Lesbók Morgunblaðsins - 21.04.2007, Blaðsíða 12

12 LAUGARDAGUR 21. APRÍL 2007 MORGUNBLAÐIÐ
lesbók
Eftir Örnu Mathiesen
Arna@aprilarkitekter.no
Þ
egar Alvar Alto vann
að hönnun bygginga í
Reykjavík fyrir mörg-
um áratugum blöskr-
aði honum stærð og
umfang hringtorga er
lágu á teikniborðinu. Hann hellti sér
yfir íslenska samstarfsmenn sína:
„Haldið þið Íslendingar að þið búið í
milljónaborg, Berlín eða París …
Detta er inte något at ropa hurra
för!“ hrópaði hann, eldrauður í fram-
an. (Heimild: Úlrik Arthúrsson arki-
tekt.)
Fyrirætlanir þessar voru reyndar
bergmál þess sem gerðist í öðrum
löndum um þessar mundir. Mörg
gömul mannvirki voru rifin til að
rýma fyrir umferðarmannvirkjum í
ofurstærð og nánasta umhverfið allt
eyðilagt með ömurlegri steinsteypu,
malbiki, hávaða og mengun. Sem
betur fer runnu margar þessara
áætlana út í sandinn.
Ég á nú heima í hverfi í Ósló sem
ekki varð niðurrifinu að bráð, þótt
fjarstæðukennd umferðarmannvirki
þar hafi verið á teikniborðinu á þess-
um tíma. Nú er hverfið eitt það vin-
sælasta í Ósló og hingað koma ferða-
menn til að sjá fallegan borgarhluta
með torgum, almenningsgörðum;
borgarhluta sem iðar af lífi, þar sem
er gott og gaman að dvelja og vera
til. Bæjarhlutinn er nú friðaður með
lögum.
Þegar ég heimsæki föðurlandið
endrum og sinnum verður mér hugs-
að til viðbragða Altos. Umferðar-
mannvirkin verða æ svakalegri á
hæðina, brautirnar breiðari, hring-
torgin fleiri og umferðareyjurnar
taka meira pláss. Maður hefði ætlað
að slíkt auðveldaði yfirsýn og stytti
leiðir, en það getur ekki hafa verið
markmiðið því að borgin er öll óskilj-
anlegri; þegar maður ætlar til aust-
urs verður maður að keyra langa leið
til norðurs til að fara í boga og slauf-
ur til þess að geta síðan keyrt til suð-
urs aftur og þaðan austurúr. Getur
þessi útúrsnúningur borgað sig? Til
að bæta gráu ofan á svart er vegfar-
endum byrgð sýn með steinhrúgum
þannig að ógjörningur er að sjá hvað
skyldi leynast þegar maður kemur út
úr hringiðunni hinum megin. Ring-
ulreiðin verður algjör. Og mislægið?
Sjálft orðið vekur tortryggni. Er
mislægið gott? Já, fyrir bílinn. Mis-
lægi, breidd og línuform (beygj-
uradíus) brautanna gerir að bíllinn
kemst hraðar með þeim kostum og
þeim ókostum, hávaða og eimyrju
sem því fylgir. Ég sé Alto fyrir mér
og ímynda mér andlitslitinn (kannski
fjólubláan?), þar sem hann fylgist
með Reykjavík og nágrenni í loft-
mynd nú 30 árum að honum gengn-
um.
En er slíkra umferðarmannvirkja
þörf? Það er þrátt fyrir allt nauðsyn
að eiga bíl, bara börn og aðrir sem
ekki geta keyrt bíl taka strætó. Nei,
risavaxinna mannvirkja er ekki þörf
og Reykjavík er að verða enn eitt víti
til varnaðar. Eins og gamall verk-
stjóri í Kópavogi sagði eftir bygg-
ingu Hamraborgargjárinnar: „Það
er eins og andskotinn hafi gert þetta
með öfugum klónum.“
Skipulag
Ber ekki fyrst að átta sig á því
hvernig samfélagi maður vill búa í í
framtíðinni og svo haga borgar-
skipulaginu til að ná þeim mark-
miðum? Svipað og Andri Snær færði
rök fyrir á landsvísu í Draumaland-
inu: Hvernig er draumaborgin okk-
ar?
Viljum við guðsvolaða dreif-
býlisborg sem krefst tengibrauta
sem leggja undir sig æ meira flæmi,
skera sundur byggðina, og hafa þau
áhrif að fólk hittist ekki nema í stór-
mörkuðum eftir að hafa sest uppí bíl
og keyrt langar leiðir? Ráð væri að
spyrja fólk hversu margar krónur
það vilji borga á dag fyrir að hafa
vinnustað og leikskóla í göngufæri
fremur en spyrja hvað það vilji borga
margar krónur á dag fyrir að komast
hraðar í vinnuna. Fyrst þá kemur
maður í veg fyrir að vegirnir, sem
eru afleiðing stefnuleysis í skipulags-
málum, taki yfir aðalhlutverkið í
borginni. Samsetning byggðarinnar
og samspil atvinnustarfsemi, íbúðar-
húsnæðis og útirýmis ættu að vera í
öndvegi. Hátt nýtingarhlutfall með
sterkri áherslu á gæði rýmisins milli
húsanna getur gert undraverk þegar
búa á til staði þar sem fólk hittist til
að dvelja eða til að vera saman. Um
alla Evrópu er hægt að finna góðar
fyrirmyndir. Síðan geta vegirnir sem
nauðsynlegir eru lagað sig að byggð-
inni. Samhliða verður að efla al-
menningssamgöngurnar á þann hátt
að þægilegt og eðlilegt sé hverjum
sem er að nota þennan nútímalega
ferðamáta sem bæri að verðlauna.
Margt bendir til að tími svefnbæj-
anna sé fyrir bí og nýrra lausna sé
þörf. Margir kjósa heldur líflegan
bæjarbrag með menningu, mann-
fjölda og alla þjónustu við höndina.
Þau hafa bara aldrei verið spurð og
þvílíkir valkostir hafa ekki verið
teknir til alvarlegrar umræðu. Fólk
sem hefur sótt sér menntun og sam-
bönd í öðrum löndum flytur ekki
heim til Íslands vegna Kringlunnar,
Smáralindar og gatnakerfis Reykja-
víkur og nágrennis. Og hvað með alla
hina sem aldrei fóru utan og verða
fórnarlömb umferðarflækjunnar án
þess að nokkur spurði hvað þeir
vildu? Hverju einasta bæjar- og
sveitarfélagi væri ávinningur í að
laða að sér fólk sem lætur sig varða
sitt nánasta umhverfi. Fólk sem ger-
ir kröfur bæði til borgarinnar sem
Óskiljanlegt „Umferðarmannvirkin verða æ svakalegri á hæðina, brautirnar breiðari, hringtorgin fleiri og umferðareyjurnar taka meira pláss. Maður hefði
ætlað að slíkt auðveldaði yfirsýn og stytti leiðir, en það getur ekki hafa verið markmiðið því að borgin er öll óskiljanlegri; þegar maður ætlar til austurs verð-
ur maður að keyra langa leið til norðurs til að fara í boga og slaufur til þess að geta síðan keyrt til suðurs aftur og þaðan austurúr,“ segir greinarhöfundur.
Draumaborgin
Dag einn neyðast líka Íslendingar
til að skipuleggja umhverfið á öðr-
um forsendum en bílsins, segir í
þessari grein en höfundur telur Ís-
lendinga á villigötum í skipulags-
málum.
»Miðbær Reykjavíkur, með alla sína sögu og sér-
kenni, hafði allt til að bera til að geta orðið lifandi
bæjarhluti, en er nánast orðinn óbyggilegur vegna
afgreiðslutíma veitingastaða með tilheyrandi skríls-
látum sem halda vöku fyrir íbúum. Þótt Reykjavík
virðist ekki hafa stjórn eða vilja til að stýra þróun-
inni gætu nágrannabæjarfélögin séð sér leik á borði
og boðið uppá eitthvað nýtt og öðruvísi.