Fréttablaðið - 07.03.2009, Blaðsíða 38

MENNING 2
Heimskammerjazz-
dægursinfóníurafpopp
Strengir, tréblásarar, slagverk og brass. Slík innihalds lýsing var lengi vel einskorðuð við tón-list af akademískum toga. Kompóneraða í ystu
æsar og flutta af hefðbundnum flokkum kjólklæddra
einstaklinga. Lengi vel voru þessar kjólklæddu verur
aðeins karlkyns, en síðustu vígi kynjamismununar í
tónlist eru rétt nýfallin, ótrúlegt en satt. Jafnvel þó
að ólíkindatól eins og elektróník bættust í uppskrift-
ina voru undirtónar umfjöllunar þannig að ekki fór
á milli mála að hér var á ferðinni alvarleg tónlist.
TónLIST vel að merkja. Þetta var sko engin MÚSík!
Umræddir undirtónar sinntu því hlutverki að stað-
setja fyrirbærið í vitund áheyrenda, sem annaðhvort
létu segja sér hvað var hvað, eða leyfðu yfirtónum
hljóðanna að raða reynslunni upp á nýtt í undirmeð-
vitundina. Á sama hátt verða stíltegundir innan
dægurtónlistar sífellt óljósari og það sem fyrir fáein-
um árum var framandi og ósnertanlegt verður hrá-
efni í nýtt lag. Tónlistarmaður úr Garðabæ stingur
upp í sig austurlenskri flautu og blæs danska tón-
smíð svo úr verður arabísk tónlist í Reykjavík, tón-
list sem gat líka verið jazz. Ætli það sé ekki þessi
margumtalaða heimstónlist?
Íslenskur tónsmiður stjórnar sinfóníuhljómsveit
í eigin píanókonsert, verki sem er í senn impressi-
onískt, minimaliskt og fallegt. Ætli það megi? Þetta
gerðist hvort tveggja í liðnum mánuði með sólar-
hrings millibili og það voru meira að segja sömu
hljóðfæraleikarar að störfum í nokkrum hlutverk-
um. Þessi tveir ólíku viðburðir eru síður en svo eins-
dæmi í okkar tónlistarlífi heldur einungis tvö ágæt
dæmi um gerjun tónlistarinnar, sérstaklega þegar
hún fetar óskilgreinda braut á milli stíltegunda.
Það eru einmitt þessi óræðu skil sem gera tón-
listina svo aðlaðandi. Fyrir einn er kafli úr sinfóníu
„skemmtilegt lag“ á meðan öðrum finnst dægurlag
með fleiri en tveimur köflum vera „alltof flókið“.
Dilkadráttur í músík er á hröðu undanhaldi. Mörk-
in eru horfin úr eyrum bæði flytjenda og hlustenda.
Lömbin láta ekki flokka sig eftir músíkölsku holda-
fari lengur heldur jarma hvert innan um annað og
gefa hefðbundnum sláturhúsum tónlistariðnaðar-
ins langt nef. Að þessari kjötsúpulíkingu slepptri er
það staðreynd að tónlistarlíf okkar Íslendinga er afar
jákvætt dæmi um hvernig ólíkar sprænur geta orðið
að öflugum straumi.
Sjálfstraust til að ná umtalsverðum árangri í list-
um er summa margra hluta. Jafnvel hæfileikarík-
asti einstaklingur þarf að hafa aðgang að öflugu upp-
fræðslukerfi á meðan hann þroskast. Sem betur fer
hafa tónlistarskólar landsins staðið sig með miklum
ágætum og ekki ofsagt að á síðustu 20 árum hafi
orðið bylting í menntunarmöguleikum tónlistarfólks,
eins og umrædd fjölbreytni ber fagurt vitni.
Það er ákaflega mikilvægt að eftir að uppeld-
is-, náms- eða þróunarferli tónlistarfólks lýkur sé
fyrir hendi öflugt kerfi til eflingar listgreinarinn-
ar. Það er fullkomlega eðlileg krafa að slíkt kerfi,
sem gæti birst í sameinaðri tónlistarmiðstöð í nýju
tónlistarhúsi – sé þvermúsíkalskt og hafi þau einu
viðmið að verið sé að fást við það sem skiptir máli.
Sem er hvað? Jú, allt þetta sem lítt gengur að skil-
greina með orðum: Heimskammerjazzdægursinfóníu-
rafpoppið!
UMRÆÐAN
Pétur Gretarsson skrifar pistilinn
Kammertónleikar í tilefni alþjóð-
legs baráttudags kvenna verða
haldnir á sunnudaginn klukkan
17 í Þjóðmenningarhúsinu í
Reykjavík. Þar munu 11 íslensk-
ar konur flytja 9 tónverk eftir
jafnmargar konur, þar á meðal
Karólínu Eiríksdóttur, Mist Þor-
kelsdóttur og Þuríði Jónsdóttur.
Tvö verkanna verða flutt í fyrsta
sinn á Íslandi.
„Með þessum tónleikum erum
við að fagna tjáningarfrelsi
kvenna. Það er einmitt svo mikil-
vægt núna þegar mikið er talað
um lýðræðið í þjóðfélaginu, að
fagna því að maður geti tjáð sig
óhindrað,“ sagði Elín Gunnlaugs-
dóttir tónskáld, aðstandandi tón-
leikanna. „Þó að konur á Íslandi
hafi getað tjáð sig án hafta í
lengri tíma er ekki sama upp
á teningnum á mörgum öðrum
menningarsvæðum.“
Samkvæmt Elínu hafa nokkrir
kvennatónleikar verið haldnir
og oft í tengslum við 19. júní, en
þær langaði að halda kvenna-
kammertónleika. Hún segir
marga tengja tónsmíðar kvenna
við sönglög, en að þær vilji
sýna að konur geti líka samið
stærri verk. Höfundar verk-
anna eru einhver helstu kven-
tónskáld landsins. „Við völdum
þessar konur vegna þess að verk
þeirra hafa margsinnis verið
flutt á tónleikum og þær hafa
helgað sig list sinni,“ sagði Elín.
„Hljóðfæra leikararnir eru allt
úrvalstónlistarfólk og það skipt-
ir miklu máli.“ Elín segir að það
megi líta á tónleikana sem hálf-
gerða tónlistarhátíð, eða tvenna
tónleika því þeir standa yfir í
góða tvo tíma.
En hvernig kviknaði hugmynd-
in að tónleikunum? „Hugmyndin
er nokkuð gömul. Ég var á ferð
um Þýskaland fyrir um það bil
15 árum og sá auglýsta kvenna-
tónleika og fannst það athyglis-
vert. Mig langaði að setja upp
sams konar tónleika á Íslandi og
hef eiginlega gengið með þetta
í maganum síðan. Ég var búin
að tala um þessa hugmynd við
Eydísi Franzdóttur óbóleikara
og loks sóttum við um styrk í
Menningarsjóð kvenna, fengum
hann og ákváðum að kýla á þetta.
Okkur fannst það líka tímabært
núna því að Jórunn Viðar varð
níræð í desember.“
Aðspurð hvort það væri búið að
vinna lengi að verkefninu sagði
Elín þetta hafa verið þónokkra
vinnu, en að ferlið hafi verið
stutt þar sem þær fengu styrkinn
ekki fyrr en í lok janúar. Mesta
vinnan núna mæðir þó á hljóð-
færaleikurunum við æfingar.
Elín telur að staða íslenskra
kventónskálda sé nokkurn veg-
inn jafnfætis við stöðu karl-
manna í faginu. „En til að sinna
list þarf maður að vera tilbúinn
að fórna miklum tíma og konur
virðast oft gefa sér minni tíma.
Núorðið eru nokkuð margar
konur sem eru tónskáld og alltaf
fleiri að útskrifast í faginu. Ég
var einmitt í gær að kynna mér
að um helmingur þeirra sem eru
að læra tónsmíði í Listaháskól-
anum eru konur.“ Þegar Elín var
sjálf að byrja að læra fyrir svona
20 árum þá þótti það merkilegt
að kona væri að læra. „Þá var
um það bil ein kona á ári að læra
tónsmíðar og í sumum árgöngum
voru engar.“
Fagna tjáningarfrelsi kvenna
TÓNLIST SIGRÚN LÓA SVANSDÓTTIR
Hluti af flytjend-
um var gripinn í
pásu við æfingar
Sinfóníunnar en
mörg þeirra leika
með henni.
FRÉTTA
BLA
Ð
IÐ
G
VA
Af starfsbræðrum sínum hefur
Jón Ásgeirsson skáld notið þeirr-
ar gæfu að koma tveimur fullunn-
um óperum á svið: Þrymskviðu
(1974) og Galdra-Lofti (1996).
Hann hefur um árabil unnið að
frágangi á óperu sem byggir á
Möttulssögu. Sagan sú er ein
fimm þýðinga sem unnar voru á
miðöldum á Íslandi. Texti Mött-
ulssögu er ýmist frumsaminn af
Jóni, eða unninn upp úr fornum
kvæðum, fornaldasögum Norður-
landa, Möttulssögu, þjóðkvæðum
og ljóðum eftir Grím Thomsen
og fleiri. Sögusviðið er höll Ólafs
Tryggvasonar.
Í tengslum við áttræðisafmæli
Jóns hefur íslenskt tónlistarfólk
staðið fyrir ýmsum dagskrám.
Í dag kl. 15 efnir Söngskólinn í
Reykjavík til kynningar á verk-
inu eins og það er nú statt í
vinnslu tónskáldsins. Kynningin
fer fram í Snorrabúð, tónleika-
sal Söngskólans í Reykjavík. Ein-
söngshlutverkin syngja sautján
söngvarar Óperudeildar Söngs-
kólans í Reykjavík og er Garðar
Thór Cortes gestasöngvari í hlut-
verki kolbítsins Gunnars stein-
höggvanda og Óperukórinn í
Reykjavík er í kórhlutverkinu.
Aðgangur er ókeypis .
Möttulssaga kynnt
Jón Ásgeirsson
er að ljúka við
sína þriðju óperu
sem verður kynnt
í dag kl. 15 í sal
Söngskólans við
Snorrabraut.
Skipholti 35
105 Reykjavík. sími 511 7010
petur@galleriborg.is
Skipholti 35
105 Reykjavík. sími 511 7010
petur@galleriborg.is