Tíminn - 24.05.1996, Blaðsíða 7

Föstudagur 24. maí 1996
7
Ríkisendurskoöun fór ofan í flesta sauma í utanríkisráöuneyti Jóns Baldvins:
Ánægöur með þessa einkunn
Einhver starfsmabur frá ut-
anríkisráöuneyti, en þeir eru
rúmlega eitt hundraö tals-
ins, er á förum til útlanda
nánast alla virka daga árs-
ins, samkvæmt úttekt sem
Ríkisendurskoöun hefur
gert. Áriö 1995 voru famar
226 feröir starfsmanna úr
ráöuneytinu til erlendra
áfangastaöa, en auk þess 48
feröir af ýmsum aöilum ut-
an ráöuneytis, en á vegum
þess. Ríkisendurskoöun
gagnrýnir þetta og segir
ráöuneytiö veröa aö marka
stefnu og vinna aö áætlana-
gerö um þennan kostnaöar-
þátt, ekki síst þar sem ráöu-
neytiö býst viö aö alþjóöa-
væöing kalli á aukin feröa-
lög í framtíöinni.
Ekki ástæöa til aö
gleöjast fyrir
Jón Baldvin
Tilefni þessarar skoðunar á
ráðuneytinu er leibari í DV
haustið 1994 þar sem Jónas
Kristjánsson ritstjóri efast um
starfshæfni utanríkisráðu-
neytis Jóns Baldvins og beinir
einkum spjótum ab starfs-
mannaráðningum. Jón Bald-
vin Hannibalsson fór þess þá á
leit við Ríkisendurskoðun að
fram færi stjórnsýsluendur-
skoðun á ýmsum verkum
ráðuneytisins.
Jónas Kristjánsson ritstjóri,
sem meb skrifum sínum
hleypti af stað stjórnsýsluend-
urskoðun — án efa meinhollri
aðgerð — fjallaði um málið í
leiðara í gær. Hann hvikar
ekki frá fyrri skoðun sinni og
segir hvort tveggja hafa reynst
rétt sem haldið var fram í
blaðinu, starfshættir rábu-
neytisins hafi verið losaralegir
og versnað í rábherratíð Jóns
Baldvins.
Jónas kafar enn dýpra en
Ríkisendurskoðun í leiðaran-
um, meðal annars varðandi
staðsetningu sendirába, sem
sé sumpart sagnfræðileg, sum-
part tilviljanakennd.
í samtali við Tímann í gær
sagði Jónas: „Ég sé nú ekki
ástæðu fyrir Jón Baldvin ab
vera mjög ánægður með þessa
niðurstöðu. Mér finnst að ef
sex af fjórtán embættisráðn-
ingum koma frá ráðherra, þá
sé hann orðinn afskiptasamari
um það en aörir ráðherrar á
undan honum. Frumkvæðið
kemur mest frá ráðuneytis-
stjóra nema um sé að ræða
pólitíska skipun í sendiherra-
embætti, sem hefur tíðkast í
gegnum tíðina," sagbi Jónas
Kristjánsson.
Endurskoðunin varð viða-
meiri en ráðherra hafði farið
fram á og tók til nánast allra
þátta í starfsemi utanríkis-
þjónustunnar.
Ekki er að finna stórfellda
gagnrýni á mannaráðningar
Jóns Baldvins í stóli utanríkis-
ráðherra í skýrslunni, nema
vandlega sé lesið á milli lín-
anna.
Jón Baldvín ánægöur
Jón Baldvin segir að hann
geti ekki annað en verið
ánægður með þá einkunn sem
stjórn hans á utanríkisráðu-
neyti í 7 ár fái í skýrslu Ríkis-
endurskoðunar. Það eigi við
Utanríkisrábuneytib.
jón Baldvin Hannibalsson.
um fjármálastjórn, kostnaðar-
þróun, fylgni við fjárlög, að-
haldssemi í rekstri og sérstak-
lega starfsmannaráðningarn-
ar.
„Lengst af ríkti ráðning-
ar"frysting" á þessum tíma.
Það er athyglisvert að öll þessi
7 ár voru ekki ráðnir nema 5
nýir embættismenn í stað
þeirra sem létu af störfum, en
á tveimur árum í tíð forvera
minna voru ráðnir tólf," sagði
Jón Baldvin Hannibalsson í
gær.
Jón Baldvin segir að störfin
hafi verið auglýst, fram hafi
farið hæfnismat og flokkun og
sama máli hafi gegnt um
stöðuhækkanir.
Á sínum tíma varð talsvert
fjaörafok vegna ráðningar Jak-
obs Magnússonar sem menn-
ingarfulltrúa í London og síð-
ar sem afleysingarsendiherra
þar í borg, einnig vegna skip-
unar Eiðs Gubnasonar um-
hverfisrábherra í stöðu sendi-
herra í Ósló. Og ennfremur
þegar Ingimundur Sigfússon,
áður forstjóri í Heklu, var skip-
aður í stöðu sendiherra í
Bonn.
„Ég skipaði 10 sendiherra á
þessum árum. Fimm voru
embættismenn, þrír stjóm-
málamenn, einn sérfræðingur
í utanríkis- og öryggismálum,
og einn var sóttur í atvinnulíf-
ið. Það er sérstaklega að því
vikið með jákvæðum hætti í
skýrslunni að í einu tilvikinu
var sendiherra skipaður tíma-
bundið til fjögurra ára," sagði
Jón Baldvin.
Fámenni, en góöur
árangur
Jón Baldvin segir ráðuneytib
hafa tekið algjörum stakka-
skiptum á þessum árum hvað
verksvið varðar. Meðal annars
hafi utanríkisviðskipti færst
frá viðskiptaráðuneyti til ut-
anríkisrábuneytis. Verkefni
EFTA jukust stórlega. Samn-
ingalotur vegna EES stóðu í 4
ár og Uruguay-lotan í áhlaup-
um frá 1989 til 1995. Þetta
hafi verið langsamlega vanda-
sömustu og vibamestu verk-
efni sem utanríkisþjónustan
hafi fengist við.
„Niöurstaðan er sú að þótt
fáir menn hafi sinnt þessum
störfum, sem em mjög bund-
in sérfræðiþekkingu, þá var
samningsárangur okkar að
allra mati fyrsta flokks. Ég legg
áherslu á það að þetta mæddi
á mjög fáum, kannski innan
við tíu manns, þegar sam-
starfsþjóðir okkar í EFTA
höfðu á að skipa hundruðum
embættismanna. Þetta var
prófsteinninn á getu ráðu-
neytisins til að valda viða-
miklum verkefnum, samning-
um við mesta efnahagsstór-
veldi heims. Niðurstaðan er
að þeir bestu í utanríkisþjón-
ustunni em jafnokar þeirra
sem mest skara fram úr meb
grannþjóðum okkar," sagbi
Jón Baldvin.
Ríkisendurskoöun
yfirsást reglur sem
þegar höföu veriö
settar
Jón segir að ekkert skipurit
eða starfsreglur um starfs-
jónas Krístjánsson.
mannahald, flutningsskyldu
og annað hafi verið til í rábu-
neytinu 1988. Það hafi verið
eitt hans fyrsta verk að taka á
þessum málum og setja reglur
um ýmis mál, sem Ríkisendur-
skoðun geri nú tillögur um ab
verbi tekin upp. Þar yfirsjáist
Ríkisendurskobun að þessi
skipan var í raun tekin upp ár-
ið 1989 og eftir því farið síð-
an.
„Gagnlegast í þessari úttekt
er að mínu mati ábendingin
um þann mikla mun á starfs-
kjömm milli þeirra, sem starfa
heima í ráðuneyti, og hinna
sem starfa erlendis. Ég er sam-
mála því að þennan mun þarf
að jafna, en það er ekki á valdi
ráðherra eins, það þarf að fara
fyrir utanríkismálanefnd og
þingið og þarf að ræðast við
starfsfólk. Það er rétt, á þessu
þarf að taka," sagði Jón Bald-
vin.
Meðan stjórnsýsluúttektin
var gerð setti Jón Baldvin fram
eitt aðfinnsluatriði og skrifleg-
ar ábendingar um annað. Mál
hafi verið skoðuð betur í kjöl-
farið, enda athugasemdir
reynst réttmætar. Aðfinnslu-
atriðið varðaði fjárhagsvanda
Flugstöövar Leifs Eiríkssonar,
mikinn fortíðarvanda. Fimm
sinnum hefði hann sem ráð-
herra flutt tillögur í ríkisstjórn
um lausn málsins, en strand-
að hefði á pólitískum ágrein-
ingi milli sín og samgöngu-
rábherra. Forsætisráðherra
fékk ágreiningsmálið til úr-
skurðar, eins og gerist þegar
fagráðherra greinir á. En á
þessu hefði ekki verið tekið
þegar ríkisstjórnin fór frá, og
ekkert gerst síðan.
Vill frekar fjölga en
fækka sendiráöum
Meðal þess, sem gagnrýnt er
í stjórnsýsluúttektinni, er ab
yfirstjórn ráðuneytisins í
Reykjavík hafi ekki með form-
legum hætti gert starfsáætlan-
ir fyrir ráðuneytið, sem taka
mið af stefnumörkun ríkis-
stjórnar og ráðherra á hverj-
um tíma. Slík áætlun sé að
mati Ríkisendurskoðnar best
til þess fallin að tryggja há-
marksárangur.
Þá telur Ríkisendurskoðun
að ráðuneytið þurfi að styrkja
forystuhlutverk sitt gagnvart
sendiskrifstofunum og veita
þeim skýrari fyrirmæli og að-
hald.
Ríkisendurskobun er ekkert
á því ab fækka sendiráðum ís-
lands erlendis, en þau eru 8
talsins og rekin með lágmarks
mannafla. Við núverandi að-
stæður sé í reynd mun auð-
veldara að réttlæta fjölgun
þeirra. Hins vegar þurfi að
marka þeim skýrari stefnu
varðandi verkefnaval og setja
þeim starfsáætlun. í dag séu
verkefnin of mikiö bundin vib
persónulegar áherslur sendi-
herranna.
Fram kemur í skýrslunni ab
vinna sendiráða fari um of í
umsýslu í kringum innri mál-
efni þeirra, t.d. samskipti vib
utanríkisráðuneytið vegna
rekstrarmála, starfsmanna-
mála og fleira. Ekkert sé því til
fyrirstöðu að auka rekstrarlegt
sjálfstæði sendiskrifstofanna.
Útgjöld ríkissjóðs af utanrík-
isþjónustunni námu 948
milljónum króna árið 1994.
Launakostnaður er um þab bil
helmingur þessa fjár. Starfs-
menn eru nánast jafnmargir
hér heima og erlendis, 50 ytra
og 57 heima. Laun starfs-
manna erlendis í 8 sendiráð-
um og 4 fastanefndum námu
296 milljónum króna, en hér
heima 143 milljónum. Mebal-
launagjöld erlendis virðast
eftir þessu að dæma 5,9 millj-
ónir, en hér heima um 2,5
milljónir króna.
Óþarflega dýrir
sendiherrabústaöir
Ýmislegt fleira kemur fram í
skýrslunni varðandi sendiráð
íslands á erlendri grund:
Sendiherrabústabir eru
óþarflega stórir og dýrir í
rekstri, viðhaldskostnaður
mikill og þrátt fyrir það er sagt
ab þeim hafi ekki verið haldið
við sem skyldi.
Risnuútgjöld sendiráða eru
sögð stafa að umtalsverðum
hluta af heimsóknum ís-
lenskra stjórnmálamanna og
embættismanna í sendiráðin.
Þennan kostnaö telur Ríkis-
endurskoðun að mætti lækka.
-JBP