Lesbók Morgunblaðsins - 04.03.2006, Blaðsíða 12

12 | Lesbók Morgunblaðsins ˜ 4. mars 2006
Nýjasta mynd hins finnska snillings AkiKaurismäki var frumsýnd í Helsinkií byrjun febrúar. Myndin er súþriðja og síðasta í þríleik Kaurismäki
um stéttaskiptingu, atvinnuleysi og eymd í Hels-
inki og vissulega er myndin full af eymd þótt tit-
ill hennar gefi von um annað en hún heitir á
frummálinu Laitakaupungin valot sem mun þýða
Ljós í borgarjaðrinum eða eitthvað þvíumlíkt.
Aðalpersónan er öryggisvörður í versl-
unarmiðstöð sem lagður er í einelti af starfs-
félögunum og á því ekki sjö
dagana sæla. Hann er eins
einmana og hægt er að
hugsa sér og einu samskiptin
sem hann á við aðra mann-
eskju eru við konuna sem af-
greiðir hann á kvöldin í pylsuvagni.
Uppbygging myndarinnar er hæg en örugg,
hvert myndskeið er vandlega hugsað og hreyf-
ingar persónanna í rammanum úthugsaðar.
Stundum er eins og atriðin séu einum of svið-
sett, en Kaurismäki veltir því líklega ekki fyrir
sér, hann er ekki að velta fyrir sér raunsæi í
hefðbundinni merkingu; táknsæi væri réttara
orð þar sem hver persóna stendur fyrir stærri
heild, hver mynd fyrir fleiri myndir og hver
setning fyrir margar setningar. Samtölin eru
tálguð niður; atriði sem alla jafna myndi út-
heimta 15–20 replikkur er skorið niður í tvær til
þrjár, ekkert er sagt umfram það sem þarf til að
hreyfa söguna áfram að næsta atriði. Þetta verð-
ur stundum næstum fyndið en ljær frásögninni
harmrænan og ljóðrænan tón. Tragikómískt.
Finnskum gagnrýnendum þótti jafnvel nóg
um dapurlegt yfirbragð myndarinnar því einn
sagði að í síðustu mynd Aki Kaurismäki hefði þó
örlað á vonarglætu í lokin en í þessari væri ekki
einu sinni slíkt í boði. Öryggisvörðurinn dregst
inn í ránstilraun þaulskipulagðra glæpamanna
sem leggja fyrir hann sígilda tálbeitu, glæsilega
konu, sem gengur að honum á kaffihúsi og biður
hann að bjóða sér út. Hann verður hissa en ger-
ir það samt og hún vefur honum um fingur sér
og fær hann til að gefa sér upp aðgangsorð og
lyklavöld að skartgripaverslun í verslunarmið-
stöðinni til að ránið geti farið fram.
Engu er líkara en náunganum sé slétt sama
um örlög sín því þegar hann er handtekinn fyrir
ránið gerir hann enga tilraun til að færa sönnur
á sakleysi sitt og tekur því með jafnaðargeði
þegar hann er dæmdur í fangelsi. Þar inni skúr-
ar hann gólf í tólf mánuði og merkilegt nokk
sést hann þar í eina sinnið brosa í allri myndinni
rétt áður en honum er sleppt út aftur. Það verð-
ur skammgóður vermir því glæponarnir berja
hann til ólífis og þannig lýkur myndinni. Það er
Janne Hyytiäinen sem leikur aðalhlutverkið en í
öðrum hlutverkum eru Ilkka Koivula, Maria
Järvenhelmi og Maria Heiskanen. Samstarfs-
maður Kaurismäki til margra ára er Timo Salm-
inen kvikmyndatökumaður en handritið skrifar
Kaurismäki sjálfur eins og ævinlega. Myndin
mun ekki hafa fengið góða aðsókn í Finnlandi
sem Kaurismäki segir sjálfur að skipti sig engu
máli. Hann hafi gert þá mynd sem hann ætlaði
sér.
Ekkert ljós í myrkrinu
’Finnskum gagnrýnendum þótti jafnvel nóg um dapurlegtyfirbragð myndarinnar.‘
Sjónarhorn
eftir Hávar
Sigurjónsson
havar@mbl.is
É
g sit í tíu manna hópi í litlu ráð-
stefnuherbergi á Ritz-Carlton-
hótelinu við Potsdamer Platz og
bíð eftir leikstjóra Capote,
Bennett Miller. Þetta er fyrsta
leikna myndin sem hann leik-
stýrir, áður hefur hann gert eina heimild-
armynd. Þrátt fyrir þennan örstutta feril er ekki
hægt að segja annað en að hann hafi unnið þrek-
virki með Capote og er hann réttilega tilnefndur
til Óskarsverðlauna fyrir afrekið. Capote segir
af tilurð bókarinnar Í köldu blóði (In Cold
Blood) sem hinn litríki Truman Capote reit á
sjöunda áratugnum. Bókin átti eftir að færa
Capote mikla frægð en lagði um leið grunninn
að endalokunum. „Í draumi sérhvers manns er
fall hans falið“ eins og segir í kvæðinu.
Ég er bara nokkuð slakur þar sem ég sit
þarna, dreypi á kaffi og stari ofan í borðið. Ég
er nefnilega umkringdur níu stéttarsystkinum
sem mögulega vita miklu
meira en ég um myndina og
kvikmyndir almennt (og
mögulega ekki). Ég gæti
tæknilega séð þagað þunnu hljóði allan tímann
og látið hina um vinnuna því að formið á þessu
er einskonar „deluxe“-blaðamannafundur. Það
form veitir manni þó ágætistækifæri til að ota
sínum tota – maður þarf bara að vera nógu frek-
ur.
Fífl
Viðtalið tók hins vegar fljótt af, kannski af því
að það byrjaði alveg hrikalega. Eitthvert
Frakkafífl sem sat við hliðina á mér, ekta kvik-
myndanörd í orði sem æði, setti Bennett alls-
vakalega út af laginu er hann loks kom inn í her-
bergið. Venjulega er fólki heilsað þegar maður
hittir það en Frakkinn lét vaða óforvarandis
með spurningu áður en Bennett náði að setjast í
stólinn sinn. „Þú segir í lok myndar að Capote
hafi aldrei klárað aðra bók eftir In Cold Blood.
Það er ekki rétt,“ pípti í Frakkanum. Kræst,
maðurinn ákvað að opna viðtalið með því að
„besserwisserast“ við leikstjórann. Algjört takt-
leysi. Svipurinn á hinum blaðamönnunum var
óborganlegur.
Bennett fór óðar í vörn, vissi ekki hvaðan á
sig stóð veðrið, skiljanlega. Þetta var líka vit-
leysa í Frakkanum. Capote kláraði aldrei aftur
bók í fullri lengd. Frakkinn lét í veðri vaka að
hann hefði lesið um það bil tíu bækur sem
tengdust Capote og enn fremur horft á heimild-
armyndir og fleira. Vei. Ég og þýskur blaðamað-
ur skömmuðum hann í lok viðtalsins, enda hafði
hann næstum því eyðilagt viðtalið fyrir öllum
hinum. Bennett skimaði í örvæntingu eftir því
hvort einhver með viti væri þarna inni og komst
að endingu í var. Viðtalið fór að rúlla.
„Fram að In Cold Blood hafði Capote verið
mjög iðinn og skapandi, bækur og greinar
komu út í stríðum straumum,“ sagði Bennett
og sneri sér glæsilega frá Frakkanum. „Eftir
In Cold Blood þá stoppaði þetta. Það var eitt-
hvað í ferlinu sem leiddi að útgáfu hennar sem
braut Capote endanlega niður.“
Sá þýski skaut nú að spurningu og eftir það
komu þær víðs vegar að.
Hvað var það nákvæmlega sem gerði út af
við hann?
„Myndin er ekki beint að reyna að svara
þessu til hlítar. En Capote sagði einhverju
sinni að ef hann hefði vitað hvað beið hans
þarna í Kansas þá hefði hann komið sér þaðan
í burtu eins og skot. Hann hefði fórnað öllu,
þ.m.t. bókinni, til að losna undan þeim hörm-
ungum sem hún átti eftir að leiða af sér. Orð
eins og örlög og harmleikur koma upp í hug-
ann. Harmleikurinn er að hér erum við með
ótrúlega hæfileikaríkan mann sem virðist ráða
við allt nema sjálfan sig. Hann eyðileggur sig
sjálfur. Það er eitthvað í honum sem leiðir
hann óhjákvæmlega til glötunar. Hann ætlaði
að skrifa meistaraverkið sitt sama hvað. Hann
var mjög örvæntingarfullur – en um leið hafði
hann allan þennan kraft og allt þetta vald. Það
er þversögn í þessu.“
Innblástur
Voruð þið í sambandi við fólk sem þekkti hann?
„Já, að sjálfsögðu. T.d. Gerald Clarke, sem
skrifaði ævisögu Capote. Hann umgekkst Cap-
ote mikið síðustu tólf æviárin. Við fengum að-
gang að persónulegum bréfum o.s.frv. Það er
ekki erfitt að finna fólk sem þekkti Truman
Capote. Það virðist vera sem svo, að allir New
York-búar yfir fertugu hafi þekkt Capote á einn
eða annan hátt. Capote var snillingur í að koma
á vinasamböndum og hann lýsti því yfir að hann
þekkti bæði Robert og John Kennedy – auk
morðingja þeirra beggja.“
Hvernig var samstarfi ykkar Hoffman hátt-
að?
„(Grafalvarlegur:) Ég lék Capote fyrir hann.
Og svo gerði hann bara alveg eins og ég hafði
gert (löng þögn) … Nei, nei (allir hlæja kurt-
eislega á meðan Bennett bregður ekki svip). Ég
reyndi bara að sýna honum stuðning. Við rædd-
um þetta, við æfðum þetta og svo bara létum
við vélarnar rúlla þangað til að þetta var kom-
ið.“
Að hve miklu leyti sóttirðu í In Cold Blood-
bókina sem innblástur?
„Bókin sjálf er giska góð til kvikmyndunar og
myndin er í svipuðum takti og hún, hæg og
næm.“
Við þetta svar kom blaðafulltrúi inn um dyrn-
ar og tilkynnti að viðtalinu væri nú lokið.
Og hvað haldið þið að Frakkinn hafi sagt þeg-
ar hurðin lokaðist á eftir Bennett?
„Djöfull var þetta stutt viðtal …“
„Í draumi sérhvers manns …“
„Hann hefði fórnað öllu, þar með talið bókinni, til að losna undan þeim hörmungum sem hún átti eftir að
leiða af sér,“ segir leikstjórinn Bennett Miller um Truman Capote.
Kvikmyndin Capote hefur náð að hreyfa við al-
mennum kvikmyndagestum jafnt sem gagnrýn-
endum og fékk t.a.m. fimm stjörnu dóm hér í
blaðinu fyrir stuttu. Leikstjóri myndarinnar,
Bennett Miller, ræddi við blaðamenn um mynd-
ina á hinni nýafstöðnu kvikmyndahátíð í Berlín
og var undirritaður á staðnum.
Eftir Arnar Eggert
Thoroddsen
arnart@mbl.is
Þýskur dóm-stóll hefur
sett lögbann á
sýningu kvik-
myndar sem
fjallar um þýsku
mannætuna Arm-
in Meiwes. Féllst
dómstólinn þar
með á lögbann
sem Meiwes sjálf-
ur óskaði eftir en kvikmyndina átti að
frumsýna 9. mars. Segir í úrskurði
dómara að réttur Meiwes sem ein-
staklings væri þyngri á metunum en
listrænt frelsi og að hann ætti rétt á
því að verða ekki viðfangsefni hryll-
ingsmyndar. Mei-
wes sem var
dæmdur í átta og
hálfs árs fangelsi
árið 2004 stendur frammi fyrir end-
urupptöku málsins. Hann við-
urkenndi fyrir rétti að hafa árið 2001
myrt Bernd Juergen Brandes, 43
ára, og étið hluta af líkamsleifum
hans. Hafði hann auglýst á netinu eft-
ir fúsu fórnarlambi. Var hann dæmd-
ur fyrir manndráp. Á síðasta ári
komst áfrýjunardómstóll hins vegar
að þeirri niðurstöðu að réttað skyldi
yfir Meiwes vegnamorðs. Verði hann
fundinn sekur á hann yfir höfði sér
lífstíðarfangelsi. Kvikmyndin sem um
ræðir kallast Rohtenburg og er leik-
stýrt af Martin Weisz en aðal-
hlutverkið leikur Thomas Kretsch-
mann.




Nýjasta kvikmynd Jet Li, Rogue,fjallar um alríkislögreglumann
sem reynir að leita uppi morðingja
samstarfsfélaga síns en morðinginn
verður einmitt leikinn af Jet Li. Með
hlutverk lögreglumannsins fer Jason
Statham sem áður hefur sést í mynd-
um á borð við The Italian Job og The
Transporter.
Leikstjóri er Philip G. Atwell en
Corey Yuen verður höfundur slags-
málaatriða. Tökur hefjast í þessum
mánuði í Vancouver í Kanada.




Bandaríski leikarinn Rob Lowehefur fallist á að snúa aftur til
Vesturálmunnar (West Wing) þegar
síðasta þáttaröðin í þessum marg-
verðlaunaða sjónvarpsþætti fer í
framleiðslu á þessu ári. Þáttaröðin
sem verður sú sjöunda í röðinni mun
einnig verða sú síðasta en sjónvarps-
stöðin NBC til-
kynnti í janúar að
stöðin myndi
hætta framleiðslu
á þáttunum eftir
að áhorf fór að
minnka umtals-
vert.
Lowe, sem lék
aðstoðar-
samskiptafulltrúa
Hvíta hússins,
Sam Seaborn, hætti í þáttunum árið
2003 en þá voru þær raddir háværar
að ástæðan hefði verið launadeilur
milli hans og framleiðandanna.




Sú kvikmynd sem er framlagFrakka til Óskarsverðlaunanna í
ár, Joyeuz Noel (Gleðileg jól), verður
bönnuð börnum yngri en þrettán ára
(PG-13) þegar
hún verður tekin
til sýninga í
Bandaríkjunum.
Áður höfðu fram-
leiðendur barist
fyrir því að mynd-
in yrði ekki bönn-
uð börnum yngri
en 17 ára (R) en
kvikmyndaeftirlit
Bandaríkjanna
hafði mælt svo fyrir vegna „nokkurs
stríðsofbeldis og smá nektar.“
Michael Barker, yfirmaður Sony í
Bandaríkjunum, og leikstjóri mynd-
arinnar, Christian Carion, sendu eft-
irlitinu bréf þar sem þeir fóru þess á
leit að börnum eldri en þrettán ára
yrði leyfður aðgangur að myndinni.
Sögðu þeir að kvikmyndin væri af því
tagi sem krakkar ættu að sjá vegna
þess að hún bæri með sér boðskap
um frið í heiminum sem væri mik-
ilvægur í nútímaheimi, og sér-
staklega mikilvægur börnum.
Kvikmyndin verður sýnd í einu
kvikmyndahúsi í New York.
Erlendar
kvikmyndir
Noel
Rob Lowe
Armin Meiwes