Lesbók Morgunblaðsins - 29.07.2006, Blaðsíða 4

4 | Lesbók Morgunblaðsins ˜ 29. júlí 2006
aðrar framandi blöndur, hér hyggst Jason
Rhoades einnig sýna aðra listamenn í fram-
tíðinni. Síðan eftir stutta kynningu frá uppá-
klæddum listamanninum er fólki boðið inn í
aðalrýmið sem er undirlagt af innsetningunni
sjálfri. Það fyrsta sem ég tek eftir eru öll
neonljósaskiltin hangandi á víð og dreif sem
öll eru letur í hinum ýmsu litum og stafa
mismunandi orð yfir kvenkyns kynfæri;
slangur og nöfn. Hlutum er raðað á gríð-
arstórar glansandi stálhillur og ofin teppi eru
á gólfum oft hulin lituðu plexígleri. Þarna er
að finna hluti eins og slípaða forna kínverska
steina, kúrekahatta, gamla indjánadrauma-
fangara, tyrkneskar reykpípur, litla ker-
amikasna og múldýr, gamaldags viðarvagn-
hjól, ýmiskonar kertastjaka og fleira, allt
saman í hundraðatali. Einnig eru ljósmyndir
frá þessum kvöldum liggjandi á víð og dreif.
Búið er að búa til nokkurskonar stóla
klædda teppum fyrir framan sviðið og einnig
er rúm með dökkri konu í þar sem gestum
býðst að snerta forn gervikvenkynfæri. Að
vísu afþakka ég vinsamlega þegar Jason býð-
ur mér það með þeirri útskýringu að enginn
viti hverju hafi verið stungið þarna inn áður.
Með þessum ýktu samsetningum af ólíkum
hlutum, og hvernig verkið er sett fram, skap-
ast ákveðin dulúð yfir öllu. Að sögn er inn-
setningin í raun endurgerð goðanna þrjú
hundruð og sextíu sem Múhameð spámaður
eyðilagði til að skapa einn Guð fyrir íslam. Á
sama tíma er innsetningin eins og amerískur
flóamarkaður, þar af leiðandi einskonar und-
arleg ádeila mitt á milli austrænnar dulspeki
og vestrænnar neysluhyggju.
Hér stíga mismunandi tónlistarmenn á
svið eins og til dæmis Gyðinga-Elvis sem
kallar sig Jelvis. Mér finnst einnig sérlega
minnisvert þegar Jason Rhoades söng sjálfur
gamla ameríska slagara í lokin við góðar
undirtektir þeirra gesta sem enn héldu út
samkomuna. Óhefðbundinn tónlistarflutn-
ingur blandast innsetningunni ásamt áhorf-
endum sem eru vel haldnir af alls kyns und-
arlegum mat og drykkjum, eins og til dæmis
jógúrt sem blandað er saman við viskí sem
drukkið er úr holaðri gúrku eða frosnum
sojabaunadrykk í leðurstígvélum og svo
framvegis. Úr verður sérstakur bræðingur
þar sem mörkin milli áhorfanda, listaverks
og skemmtiatriða eru máð út. Sjálfur segir
listamaðurinn þetta vera klassískan átjándu
aldar skemmtistað, gerðan til að bæta sam-
kvæmislífið hjá sjálfum sér, þegar ég hitti
hann aftur nokkrum dögum síðar á vinnu-
stofunni. Þessi sýning, eða kabarett, er að-
eins fyrir boðsgesti. Er það til að útiloka
hinn hlutlausa sýningargest?
„Það er gert til að útiloka ákveðinn mynd-
listaralmenning sem er forvitinn og gagnrýn-
inn. Við höfum einnig haft það svoleiðis
hérna af tveim grundvallarástæðum. Í fyrsta
lagi vegna þess hversu viðkvæmt verkið er í
sjálfu sér, og mér hefur alltaf fundist bestu
skilyrðin vera ég og hugsanlega tveir áhorf-
endur. Þannig verður verkið þetta fyrirbæri
á milli okkar, tengt mér og áhorfandanum á
hér um bil sama grundvelli í félagslegum að-
stæðum. Í þessu verki er svo mikið af mis-
munandi hlutum að það myndi aldrei virka í
opinberum aðstæðum. Þetta eru vinnustofu-
aðstæður, eins og hjá Basqiat árið 1985 eða
eitthvað álíka, gestir koma sífellt inn þegar
fólk er að vinna þannig að öll mörk eru vís-
vitandi útmáð.“
Það er því miklu áhrifameira að sýna verk-
ið á þennan hátt en innan safns eða stofn-
unar?
„Já. Ég myndi segja að þetta væri til að
taka aftur völdin á sérkennilegan hátt. Eins
og til dæmis þegar ég sýndi á Íslandi, sýn-
ingin er tilbúin og þá þarf ég að fara og mér
finnst það óþægilegt vinnuferli. Mér finnst í
raun óþægilegt að klára eitthvað. Þetta
þróast inn í hitt og hitt þróast inn í þetta, ég
reyni að halda hlutunum í stöðugu flæði ein-
hvern veginn. Nema hvað verkin geta verið
stoppuð í ferlinu af stofnun eða safnara, þá
breytast tengslin við verkið. Hugsanlega vil
ég líka aðeins láta fólk skilja hvernig ég
vinn. Áhorfendur koma hingað inn og margt
sem gerist er prufur og tilraunir. Ég vel til
dæmis engar ljósmyndir sem liggja á víð og
dreif í þessu verki. Í raun ætti ég að gera
það því ég lít illa út á sumum myndunum og
öðrum ekki. En ég vil ekki taka þær ákvarð-
anir. Ég vil reka hjörðina áfram í staðinn
fyrir að slátra einstaka dýrum. Ég er frekar
sauðaflutningamaður en uppstoppari.“
Þannig séð ert þú hirðir.
„Einmitt. En stundum leikum við okkur að
einstaka sauð, veljum lykileintak úr.“
Eiginlega hefur verkið sitt eigið líf.
„Já einhvern veginn. Ég meina ég hef
stjórnunarþörf, þannig að ég elska að
stjórna. En ég læt verkið halda að það sé
sinn eigin herra og lem það síðan aftur til
hlýðni. Að einu leyti er þetta verk kabarett
og mjög fljótandi en að öðru leyti vil ég gera
það að klassískum bronsskúlptúr þó að ég
viti að það tekst aldrei.“
Samt sem áður ætlar þú að sýna verkið
þannig í New York í haust er það ekki, það
er að segja uppsett sem einn stóran skúlp-
túr?
„Jú en það er í haust og langt fram í tím-
ann þannig að hver veit.“
Ert þú með plön um að vinna næstu verk
á svipaðan hátt, eða verður það eitthvað allt
annað?
„Allt sem ég geri upplýsir hvernig næsta
verk verður. Verkin blandast inn í og menga
hvert annað. Og auðvitað hef ég lært, þótt
það sé í raun hálfglatað að læra. Það er
betra að vera pínulítið vitlaus varðandi hlut-
ina.“
Umdeilanlegt, en það finnst mér líka. Mað-
ur reynir alltaf að vera aðeins á undan því
sem maður veit, þannig að þú ert alltaf að
gera eitthvað sem þú kannt í raun ekki al-
veg.
„Mér líkar þessi viðkvæmi mjúki blettur í
jörðinni. Ég meina enginn vill stíga fæti í
leðjuna en þegar það gerist ert þú alveg
himinlifandi að þarna er mjúkur blettur sem
undirstrikar aðra hluti. Sumt nýtt sem ég
hef lært hér á eftir að upplýsa framtíð-
arverk. Eins og til dæmis vissi ég ekkert um
tónlist áður. Ég meina mér líkar ekki einu
sinni tónlist. Ég hlusta bara á Sheryl Crow
aftur og aftur og fólk er með sífellt skítkast
út af því. Þannig að það að koma með allt
þetta tónlistarfólk hingað er búið að opna
fyrir mér mun framsæknari tónlist. Mér lík-
ar hún hérna inni, en ég myndi ekki fara á
klúbb eða bar með fullt af reiðu fólki, hvað
þá fara í plötubúð og kaupa mér disk sem
veldur mér síðan vonbrigðum.“
Ísland er frábært
Árið 2004 var Jason Rhoades boðið í sam-
vinnu við bandaríska myndlistarmanninn
Paul McCarthy að sýna í Hallormsstað-
arskógi. Áttu þeir stórt verk á alþjóða-
samsýningunni „Fantasy Island“ undir sýn-
ingarstjórn Björns Roth og Hannesar
Lárussonar í samvinnu við Listahátíð í
Reykjavík. Í framhaldi af því settu þeir upp
einskonar verksmiðju í kjallara Klink og
Bank í Reykjavík þar sem framleiddir voru
skúlptúrar þeirra gerðir úr tólg og ull, svo-
kallaðir „Sheep Plug“ sem sýndir voru í sam-
nefndri sýningu í Kling og Bang galleríi.
Sýningin var opnuð með tilheyrandi skrúð-
„Suðar í takt við
sinn eigin takt“
Ljósmynd/Heimir Björgúlfsson