Lesbók Morgunblaðsins - 07.10.2006, Blaðsíða 12

12 LAUGARDAGUR 7. OKTÓBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
lesbók
Eftir Birtu Björnsdóttur
birta@mbl.is
Fyrirtækið Newmarket Films,sem sér um dreifingu á gervi-
heimildarmyndinni Death of a Presi-
dent, eða Dauði forseta, glímir nú
við stórar kvikmyndahúsakeðjur í
Bandaríkjunum
sem neita að sýna
myndina. Í mynd-
inni er fjallað um
morð á George
W. Bush Banda-
ríkjaforseta árið
2007 og er þar
blandað saman
raunverulegu
fréttaefni og til-
búnu.
Talsmenn fyrirtækisins segja um-
fjöllunarefnið vissulega eldfimt en
efnistökin séu að mörgu leyti Bush í
vil og hreint ekki sé verið að hvetja
til aftöku á forsetanum.
Fyrirtækið stefnir á frumsýningu
myndarinnar í Bandaríkjunum hinn
27. október nk.
Stærsta kvikmyndahúsakeðja
Bandaríkjanna, Regal Entertain-
ment Group, ætlar ekki að sýna
myndina þar sem yfirmönnum henn-
ar þykir efni hennar ósmekklegt. Þá
ætlar Cinemark USA-keðjan ekki
heldur að sýna hana og fyrirtækið
National Amusements hefur ekki
enn ákveðið hvort það ætlar að sýna
hana í sínum kvikmyndahúsum.
Leikstjóra myndarinnar, Gabriel
Range, var hótað lífláti fyrir frum-
sýningu hennar í Toronto í Kanada.




Breski leikarinn Stephen Fry,sem er mörgum kunnur sem
brytinn Jeeves í þáttunum um Jee-
ves og Wooster, greindi frá því fyrir
helgi að hann væri hættur sem
kynnir Bafta-kvikmyndahátíð-
arinnar, en hann hefur gegnt því
hlutverki síðastliðin sex ár.
„Þetta hafa
verið frábær
sex ár og ég
hlakka til að
horfa á hana
án þess að vera
taugatrekktur
í framtíðinni,“
sagði hann.
Bafta leitar
nú að nýjum
kynni og frétt-
ir herma að
Bretinn Jonathan Ross sé sestur að
samningaborðinu.
Fry hefur vissulega sett mark sitt
á kynningar hátíðarinnar, eins og
þeir sem séð hafa geta borið vitni
um. Hann kynnir hvern á svið með
eins elskulegum orðum og honum er
unnt, svo mikið er hólið að fólk hefur
mætt blóðrjótt á svið.




Myndin Marie Antoinette fékkheldur slaka dóma gagnrýn-
enda á kvikmyndahátíðinni í Cannes
sem fram fór í vor.
Leikkonan Kirsten Dunst, sem fer
með tiltilhlut-
verk mynd-
arinnar, kippti
sér að sögn lítið
upp við hina
slæmu dóma og
sagðist skilja þá
vel.
„Ég tók þetta
ekki nærri
mér,“ sagði
Dunst í viðtali á
dögunum.
„Hvernig
heldurðu að okkur liði að horfa á
franska mynd með frönskum leik-
urum um ævi og störf Georges
Washingtons?“
Myndin, sem er í leikstjórn Sofiu
Coppola, segir eins og nafnið gefur
til kynna sögu Marie Antoinette,
austurrísku hefðardömunnar sem er
fjórtán ára gömul látin giftast Lúð-
víki sextánda, erfingja frönsku krún-
unnar. Dunst leikur sem fyrr segir
Marie Antionette, en hún fór einnig
með aðalhlutverk í mynd Coppola,
The Virgin Suicides.
Jason Schwartzman (Rushmore)
fer með hlutverk Lúðvíks sextánda.
KVIKMYNDIR
Kirsten Dunst
Stephen Fry
George W. Bush
Eftir Björn Þór Vilhjálmsson
vilhjalmsson@wisc.edu
Alþjóðlega kvikmyndahátíðin í Reykjavík(RIFF) markar sér þá sérstöðu í sam-burði við aðrar kvikmyndahátíðir semhaldnar eru eða hafa verið haldnar hér
á landi að geta talist alþjóðleg kvikmyndahátíð
eins og það hugtak er almennt skilið í kvik-
myndaheiminum.
Margt má nefna sem dæmi um það hversu hátt
markið er sett með hátíðinni í ár en ber þar
kannski hæst sú mikla fjölbreytni sem einkennir
dagskrána og heimsóknir fjölda leikstjóra og
listamanna. Þá verður einnig að nefna tengda
listaviðburði, málþing og námskeið, og síðast en
ekki síst þau tengsl við hina nýju kvikmynda-
fræðideild í Háskóla Íslands sem hátíðin hefur
lagt rækt við með ýmiskonar samstarfi. Hlutverk
kvikmyndahátíða er nefnilega ekki aðeins að sýna
myndir, heldur einnig að miðla þeim og setja þær
í ákveðið samhengi.
Tvennt er það þó sem gerir það að verkum að
RIFF greinir sig skýrt frá öðrum stórum hátíð-
um sem haldnar hafa verið hér á landi hingað til.
Annars vegar er lögð áhersla á að sýna myndir
sem eru að koma fram í dagsljósið og hefja veg-
ferð sína um kerfi alþjóðlegra kvikmyndahátíða
og síðan dreifingar ef vel tekst til. Þannig er alla-
jafna ekki um að ræða myndir sem eru komnar í
almennar sýningar í „listabíógeiranum“ víða er-
lends, eða eru e.t.v. líkt og tilfellið var t.d. með
margar myndir af Iceland Film Festival sem
voru um það bil að koma út, eða jafnvel þegar
komnar út á DVD á Bandaríkja- og/eða Evr-
ópumarkaði.
Með því að leggja áherslu á grasrótina í óháðri
kvikmyndagerð og nýjar myndir eftir áhugavert
listafólk hvaðanæva úr heiminum, og halda
vinnustofur og málþing í kringum dagskrána,
skapar kvikmyndahátíðin sér aðdráttarafl fyrir
kvikmyndaáhugafólk, fjölmiðlafólk og fagfólk úr
kvikmyndabransanum til að kynna sér nýjustu
stefnur og strauma með því að koma á hátíðina.
Það er í þessu atriði sem vaxtarmöguleikar hátíð-
arinnar felast, því um leið og gestafjöldinn eykst,
margfaldast ávinningurinn fyrir íslenska kvik-
myndamenningu og fyrir þær þjónustutekjur og
það menningarlega auðmagn sem af slíkum við-
burði hlýst.
Hér má vitanlega ekki gleyma að Kvik-
myndahátíð í Reykjavík, sem var haldin í fyrsta
skipti árið 1978, var metnaðarfull tilraun til að
auðga kvikmyndaflóruna hér á landi, og fá er-
lenda leikstjóra og listamenn til landsins í
tengslum við hátíðina. Engu að síður var sú hátíð
kannski fyrst og fremst fyrir íslenska áhorfendur
og hugsuð til þess að auðga fjölbreytni í kvik-
myndaúrvali hér á landi, en hafði ekki vægi sem
viðburður sem dró að fagfólk erlendis frá eða var
einhvers konar suðupottur þar sem fólk fékk
tækifæri til að sjá snemma, jafnvel í fyrsta sinn,
kvikmyndir sem áttu eftir að verða áberandi á al-
þjóðlega hátíðarvettvanginum það árið. Þá féll
Kvikmyndahátíð í Reykjavík allt of fljótt í það far
að sýna myndir úr fórum kvikmyndahúsanna og
glata þannig sérstöðu sinni og sjálfstæði.
Það er án efa ekki síst að þakka aðkomu er-
lends dagskrárstjóra, Dimitri Eipides, að hátíðin
skartar myndum sem eru „heitar“ á hátíðarúnt-
inum og eru sýndar hér fyrr eða um svipað leyti
og þær dúkka upp á stórum og eftirsóttum hátíð-
um víða um heim. Dimitri Eipides hefur áralanga
reynslu af störfum í skipulagningu kvik-
myndahátíða og tilheyrir stétt atvinnudagskrár-
stjóra sem ferðast um stærstu og áhugaverðustu
kvikmyndahátíðir heims árið um kring og eru í
beinni tengingu við þá strauma og stefnur sem
þar eru kynntar.
Spennandi verður að sjá hvort hátíðinni mun
vaxa svo mjög fiskur um hrygg að hún hafi mögu-
leika á að verða að tilfinnanlegri stærð í hinu
þéttsetna kerfi alþjóðlegra kvikmyndahátíða sem
mótar kvikmyndalandslagið á ári hverju.
Alþjóðleg kvikmyndahátíð
SJÓNARHORN » Það er án efa ekki síst að þakka aðkomu erlends dagskrárstjóra,
Dimitri Eipides, að hátíðin skartar myndum sem eru „heitar“ á
hátíðarúntinum og eru sýndar hér fyrr eða um svipað leyti og þær
dúkka upp á stórum og eftirsóttum hátíðum víða um heim.
Eftir Björn Þór Vilhjálmsson
vilhjalmsson@wisc.edu
T
he Road to Guantanamo er e.t.v. best
lýst sem sviðsettri heimildarmynd
en í raun er erfitt að binda eðli henn-
ar við ákveðin tegundarheiti því
miklum frumleika er beitt við gerð
myndarinnar sem og fjölmörgum
ólíkum aðferðum. Nefna má að í myndinni eru m.a.
notuð sviðsett atriði, viðtöl, fréttamyndir og narra-
tívísk brögð eins og endurlit. Útkoman er óvenju-
leg blanda raunsæis og tilbúnings en segja má að
þannig sverji myndin sig í ætt við aðrar nýlegar
myndir Winterbottoms á borð við 24 Hour Party
People og In This World en svipuðum afbyggjandi
aðferðum er beitt þar.
Myndin lýsir dvöl hinna svokölluðu „Tipton-
þrímenninga“, en þar er átt við þrjá unga breska
karlmenn sem kenndir eru við borgina í Mið-
Englandi þar sem þeir ólust upp, í fangabúðunum
alræmdu á Kúbu en þar og í öðrum fangelsum
dvöldust þeir í tæp þrjú ár. Á þessum tíma máttu
vinirnir þrír þola mikið harðræði en á meðan þeir
voru á Kúbu má segja að þeir hafi verið staddir á
allsérkennilegu svæði og óhugnanlegu, handan alls
þess sem við stundum freistumst til að kenna við
sjálfsögð réttindi hér á Vesturlöndum. Guant-
anamo-búðirnar eru ókennilegt og lagalaust rými
þar sem fangar á bak við gaddavírsgirðingar hafa
glatað öllum mannréttindum. Bandaríkjamenn
ákváðu á sínum tíma að fangabúðirnar skyldu
hvorki þurfa að hlýða almennum og alþjóðlegum
mannréttindasáttmálum né landslögum, hér er því
um að ræða svarthol innan hersins sem fólk hverf-
ur ofaní eftir hentisemi og duttlungum forsetans,
og hafa búðirnar og bandaríska ríkisstjórnin því
skiljanlega verið gagnrýndar harðlega af alþjóða-
samfélaginu sem og innanlands vegna þessa máls.
Winterbottom og Whitecross taka eindregna af-
stöðu gegn tilvist búðanna og má segja að réttlát
vandlæting og reiði þeirra drepi af myndinni allri.
Auglýsingaskrum í Guantanamo
Fleyg eru orð Colleen Graffy, háttsetts embættis-
manns í ríkisstjórn Bush, að sjálfsmorð þriggja
fanga í Guantanamo-búðunum í júnímánuði nú í
sumar hafi verið „gott auglýsingatrikk“. Orð þessi
eru í senn dæmalaus vitnisburður um þá afneitun
og hroka sem einkennir Bandaríkjastjórn í „stríð-
inu“ gegn hryðjuverkum og lúaleg tilraun til að
gera lítið úr þeim þjáningum sem fangar í búð-
unum líða á degi hverjum. Eitt af því sem verður að
teljast athyglisvert við kvikmynd Winterbottoms
og Whitecross er einmitt sú tilraun kvikmynda-
gerðarmannanna til að svipta hulunni af fangabúð-
um sem mikið er talað um en eru þó starfræktar í
leyni, fjarri sjónum almennings og eftirlitsaðila.
Fyrir marga munu raunsannar lýsingar kvikmynd-
arinnar á lífinu í fangabúðunum á Kúbu reynast
óþægileg upplifun. Þá ætti myndin ekki síst að vera
Íslendingum umhugsunarefni þar sem við skrif-
uðum okkur jú inn í hryðjuverkastríðið með
Bandaríkjamönnum og því væri það tvískinningur
að halda að það sem myndin sýnir komi okkur ekk-
ert við, eða að við berum enga ábyrgð.
Það heyrir vonandi fortíðinni til að myndir sem
þessi séu kallaðar and-amerískar. Gagnrýni þess-
arar myndar beinist að stofnunum og ákveðnum
ráðamönnum en það er jafnljóst, og fullkomlega
skiljanlegt, að í augum þeirra sem upplifðu at-
burðina sé málið persónulegt. Þetta kom fram í
Morgunblaðinu í vikunni þar sem Davíð Logi Sig-
urðsson tók viðtal við tvo af „Tipton-þrímenning-
unum“, en þeir eru staddir hér á landi á vegum
RIFF og hafa komið fram bæði í fjölmiðlum og
þeim sýningum sem verið hafa á myndinni. Þetta
eru þeir Ruhal Ahmed og Asif Iqbal (sá þriðji, Sha-
fiq Rasul, kom ekki til landsins) en þegar Davíð
Logi spyr þá um tilfinningar þeirra í garð Bush
Bandaríkjaforseta er svarað tæpitungulaust.
„Bush er hinn eiginlegi hryðjuverkamaður. Ég
hata Bush. Ef ég rækist á hann myndi ég berja
hann til óbóta og ekki hætta,“ sagði Ruhal Ahmed.
Eftir að hafa séð myndina, og fylgst með áralangri
reynslu Ahmeds og annarra í fangabúðum þar sem
pyntingar voru daglegt brauð, fólki var haldið án
þess að það gæti ráðfært sig við lögfræðinga, talað
við fjölskyldu sína eða yfirleitt vitað fyrir hvað það
var ákært, koma þessi viðbrögð svo sem ekkert á
óvart.
Viðtökurnar í Bandaríkjunum
Á sýningunni sem ég var viðstaddur í Tjarnarbíói
voru félagarnir tveir töluvert spurðir hvernig sam-
bandi þeirra við Bandaríkin væri háttað í dag og
hvernig viðtökur myndin hefði hlotið þar í landi,
hvort myndin hefði yfirleitt verið tekin til sýninga.
Á sviðinu í Tjarnarbíói voru þeir ekki jafnberorðir
og í Morgunblaðsviðtalinu sem vitnað er í hér að of-
an varðandi eigin skoðanir á bandarískum embætt-
ismönnum og tjáðu sig svo sem heldur ekki ýkja
mikið um viðtökur myndarinnar vestanhafs, annað
en að segja að jú, hún væri sýnd í kvikmynda-
húsum þar í landi. Þetta fannst mér samt athygl-
isverð spurning og eftir dálitla rannsóknarvinnu
finnst mér ég hafa öðlast yfirsýn yfir viðbrögð
bandarískra kvikmyndagagnrýnenda við mynd-
inni. Þeir kvikmyndagagnrýnendur sem skrifa fyr-
ir stærstu prentfjölmiðlanna þar í landi, þ.á m.
New York Times, Los Angeles Times, Washington
Post, Boston Globe o.s.frv., gefa myndinni allir af-
skaplega lofsamlega dóma. Nefna má sem dæmi að
A.O. Scott, einn af aðalgagnrýnendum NY Times,
lætur þetta vera lokaorðin í umfjöllun sinni: „En
það sem kannski er óhugnanlegast við myndina er
að fyrir alltof marga, bæði hér á landi og annars
staðar, hefur hún þegar tapað slagkrafti sínum.“ Í
jaðarfjölmiðlum, allt frá Village Voice til Film
Threat, fékk myndin sömuleiðis góða dóma, enda
þótt fáir héldu því fram að hún væri gallalaus, en
það var frekar í meira lókal fjölmiðlum, svo sem
Lincoln Journal Star, sem myndin kallaði fram nei-
kvæð viðbrögð og hún var ásökuð um áróður og
lygar. Þessi minni dagblöð voru gjarnan í mið-
vestrinu eða suðrinu. Það sem stendur upp úr, eftir
að nokkrir tugir bandarískra kvikmyndadóma hafa
verið lesnir, er hversu margir mæla með myndinni
með þeim orðum að það sé hollt og upplýsandi fyrir
fólk að sjá myndina. Í þessu samhengi mætti því
kannski taka undir orð Colleen Graffy og segja að
myndin sé einmitt góð fjölmiðlakynning fyrir þá
sem enn hírast í fangabúðunum á Kúbu.
Fangabúðirnar á Kúbu
Sú kvikmynd sem einna mesta athygli hefur
hlotið á Alþjóðlegu kvikmyndahátíðinni í
Reykjavík (RIFF) er vafalaust The Road to Gu-
antanamo í leikstjórn Michaels Winterbottoms
og Mats Whitecross.
Leiðin til Guantanamo „Það heyrir vonandi fortíðinni til að myndir sem þessi séu kallaðar and-
amerískar,“ segir í greininni um The Road to Guantanamo eftir Winterbottom og Whitecross.