Lesbók Morgunblaðsins - 21.04.2007, Blaðsíða 10

10 LAUGARDAGUR 21. APRÍL 2007 MORGUNBLAÐIÐ
lesbók
sérstaklega með tilliti til refsiheimilda og mats á refsiþörf.
Þetta gæti meðal annars leitt til þess að rannsókn yrði ekki
nægilega afmörkuð eða yrði víðtækari en nauðsyn sé til“ …
Semsagt, gildandi löggjöf „… sé ekki nægilega skýr þegar
kemur að því að greina á milli hvað stjórnendur og starfs-
menn fyrirtækja mega og mega ekki gera“, segir Brynj-
ólfur, og vísar málinu til Alþingis! Ákæruvaldið á því ekki
annarra kosta völ en láta dómstóla skera úr þessum álita-
málum.
En þetta nægir ekki Samfylkingunni, allir starfsmenn
réttarkerfisins eru handbendi Sjálfstæðisflokksins, hefur
forysta hennar fullyrt, eins og fyrrverandi framkvæmda-
stjóri Landssambands lögreglumanna, Páll E. Winkel, benti
á í morgunblaðsgrein um ærumeiðingar hennar og staðlaus-
ar fullyrðingar (3ja. febr.).
Og enn er vegið í knérunn.
Forysta Samfylkingar hefur semsé spunnið það upp að
Sjálfstæðisflokkurinn hafi att ákæruvaldinu á Baug, eins og
komizt var að orði, jafnvel hótað ríkislögreglustjóra emb-
ættismissi, að hætti málaliða, en hann var þó á sínum tíma
skipaður í nýtt embætti fangelsismálastjóra af þeim mæta
alþýðuflokksforingja, Jóni Sigurðssyni dómsmálaráðherra!
Það hefur þannig verið vegið hastarlega að æru þeirra sem
starfs síns vegna geta helzt ekki borið hönd fyrir höfuð sér
og liggur jafnvel hæstaréttardómur fyrir þess efnis, eins og
ríkislögreglustjóri víkur að í fyrrnefndri umfjöllun Brynjólfs
í DV.
En svona atvinnurógur sæmir engum, allra sízt þeim sem
telja sér trú um að þeir geti orðið pólitískir leiðtogar.
Slíkt offors vekur ekki traust.
Það er lýðskrum.
Þannig hefur það þvert á móti verið forysta Samfylk-
ingar sem hefur skipt sér af Baugsmálum öðrum stjórn-
málamönnum fremur og reynt að egna almenningsálitið
gegn ákæruvaldinu og lögreglu og þá væntanlega til að
hafa áhrif á dómara. Og koma sér í mjúkinn hjá atkvæð-
unum, því auðvitað snýst þetta um þau, en ekki réttlæti.
Og hvers vegna skyldi ekki vera ástæða til að sinna
meintum skattsvikum upp á milljónatugi, hvaða hagsmuni
hefur Samfylkingin af því? Hún hefði áreiðanlega ekki
áhyggjur af því, ef Morgunblaðið væri tekið á teppið fyrir
slíkar sakir! Þegar krafizt var atlögu að olíuforstjórum var
fjargviðrazt í fjölmiðlum um vanhæfi ríkislögreglustjóra af
því hann vildi láta kanna hvort það mætti reka slíkt mál á
tveimur stöðum í kerfinu, hjá samkeppnisyfirvöldum og
lögreglu, Var varkár og vildi ekki misbeita valdi, en fara
að lögum. Samt var hann ekki vanhæfari en svo að rann-
sóknin fór að mestu fram í embætti hans, en lokarann-
sóknin á vegum ríkissaksóknara sem ákærði og var það
eðlilegt vegna umfangs og álitamála og svo náttúrlega for-
dæma.
En öllu málinu var svo vísað frá í Héraðsdómi Reykja-
víkur og Hæstarétti. Þá var ekkert talað um klúður eins
og í Baugsmálinu, enginn átti að segja af sér! Allt hávaða-
laust.
Stóryrtir pólitíkusar sem sjaldnast gæta tungu sinnar,
og alltvitandi, en misvitrir álitsgjafar hurfu eins og mýbit
í köldum gusti! Almenningsálitið, eða dómstóll götunnar
eins og myndlíkingin kemst að orði, tapaði málinu.
Og blessuð þjóðin , eða tæp 85% hennar, sem hafði loks-
ins fundið „mestu þjófa Íslandssögunnar“, sat eftir, orð-
laus.
Og agndofa! Og svo hleypur Alþingi til og breytir lög-
unum, ekki seinna vænna! En hitt er svo annað mál að rík-
issjóður hefur fengið hátt í tvo milljarða vegna olíu- og
Baugsmálsins og rannsókna þeirra og kemur það fram í
svari Björns Bjarnasonar dómsmálaráðherra vegna fyr-
irspurna á þingi, Baugsmenn hafa orðið að greiða nær
hálfan milljarð króna vegna vantalinna tekna til skatts og
olíufélögin að mig minnir hálfannan milljarð vegna lög-
brota, enda báðust forstjórarnir á sínum tíma afsökunar á
samráðinu og uppskáru vægð í Hæstarétti (sem klofnaði í
lokin, að sjálfsögðu!) Það var ekki hægt að refsa olíufurst-
um frekar en þeim tölvum sem þeir notuðu í viðskiptum
sínum og samráðum! Sluppu þá væntanlega vegna lög-
formlegra galla.
Athyglisvert er það sem kemur fram í svari Björns, þeg-
ar sagt er: „Þá er ótalin hækkun einstaklinga sem tengd-
ust málinu svo sem fram hefur komið í fjölmiðlum.“ Þarna
á hann við Baugsmálið. Og það verður fróðlegt að sjá
þetta uppgjör, þegar upp verður staðið!! Ég hef hælt
Fréttablaðinu og framförum þess í tíð Þorsteins Páls-
sonar. Þó verð ég að benda á klaufalega ritskoðun sem
stingur í augu: Þegar blaðið sagði frá svari Björns Bjarna-
sonar undir fyrirsögninni „Sérstakur saksóknari kostar
34,5 milljónir“ og tíundar kostnað við málarekstur, minnist
það ekki einu orði á tekjur ríkissjóðs af rannsókninni og
sleppir öllum óþægindum í tengslum við skattamöndlið.
Semsagt, hlífð við eigendur! Þetta mættu starfsmenn
blaðsins íhuga við frekari endurhæfingu.
Dómstólar hafa ekki við að lesa í óskýr lög frá Alþingi,
en það eru smámunir miðað við byltinguna sem nú fer
fram á Bessastöðum gegn stjórnarskrá landsins, eins og
lagaprófessor við Háskóla Íslands hefur bent á. En hvern-
ig væri þá að ganga hreint til verks fyrst ráðherrar og al-
þingismenn ráða ekkert við forseta landsins og gera emb-
ættið pólitískt, með nýjum lögum, en þá verður að búa svo
um hnútana að enginn geti sezt í það nema með stuðningi
álitlegs meirihluta þjóðarinnar, þannig að minnihlutinn
geti ekki orðið stærri en meirihlutinn eins og nú vill
verða?! Sumt er löglegt, annað siðlegt. Þingræði ræður
ekki við siðlega þáttinn.
Ekki dómstólar heldur.
Því miður! Við morgunblaðsmenn lentum í einu af þess-
um álitamálum á sínum tíma, þegar ríkissaksóknari kærði
umfjöllun Agnesar Bragadóttur sem snerti uppljóstranir
eða upplýsingar og bankaleynd í Landsbankanum eins og
margir muna, en blaðið var sýknað án þess verjendur sóp-
uðu til sín milljónum og agnúazt væri í fjölmiðlum út í
ákæruvaldið.
Málið semsagt rekið hávaðalaust og án málaliða! Engar
óheiðarlegar aðferðir eða tölvupóstsþjófnaðir, engar æru-
meiðingar, engir fjölmiðlalögmenn.
Engar ásakanir um pólitískt upphaf málsins! En Agnes
hafði sóma af málinu og hlaut fyrir það verðskuldaða við-
urkenningu.
Við morgunblaðsmenn töldum að okkur vegið, að vísu, en
ríkissaksóknari taldi okkur brotlega.
Hæstiréttur sýknaði, svo við gátum sagt eins og komizt
var að orði á dögum Jónasar frá Hriflu: Guði sé lof fyrir
Hæstarétt! Allt var þetta rekið í kerfinu eins og hvert ann-
að kærumál og aldrei datt okkur í hug að fara í neitt skaða-
bótamál, enda vissum við að ríkissaksóknari var einungis að
sinna því sem hann taldi embættisskyldu sína. Og hann lá
ekki undir neinum ámælum, þótt hann tapaði málinu, enda
enginn fugl á hendi í þeim efnum.
Og enginn nefndi samsæri! Samt er æra okkar meira
virði en hlutabréf í öllum tuskubúðum Lundúnaborgar! Og
nú að öðru. Sumt í þessu Baugs-máli minnir ónotalega á
pólitíska þáttinn í Geirfinnsmálinu, án þess það verði rifjað
upp hér.
Þá var stundum erfitt að stjórna Morgunblaðinu og sigla
milli skers og báru, en umfjöllun blaðsins frá þeim tíma
stendur eins og stafur á bók og þarf ekki að skammast sín
fyrir hana, enda sagði Ólafur Jóhannesson og lét berast til
mín, að augljóst væri að nazistar stjórnuðu ekki þar á bæ.
En þetta voru erfiðir tímar. Þá eins og nú tóku óábyrgir
fjölmiðlar undir hasarinn, auðvitað.
Og þannig hefur pólitík fyrr komið við sögu í dóms-
málum. Það má með sanni segja að dómstóll götunnar var
ekki óvirkur þá frekar en nú. Hann hefur verið baugs-
mönnum hliðhollur, því þeir hafa notið vafans og sagðir í
hlutverki hróahattar á matvörumarkaðnum, en andstæður
olíufurstum sem leika einnig sína rullu þarna í Skírisskógi
ísmauranna, svo vitnað sé til Spaugstofunnar sem hefur ís-
lenzkt samfélag á reiðum höndum.
Í hafskipsmálinu vorum við morgunblaðsmenn gagnrýndir
af vinstri mönnum fyrir varkárni, jafnvel einnig af fólki sem
stóð okkur nær. Vinstri menn héldu því fram að við værum
að reyna að hylma yfir með sjálfstæðismönnum sem við
sögu komu. Það er rétt að við fórum varlega í sakirnar,
enda er dagblað ekki dómstóll, heldur upplýsingamiðill, og
þá væntanlega eitthvað skárri en Gróa! Við sögðum aldrei
neitt sem við höfðum ekki pottþéttar heimildir fyrir, það
gerðum við ekki fyrir neina sjálfstæðismenn, heldur af nær-
gætni við lesendur okkar, heiður okkar sjálfra og eigin sam-
vizku. Fyrir bragðið lágum við undir ámæli þeirra sem
heimtuðu pólitískan hasar; þeirra sem telja að fjölmiðlar
séu dómstólar og sakamál eigi að reka í þeim.
Og þar eigi að kveða upp dómana.
Þetta voru einnig erfiðir tímar og minna á Baugs-málið
nú. En það er í raun og veru ekkert öðruvísi en önnur þau
mál sem koma til kasta lögreglu vegna gruns um misferli,
fara fyrir dómstóla og eru svo afgreidd þar lögum sam-
kvæmt, hvort sem mönnum líkar betur eða ver.
En stundum fara fjölmiðlar offari. Og þá er pólitík oftast
undirrótin (og svo náttúrlega tengsl við málsaðilja, eins og
dæmin sýna).
Stundum eru haldnar borgarnesræður. Og þá eru þeir
sem standa vörð um réttarríkið dregnir fyrir dómstól göt-
unnar og sakaðir um réttarhneyksli, hvað sem það merkir.
Rétt eins og afbrotamenn.
Já, eins og Ólafur Jóhannesson dómsmálaráðherra, á sín-
um tíma.
En hann stóð keikur og lét ekki hrekja sig úr embætti.
Varði hendur sínar á þingi og óhætt að segja að ræða hans
hafi verið einstök.
Gula pressan hefur tekið við af beinakerlingunum gömlu,
en þær voru einskonar smitberar í varnarlausu samfélagi
Gróu á Leiti. Beinakerlingar voru vörður á alfaraleið þar
sem menn skildu eftir leggi með níðvísum. Jónas varar við
beinakerlingum í einu ljóða sinna. Nú eru reknir hér fjöl-
miðlar sem kenna sig jafnvel við rannsóknarblaðamennsku
(!), en eru ekkert annað en beinakerlingar.
Rógberar og kjaftaskar sækja í þessa nýju „fjölmiðla“
eins og flugur í kúaskít.
Og gulna! Á þetta og annað einelti minnist ég í Málsvörn
og minningum, sem mér skilst sé ekki auðlesin, en stendur
óhögguð sem minnisvarði um arfleifðarbrostið sirkussam-
félag. Þar kemur DV ekki sízt við sögu og álitsgjafar í
pistlamoði blaðanna og kjaftaþáttum loftmiðla eins og út-
varpi Sögu: þar sem ráðizt er á fjarstatt fólk og reynt að
níða af því æruna. Af því hefur umhverfi mitt og nánir vinir
ekki farið varhluta, eins og ég ymti að í fyrrnefndu riti.
Þessir fjölmiðlungar eru snákar í fölri sinu samtímans.
En áhrif þeirra eru sem betur fer minni en efni standa til.
Til eru málaliðar sem eru með Davíð á heilanum. Það er
einskonar geðfötlun. Sá sem lendir í henni fær makleg
málagjöld. Það eru leikreglur mafíósa. Ég ætla samt að
taka áhættuna! Davíð Oddsson lætur ekki múlbinda sig,
þótt hann starfi nú á nýjum vettvangi Seðlabankans, fjær
blindljósum athyglinnar en áður. Nýverið minntist hann að-
spurður á Baugsmálið svonefnt í sjónvarpssamtali við Evu
Maríu Jónsdóttur og setti allt á annan endann, eins og hon-
um einum er lagið.
Af hverju? Af því hann segir það sem margir eru að
hugsa, en hika við að segja. Hann skilur t.a.m. ekki þá sem
að eigin sögn eyða milljónahundruðum í sakleysi sitt. Og
ekki heldur dómskerfi sem getur ekki tekið á málum vegna
formalisma eða vangetu. Og hann er ekki einn um það að
treysta ekki dómskerfinu, því nær 70 af hverjum 100 Ís-
lendingum treysta því ekki samkvæmt könnun Capacent
Gallup í febrúar ’07. En traust almennings á lögreglu er ná-
lægt því að 80 af hverjum 100 Íslendingum treysta henni,
eftir allan barninginn og níðið vegna Baugsmálsins! En þá
má spyrja: Hvað um sakborninga sem ekkert eiga, eru þeir
sakfelldir vegna fjárskorts; vegna þess að þeir hafa ekki
efni á verjendum sem hafa einkum lært í háskóla að drepa
sök á dreif? Er þjóðfélagið semsagt orðið verra, siðlausara
en það sem við þekkjum verst í þessum efnum; vont fyrir
þá sem ekkert eiga nema bágindi sín? (Tengt þessu: Þegar
sagt var frá sýknudómi hæstaréttar í Baugsmálinu á forsíðu
morgunblaðsnetsins 26. jan. ’07, var dálítil frétt neðar á síð-
unni þess efnis að drengstauli á skilorði sem hóf afbrotaferil
yngri en 18 ára hefði í hæstarétti verið dæmdur í 18 mánaða
fangelsi fyrir að stela veski og taka út 10 þús. kr. af debet-
korti sem í því var!! Nokkru síðar var einhver blankur (og
hungraður ?) vesalingur á skilorði dæmdur í 2ja mánaða
fangelsi í Héraðsdómi Reykjavíkur fyrir að hnupla 1029
króna ostaköku í einhverri búðinni, vonandi ekki í Bónus!)
Davíð sagði einfaldlega: Það er afskaplega vont ef dóms-
kerfið ræður bara við smæstu mál, gæzluvarðhaldsúrskurði,
innbrot í sjoppur og þess háttar. Sumir voru fljótir að segja
að hann hefði átt við ákæruvaldið, nei hann sagði dóms-
kerfið og hlýtur að skiljast þeim sem vilja.
Svona einfalt er nú þetta.
Ég staldra við ummæli Sigurðar Líndals, fyrrverandi
lagaprófessors, sem aðspurður um þessa fullyrðingu Davíðs,
sendi boltann til alþingis og sagði að refsiheimildir séu ekki
nægilega skýrar.
Samt hefur verið dæmt eftir þeim árum saman án þess
milljarðir komi við sögu.
Annar lagaprófessor, Róbert Ragnar Spanó, sagði á há-
degisfundi í lagadeild háskólans um olíumálið, samkvæmt
frásögn Fréttablaðsins, 12. apríl ’07: Ábyrgðin liggur öðru
fremur hjá 63 einstaklingum við Austurvöll … og vitnaði til
þess að löggjafinn, það er Alþingi, hefði ekki staðið nógu vel
að því að skapa lagaramma sem byggjandi væri á í málum
sem þessum.
Og starfsbróðir hans, Eiríkur Tómasson, sagði á sama
fundi að hæstiréttur hefði gengið „of langt með dómi sínum
í þessu máli (olíumálinu)“ … skynsamlegast hefði verið að
senda málið aftur í hérað til efnislegrar meðferðar.
En þetta leiðir hugann að því sem kennarar við lög-
fræðideild Háskóla Reykjavíkur bentu á, að það ætti
kannski eftir að koma í ljós að löggjöfin sé í skötulíki – og
hver ætli beri ábyrgð á því aðrir en þeir sem hæst láta í
skjóli þinghelgi? Enda er traust almennings á alþingi ekkert
orðið, hefur minnkað um 14 prósent á einu ári og er minna
en nokkru sinni frá því mælingar hófust 1993.
(Innskot, þessu tengt: Getur nýskipaður hæstaréttardóm-
ari kveðið upp vanhæfisdóm yfir ríkislögreglustjóranum eft-
ir að hún hefur kært skipan hans í embætti á sínum tíma til
jafnréttisnefndar og tapað málinu?! Eru hæstaréttardóm-
arar siðferðilega heilagir?
Vanhæfnin fólst í því að lögreglustjórinn gæti ekki stjórn-
að rannsókn á meintum skattsvikum baugsmanna vegna um-
mæla um almenningsálit og baugsmálið að öðru leyti!!)
Davíð nefndi málverkafölsunarmálið sem hæstiréttur vís-
aði út í hafsauga. Annað hefði verið nær, ef marka má afar
velgerða heimildamynd. Þar var aðili að málinu sem hafði
verið dæmdur fyrir sölu á fölsuðum verkum að föndra eitt-
hvað við gamalt málverk, þegar sonur ráðsmannsins á Kvía-
bryggju kemur að honum úti í skemmu og spyr: Eftir hvern
er þetta málverk? Ég er ekki búinn að ákveða það! var svar-
ið.
Þannig stendur málið, þótt ég viti vel að sýknaðir menn
eru saklausir. En meðan þessi setning hljómar fyrir eyrum
mér, er málinu ekki lokið í huga mínum.
Enn liggja helztu listmálarar landsins óbættir hjá garði
og hver sem er getur í friði, óáreittur, falsað öll sín klessu-
verk í þeirra nafni og það sem verra er: selt fölsuðu verkin
á frjálsum markaði eins og ekkert sé!
Minnir á tölvupóstsþjófnaðinn sem birtist í Fréttablaðinu
sællar minningar Og svo auðvitað í DV. Hæstiréttur lagði
blessun sína á verknaðinn, sem var loks verðlaunaður á há-
tíðarsamkomu blaðamannafélagsins!! Nú er tölvupóstsþjófn-
aður talinn eitt mesta hneyksli í stjórnmálasögu Svía og er
þá ekki einungis verið að tala um lögin, heldur pólitískt sið-
ferði og drengskap í átökum um almannahylli, þótt hún sé
valtastur vina.
En með nýjum ritstjóra við Fréttablaðið hefur Eyjólfur
verið að hressast, að vísu. Fjölmiðlar eru eins og togarar,
mest komið undir því hver stendur í brúnni. Um það fjallaði
ég á fundi norrænna ritstjóra fyrir margt löngu og birti
undir fyrirsögninni Ábyrgð fréttamanna og þörfin fyrir
sterka ritstýringu, prentað í bókinni Við Kárahnjúka og
önnur kennileiti, 1999, en þar er lögð áherzla á nauðsyn
þess að ritstjórn sé í góðra manna höndum , en ekki illvirkja
„og þá helzt þeirra sem kunna skil á röngu og réttu og láta
ekki kylfu ráða kasti“.
(Sjá ennfremur: Hæstiréttur komst að sömu lögfræðilegu
niðurstöðu og ríkislögreglustjóri hafði lýst í máli forstjóra
olíufélaganna, þegar dómurinn vísaði því frá. Um það segir í
Reykjavíkurbréfi Morgunblaðsins m.a., sunnudaginn 25.
marz ’07: Ekki fer á milli mála, að ríkislögreglustjóri og
embætti hans standa á traustum grunni í þessu máli, nú
þegar upp er staðið.
Sjá ennfremur: „Okkar lögfræðilega álit var rétt“, samtal
við Harald Johannessen ríkislögreglustjóra um málið eftir
Rúnar Pálmason, Mbl. 24. marz, en þar er vitnað í athygl-
isverða grein Guðna Elíssonar um samsæriskenningar, í
Skírni, haust ’06, „Dauðinn á forsíðunni“ – DV og gotnesk
heimssýn.)
(Pólitískt anímal)
Ég nefndi Málsvörn og minningar að gefnu tilefni. Mér var
nauðsynlegt að skrifa bókina með þeim hætti sem gert er.
Efnið kallaði á uppgjör og athugasemdir. Og þótt ég telji
mig engan sannleiksvott þurfti ég að bera sannleikanum
vitni eins og þar er gert. Ég hefði viljað losna við það og
skrifa einungis um það efni annað sem mér lá á hjarta og
birtist í bókinni. En þess var enginn kostur, úr því sem
komið var.
Einn af toppkrötunum sagði við mig á sínum tíma: Þú ert
pólitískt animal. Og ég held hann hafi trúað því, enda var
hann að tala við þáverandi ritstjóra Morgunblaðsins.
En ég vissi betur.
Ég átti ungur pólitíska hugsjón. Og í hana hef ég eytt æv-
inni, öðrum þræði. Hún var, eftir að ég kom ungur sjóari til
Leningrað stalínismans 1946 (eins og tæpt er á í Spunnið
um Stalín), fólgin í baráttu gegn hundaæði heimskomm-
únismans sem leiddi til kalda stríðsins, en allir reyna nú að
gleyma því eins og hverri annarri martröð.
Þessi barátta kostaði mig mikið og ég galt hennar, ekki
sízt sem skáld, og sit enn uppi með það, þótt andrúmsloftið