvö ár, frá
1992, haf&i hún veriö í blóö-
ugra lagi.
Me&al ástæöna til þessarar
óvæntu friösemdar IRA var ab
líkindum ab hliöstæöir hópar í
rööum norðurírskra mótmæl-
enda geröust æ grimmari. í þeirri
óhugnanlegu blöndu af kyn-
þáttastríöi og glæpamennsku,
sem segja má aö ófriður þessi
hafi veriö, höfbu mótmælendur,
sem kannski eru hollari Bret-
landi og arfinum frá breska
heimsveldinu en Bretar sjálfir,
haldið aö vissu marki aftur af
sér. Þeir geröu þaö sumpart af
hlýöni viö bresk stjórnvöld og
ætluðust þar aö auki til þess, sem
löghlýðnir breskir þegnar, að
bresku stjórnvöldin vernduðu
þá.
írar orbnir „Evrópu-
sinna&ir"
Á þessum viöhorfum noröur-
irskra mótmælenda var farin aö
veröa breyting í byrjun yfir-
standandi áratugar. Mótmæl-
endur var fariö aö gruna að
stjórnvöld í Lundúnum væru
orðin svo áfram um að fá norð-
urírsku vargöldina út úr heimin-
um, aö þau væru tilbúin aö gefa
verulega eftir á kostnaö þar-
lendra mótmælenda. Þar að auki
sýndi sig sem fyrr að her og lög-
regla Breta gátu ekki stöðvab
hryðjuverk IRA, sem beindust
fyrst og fremst gegn norðurírsk-
um mótmælendum.
Mótmælendatrúaðir hryöju-
verkamenn tóku því upp þá
stefnu ab kaþólikkar sem þeir
dræpu væru a.m.k. eins margir
og mótmælendur sem IRA
dræpi. Vera má að af þeirri
ástæöu hafi hjörtun eitthvað sig-
ib í IRA-mönnum og stuðnings-
liöi þeirra.
Önnur ástæöa var talsverö
breyting sem orðin var á hugar-
fari manna í írska lýöveldinu
með aðild þess ab Evrópubanda-
lagi/Evrópusambandi. Sú aðild
hefur verið írum heldur hagstæö
efnahagslega séb og er margra
mál aö viö þaö hafi dregið úr
þjóðernishyggju þeirra. Sam-
hliöa því hefur í lýðveldinu
dregiö úr samúö og þolinmæði
gagnvart IRA. í lýðveldinu eru
menn hræddir um ab hryðju-
verkastríöiö fæli frá landinu fjár-
festa og vilja því fyrir hvern mun
sjá fyrir enda óaldarinnar.
Ástæban til þess ab IRA rauf
vopnahléö var aö líkindum að
forystu félagsskapar þessa grun-
aöi aö breska stjórnin drægi frið-
arviöræöur markvisst á langinn,
í von um ab írar báöum megin
landamæra væru orönir svo friö-
arfúsir ab IRA ætti sér ekki við-
reisnar von; væri því mögulegt
aö óöldin lognabist út af án
nokkurrar frekari eftirgjafar af
Eftir sprengjutilrœöi IRA í vibskiptamibstööinni Dockiands í Lundúnum, þar sem tveir menn bibu bana og yfir 100 sœrbust.
írland — friður eba óöld á ný?
Cerry Adams, leibtogi Sinn Fein: undirmenn hans sagbir tortryggja hann.
hálfu Breta. John Major, forsæt-
isráðherra Bretlands, sem styöst
viö þingmeirihluta í naumasta
lagi og er því kominn upp á
stuöning noröurírskra sam-
bandssinna á þingi, setti sem
skilyröi fyrir aðild Sinn Fein,
stjórnmálaarms IRA, aö friöar-
viöræöum að IRA afvopnaðist
áöur en viðræöur hæfust. Því
neitaöi Sinn Fein-IRA. Alþjóöleg
sáttanefnd, sem stofnað var til
aö tilhlutan stjórna Bretlands og
írlands og hverrar formaður er
George Mitchell, fyrrverandi
öldungadeildarþingmaöur
bandarískur, lagði í janúar s.l.
fram málamiölunartillögu þess
efnis, að hringborösviöræöur
allra deiluaöila hæfust samtímis
því að hryöjuverkahópar bæði
mótmælenda og kaþólikka byrj-
ubu aö afvopnast. Því hafnaði
Major án þess aö ráöfæra sig
fyrst viö írsku stjórnina.
BAKSVIÐ
DAGUR ÞORLEIFSSON
Ótti Sinn Fein-IRA
vib kosningar
Þar að auki lagði Major til að
kosningar yröu látnar fara fram
á Norður-írlandi. Horfur eru á aö
í kosningum nú myndi Sinn Fe-
in lítið fylgi fá, vegna þess að
kaþólikkar þar almennt vilja
ógjarnan fá óöldina aftur, og ab
þær niðurstöður drægju síðan úr
mikilvægi Sinn Fein- IRA í samn-
ingaviðræöum. írska stjórnin
undir forystu Johns Bruton for-
sætisráðherra tók um síðir undir
uppástunguna um kosningar, þó
með tregöu. Stjórnin í Dublin
mun hafa þóst sjá, til hvers leik-
urinn væri-gerbur hjá Major, og
grunab aö Sinn Fein-IRA myndi
bregðast illa viö. Enda er líklegt
að einmitt horfurnar á kosning-
um og ósigri í þeim hafi rábiö úr-
siitum um aö IRA hófst handa
við hryðjuverk á ný.
Fréttaskýrendur ýmsir telja ab
þrýstingur aö neöan á forystuna
hafi valdib mestu um það. Jafn-
vel sé hugsanlegt að hryðjuverk
hafi verib hafin á ný án sam-
þykkis sumra foringja Sinn Fein-
IRA. í breska blabinu The Inde-
pendent stendur aö „tilfinninga-
þrungin, frumstæö alda ráöleysis
og uppgjafar meöal óbreyttra
liðsmanna" IRA hafi kaffært for-
ystu félagsskaparins.
Viðræ&ur á grund-
velli tillögu Mitchells
Margt bendir til þess aö tor-
tryggni hafi magnast milli yfir-
og undirmanna í Sinn Fein-IRA á
vopnahléstímanum. Að undir-
mönnum, sem finnst ekkert
hafa áunnist með vopnahlénu,
kann að læðast sá grunur að yfir-
mönnum þeirra sé nú helst um-
hugað að breyta sjálfum sér í
„virðulega" stjórnmálamenn.
Undirmönnunum, sem í áratugi
hafa haft baráttuna fyrir samein-
ingu írlands í eitt ríki til sjálfs-
réttlætingar, kann aö sýnast aö
yfirmenn þeirra vilji nú „fórna"
þeirri baráttu fyrir eigin frama-
vonir. Þar að auki hafa virkir
IRA-menn haft veruleg áhrif í
kaþólska samfélaginu á Norður-
írlandi í skjóli óaldarinnar. Taki
hún enda, eru horfur á því aö úr
þeim hlunnindum dragi.
Þegar þetta er ritað herma
fregnir að Major og Bruton hafi
oröið sammála um að hafnar
skuli í júní viðræður á grundvelli
málamiðlunartillögu Mitchells,
gegn því að IRA hætti tilræðum.
Einhverjir segja efalaust að þetta
sýni aö Sinn Fein-IRA hafi
sprengt sér leib að samninga-
borðinu. En staða þeirra samtaka
til samninga er veik, m.a. vegna
þess aö endurupptaka tilræöa
hefur dregiö úr áliti stjórna ír-
lands og Bandaríkjanna á for-
ingjum þeirra. Annað, sem veik-
ir samningsstööu Sinn Fein-IRA,
er ab noröurírskum kaþólikkum
almennt er mjög á móti skapi aö
óöldin hefjist á ný og að írska
stjórnin vill flest frekar en óöld
áfram. írlandsstjórn hefur í því
sambandi í huga m.a. að af hálfu
norðurírskra mótmælenda hefur
verið gefiö í skyn, aö hryðju-
verkamenn af því sauðahúsi
muni hefna hryöjuverka IRA í
Bretlandi meö hryöjuverkum í
írska lýðveldinu. Þaö er í sam-
ræmi við vaxandi hörku af
þeirra hálfu árin ábur en vopna-
hléö hófst. Hætt er viö aö slíkt
myndi draga úr ábatanum, sem
lýöveldiö hefur upp úr ESB-abild
sinni. ■